Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 sierpnia 2015

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I. Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Rafał Cieszyński

Protokolant Monika Besz-Radzichowska

po rozpoznaniu na rozprawie 30 lipca 2015 we Wrocławiu

sprawy z powództwa Z. K. i U. M.

przeciwko M. K. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej M. K. (1) na rzecz powódki Z. K. kwotę 82.667 zł ( osiemdziesiąt dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt siedem złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od 13 sierpnia 2015 do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanej M. K. (1) na rzecz powódki U. M. kwotę 82.667 zł ( osiemdziesiąt dwa tysiące sześćset sześćdziesiąt siedem złotych) wraz z ustawowymi odsetkami od 13 sierpnia 2015 do dnia zapłaty;

III.  oddala dalej idące powództwa;

IV.  zasądza od powódki Z. K. na rzecz pozwanej M. K. (1) kwotę 1.049 zł tytułem kosztów procesu;

V.  zasądza od powódki U. M. na rzecz pozwanej M. K. (1) kwotę 1.049 zł tytułem kosztów procesu;

VI.  obciąża Skarb Państwa kosztami sądowymi w sprawie.

Sygn. akt I C 1082/13

UZASADNIENIE

Pozwem z 13 maja 2013 powódka Z. K. wniosła o zasądzenie od pozwanej M. K. (1) tytułem zachowku kwoty 115.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powódka podała, że M. B. (1)zmarł (...) Zmarły pozostawił testament zgodnie, z którym jedynym spadkobiercą uczynił swoją wnuczkę – pozwaną. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu stwierdził nabycie spadku po M. B. (1)w całości przez pozwaną. Spadkodawca był wdowcem i miał trzy córki: powódkę, U.i M.. M. K. (2)zmarła pozostawiając dwie córki: pozwaną oraz A.. W skład spadku po zmarłym wchodzi nieruchomość położona we W.przy ulicy (...)o wartości 700.000 zł, dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu prowadzi księgę wieczystą numer (...). Żądana kwota stanowi połowę wartości udziału spadkowego powódki.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania.

Uzasadniając odpowiedź na pozew pozwana wskazała, iż powódka nie jest biologicznym dzieckiem M. B. (2) i nie została przez niego przysposobiona, a zatem nie należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku. W testamencie notarialnym z 06 lipca 2011 M. B. (2) wydziedziczył powódkę. Powódka nie interesowała się spadkodawcą i rzadko go odwiedzała. Powódka nie zajmowała się spadkodawcą pomimo tego, że miał on problemy zdrowotne i wymagał stałej, regularnej opieki. Spadkodawca wobec tego czuł żal do powódki i dlatego ją wydziedziczył. Powódka bezskutecznie w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku starała się podważyć ważność testamentu i zasadność jej wydziedziczenia. Wskazana przez powódkę wartość nieruchomości jest znacznie zawyżona, co powoduje zawyżenie wysokości żądanego zachowku. Powódka została przez spadkodawcę i jego żonę obdarowana środkami finansowymi na adaptację strychu na mieszkanie, które powódka zajmuje wraz z rodziną. Koszt darowizny odpowiada co najmniej wysokości żądanego zachowku.

Pozwem z 13 maja 2013, w sprawie prowadzonej pod sygnaturą akt I C 1087/13, powódka U. M. wniosła o zasądzenie od pozwanej M. K. (1) tytułem zachowku kwoty 115.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W uzasadnieniu swojego żądania powódka podała, że M. B. (1)zmarł (...) Zmarły pozostawił testament zgodnie, z którym jedynym spadkobiercą uczynił swoją wnuczkę – pozwaną. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu stwierdził nabycie spadku po M. B. (1)w całości przez pozwaną. Spadkodawca był wdowcem i miał trzy córki: powódkę, Z.i M.. M. K. (2)zmarła pozostawiając dwie córki: pozwaną oraz A.. W skład spadku po zmarłym wchodzi nieruchomość położona we W.przy ul. (...)o wartości 700.000 zł, dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu prowadzi księgę wieczystą numer (...). Żądana kwota stanowi połowę wartości udziału spadkowego powódki.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania.

Uzasadniając odpowiedź na pozew pozwana wskazała, iż w testamencie z 06 lipca 2011 M. B. (2) wydziedziczył powódkę. Powódka nie interesowała się spadkodawcą i nie interesowała się jego sprawami. Mimo, że zamieszkiwała po sąsiedzku, odwiedzała go sporadycznie i rzadko do niego telefonowała. Spadkodawca z uwagi na wiek miał problemy zdrowotne i wymagał częstej i regularnej opieki, której powódka mu nie zapewniała. Spadkodawca wobec tego czuł żal do powódki i dlatego ją wydziedziczył. Pozwana zamieszkiwała ze spadkodawcą, opiekowała się nim na co dzień, jak i w chorobie, dbała o niego i była z nim silnie związana uczuciowo. Powódka bezskutecznie w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku kwestionowała testament, nie zgadzała się na dziedziczenie przez pozwaną spadku w całości i podnosiła nieprawdziwość przyczyn pozbawienia jej zachowku. Wartość nieruchomości jest zdecydowanie niższa niż 700.000 zł, więc kwota zachowku jest zawyżona. Powódka została przez spadkodawcę i jego żonę obdarowana środkami finansowymi na adaptację strychu na mieszkanie, które powódka zajmuje wraz z rodziną. Koszt darowizny odpowiada co najmniej wysokości żądanego zachowku.

Postanowieniem z 25 lutego 2014 Sąd połączył sprawę I C 1087/13 z niniejszą sprawą do wspólnego rozpoznania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny, istotny dla rozstrzygnięcia sprawy:

Spadek po zmarłej (...) J. B. (1)nabył na podstawie testamentu notarialnego z 26 lutego 1999 (Repertorium A numer (...)) w całości wprost mąż M. B. (1), co stwierdził postanowieniem z 25 listopada 2010 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu w sprawie I Ns 349/10. Powódki nie domagały się od ojca zapłaty na ich rzecz zachowku.

(dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu z 25 listopada 2010 wydane w sprawie I Ns 349/10 k. 31 dołączonych akt I Ns 349/10;

przesłuchanie powódki Z. K. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:04:27 – 00:26:50 k. 208 i 210;

przesłuchanie powódki U. M. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:26:57 – 00:54:05 k. 208 i 210;

przesłuchanie pozwanej M. K. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:54:10 – 01:28:26 k. 208 i 210)

M. B. (1)zmarł (...) Na trzy lata przed śmiercią M. B. (1)zaczął wspominać, że chciałby, aby majątek po nim w całości dziedziczyła pozwana.

06 lipca 2011 M. B. (1) sporządził przed notariuszem P. G. z Kancelarii Notarialnej we W. testament (Repertorium A numer (...)), którym do całości spadku powołał swoją wnuczkę M. K. (1). Spadkodawca oświadczył, iż pozbawia zachowku swoje córki: Z. K. i U. M., gdyż nie dopełniały one względem niego obowiązków rodzinnych, w szczególności nie interesowały się stanem jego zdrowia i nie udzielały mu pomocy w chorobie, jak również nie utrzymywały z nim więzi rodzinnych. W trakcie wizyty w Kancelarii Notarialnej spadkodawca pytał notariusza w jaki sposób powinien uregulować kwestie spadkowe, aby spadek w całości przypadł pozwanej.

Postanowieniem z 29 listopada 2012 Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu wydanym w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt I Ns 188/12 stwierdził, iż spadek po M. B. (1) na podstawie testamentu notarialnego Repertorium A numer (...) z 06 lipca 2011 nabyła w całości wnuczka M. K. (1).

(dowód: testament M. B. (1) z 06 lipca 2011 k. 4, 5 dołączonych akt I Ns 188/12;

postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu z 29 listopada 2012 wydane w sprawie I Ns 188/12 k. 53 dołączonych akt I Ns 188/12;

przesłuchanie pozwanej M. K. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:54:10 – 01:28:26 k. 208 i 210)

Do kręgu spadkobierców ustawowych M. B. (1) należą jego córki – powódki oraz wnuczki – pozwana M. K. (1) i A. G..

(dowód: odpis skrócony aktu małżeństwa U. M. k. 3 dołączonych akt I Ns 188/12;

odpis skrócony aktu małżeństwa Z. K. k. 3 dołączonych akt I Ns 188/12;

odpis zupełny aktu urodzenia Z. K. k. 40;

odpis skrócony aktu zgonu J. K. k. 3 dołączonych akt I Ns 188/12;

odpis skrócony aktu małżeństwa M. K. (1) k. 3 dołączonych akt I Ns 188/12;

odpis skrócony aktu urodzenia A. G. k. 3 dołączonych akt I Ns 188/12;

przesłuchanie powódki Z. K. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:04:27 – 00:26:50 k. 208 i 210)

W skład spadku po M. B. (1) wchodzi nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym jednorodzinnym, położona we W. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu prowadzi księgę wieczystą numer (...). Wartość rynkowa nieruchomości wynosi 496.000 zł. Nieruchomość od śmierci spadkodawcy nie była remontowana.

(dowód: odpis Księgi Wieczystej numer (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu k. 7 – 9,

opinia biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości z 29 grudnia 2014 k. 215-236,

przesłuchanie powódki Z. K. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:04:27 – 00:26:50 k. 208 i 210,

przesłuchanie powódki U. M. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:26:57 – 00:54:05 k. 208 i 210,

przesłuchanie pozwanej M. K. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:54:10 – 01:28:26 k. 208 i 210)

Zamieszkiwane przez powódki lokale powstały w wyniku adaptacji strychów na cele mieszkalne. Prace adaptacyjne przeprowadzono w latach 1984 – 1985. Adaptacja lokalu powódki Z. K. sfinansowana została w znacznej części ze środków uzyskanych z kredytu bankowego w wysokości 450.000 zł udzielonego 10 grudnia 1984. Na koszt wykonania adaptacji swojego lokalu powódka U. M. wraz z mężem zaciągnęli pożyczki z zakładu pracy. Spadkodawca oraz jego żona dokonali na rzecz powódek jednorazowej darowizny w kwocie po 20.000 starych zł z przeznaczeniem na adaptację strychów.

(dowód: zaświadczenie (...) z 10 grudnia 1984 k. 45;

zaświadczenie (...) z 30 maja 1990 k. 46;

zeznania świadka A. M. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 17 stycznia 2014 00:35:40 – 00:43:00 i 11 marca 2014 00:38:40 – 01:05:00 k. 155 i 156 oraz 187 i 189;

częściowo zeznania świadka T. K. elektroniczny protokół rozprawy z 11 marca 2014 01:24:27 – 01:40:00 k. 188 i 189;

przesłuchanie powódki Z. K. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:04:27 – 00:26:50 i 01:28:34 – 01:29:13 k. 208 i 210;

przesłuchanie powódki U. M. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:26:57 – 00:54:05 k. 208 i 210)

Za życia J. B. (1) więzy rodzinne były silne. Członkowie rodziny utrzymywali dobre kontakty, odwiedzali się wzajemnie. Powódki często gościły w domu rodzinnym. Rodzina wspólnie spędzała święta oraz celebrowała uroczystości rodzinne. Po śmierci J. B. (1) kontakty powódek z ojcem stały się rzadsze. Zaprzestano wspólnego spędzania świąt i uroczystości. Powódki zapraszały ojca na święta oraz uroczystości rodzinne, jednak spadkodawca nie wyrażał ochoty na spędzanie świąt wspólnie z rodziną.

W wyniku konfliktu z pozwaną powódka Z. K. zaprzestała odwiedzania ojca w święta i ograniczyła się do składania życzeń telefonicznie. Powódka U. M. zawsze składała życzenia urodzinowe i imieninowe spadkodawcy osobiście.

Spadkodawca pozostawał w bardzo zażyłych relacjach ze swoim zięciem A. M. (1), który odwiedzał go bardzo często. W trakcie wizyt A. M. (1) wykonywał prace remontowe i prace w ogrodzie (koszenie trawy), pomagał w zwykłych czynnościach dnia codziennego (przynoszenie zakupów, dokładanie opału do pieca) za co otrzymywał od M. B. (1) wynagrodzenie. Podczas obecności męża, powódka U. M. nie wchodziła do domu ojca.

Po śmierci J. B. (1) wspólnie ze spadkodawcą gospodarstwo domowe prowadziła pozwana, która całkowicie zajęła się opieką nad dziadkiem. Pozwana woziła spadkodawcę do lekarza i organizowała mu opiekę medyczną. Na dwa – trzy miesiące przed śmiercią stan zdrowia spadkodawcy uległ pogorszeniu i zaczął on wymagać stałej opieki. W roku 2012 powódka Z. K. odwiedzała codziennie spadkodawcę, dotrzymywała mu towarzystwa, przygotowywała posiłki. Powódka Z. K. zaproponowała pozwanej, iż razem z powódką U. M. oraz pozwaną będą rotacyjnie opiekować się spadkodawcą. Propozycję tą pozwana odrzuciła. Pozwana nigdy nie zwracała się do powódek z prośbą o pomoc w opiece nad spadkodawcą. Powódki odwiedzały ojca w szpitalu.

Pomiędzy powódkami a spadkodawcą nie istniał żaden konflikt.

Powódki wykonują pracę zarobkową.

(dowód: zeznania świadka G. K. elektroniczny protokół rozprawy z 17 stycznia 2014 00:03:27 – 00:16:40 i 11 marca 2014 00:09:30 – 00:37:00 k. 154 i 156 oraz 187 i 189;

zeznania świadka A. M. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 17 stycznia 2014 00:35:40 – 00:43:00 i 11 marca 2014 00:38:40 – 01:05:00 k. 155 i 156 oraz 187 i 189;

zeznania świadka K. B. elektroniczny protokół rozprawy z 17 stycznia 2014 00:17:30 – 00:23:50 i 11 marca 2014 01:07:06 – 01:23:40 k. 155 i 156 oraz 187 i 189;

zeznania świadka T. K. elektroniczny protokół rozprawy z 11 marca 2014 01:24:27 – 01:40:00 k. 188 i 189;

D. W. elektroniczny protokół rozprawy z 13 marca 2014 00:03:40 – 00:48:30 k. 191 i 193;

częściowo zeznania świadka A. G. elektroniczny protokół rozprawy z 13 marca 2014 00:50:10 – 01:10:49 k. 191 i 193;

częściowo zeznania świadka S. K. elektroniczny protokół rozprawy z 13 marca 2014 01:12:15 – 02:04:00 k. 191 i 193;

zeznania świadka C. G. elektroniczny protokół rozprawy z 13 marca 2014 02:13:00 – 02:35:00 k. 191 i 193;

zeznania świadka M. K. (3) elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 00:03:42 – 00:23:00 k. 205 i 208;

zeznania świadka K. K. elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 00:24:20 – 00:35:30 k. 205 i 208;

zeznania świadka M. W. elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 00:36:55 – 00:49:10 k. 205 i 208;

zeznania świadka J. B. (2) elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 00:50:20 – 01:08:20 k. 205 i 208;

zeznania świadka Z. B. elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 01:10:05 – 01:27:20 k. 205 i 208;

zeznania świadka A. M. (2) elektroniczny protokół rozprawy z 10 czerwca 2014 01:28:25 – 01:47:00 k. 205 i 208;

przesłuchanie powódki Z. K. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:04:27 – 00:26:50 k. 208 i 210,

przesłuchanie powódki U. M. elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:26:57 – 00:54:05 k. 208 i 210,

przesłuchanie pozwanej M. K. (1) elektroniczny protokół rozprawy z 23 września 2014 00:54:10 – 01:28:26 k. 208 i 210)

W tak ustalonym stanie faktycznym, Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Powódki domagały się zasądzenia od pozwanej na swoją rzecz zachowku w wysokości po 115.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Podstawę prawną żądania powódek stanowił art. 991 k.c. Na mocy § 1 tegoż przepisu zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek). Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia, o czym stanowi art. 991 § 2 k.c. Tym niemniej spadkodawca może pozbawić spadkobiercę ustawowego prawa do zachowku poprzez jego wydziedziczenie, przy czym sam fakt wydziedziczenia, jak również jego przyczyna powinny wynikać z treści testamentu, o czym odpowiednio stanowią art. 1008 k.c. i art. 1009 k.c. Jedną z przesłanek wydziedziczenia stanowi zawarte w treści art. 1008 pkt 3 k.c. uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Jak ustalono w toku niniejszego postępowania na mocy postanowienia Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu z 29 listopada 2012 wydanego w sprawie rozpoznawanej pod sygnaturą akt I Ns 188/12 spadek po M. B. (1) nabyła w całości na mocy testamentu notarialnego Repertorium A numer (...) z 06 lipca 2011 pozwana. Powódki zostały w treści testamentu przez spadkodawcę wydziedziczone. Jako podstawę wydziedziczenia wskazano niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, w szczególności brak zainteresowania stanem zdrowia spadkodawcy i nieudzielanie mu pomocy w chorobie, jak również nieutrzymywanie z M. B. (1) więzi rodzinnych. Do kręgu spadkobierców ustawowych M. B. (1) należały jego córki – powódki oraz wnuczki – pozwana i jej siostra A. G..

Uporczywe niedopełnianie obowiązków rodzinnych, to nic innego, jak długotrwałe bądź wielokrotne, świadome i zawinione ignorowanie tego rodzaju obowiązków.

Zgodnie z tezą do wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 04 kwietnia 2014 (sygn. akt I ACa 887/12; Lex numer 1474828) przyczyna wydziedziczenia wymieniona w art. 1008 pkt 3 k.c. polega na uporczywym niedopełnianiu względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Zachowanie takie odnosić się musi do osoby spadkodawcy i dotyczyć niedopełniania obowiązków rodzinnych właśnie względem niego. Doktryna podaje liczne przykłady takiego zachowania, jak np.: niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego, nieudzielanie opieki, brak pomocy w chorobie. Jednak co więcej - zachowanie takie musi nosić cechy uporczywości, czyli być długotrwałe lub wielokrotne. Ocena wykonywania obowiązków rodzinnych, o których mowa w tym przepisie, a obejmujących nie tylko obowiązek alimentacyjny, ale także m.in. obowiązek pieczy i pomocy w chorobie, czy w związku ze stanem zdrowia, jak też w związku z innymi trudnościami życiowymi nie może być jednak oderwana od realiów określonego przypadku. Jak czytamy zaś w tezie do wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 22 stycznia 2013, sygn. akt VI ACa 978/12; Lex numer 1294873) przyczyna wydziedziczenia musi wynikać z testamentu, przy czym nie musi być wskazana precyzyjnie, poprzez dokładne odwołanie się do katalogu sporządzonego w art. 1008 k.c. W pojęciu „zaniedbywanie wobec spadkodawcy obowiązków rodzinnych”, o którym mowa w art. 1008 pkt 3 k.c., mieści się również takie zachowanie, które prowadzi do faktycznego zerwania ze spadkodawcą kontaktów rodzinnych i ustania więzi uczuciowej, normalnej w stosunkach rodzinnych, brak udziału w jego życiu choćby poprzez wizyty w jego miejscu zamieszkania czy okazywanie zainteresowania jego sprawami, nieudzielaniu opieki, braku pomocy w chorobie. Może też chodzić o wszczynanie ciągłych awantur, kierowanie pod adresem spadkodawcy nieuzasadnionych i krzywdzących zarzutów (por. wyrok Sądu Najwyższego z 07 listopada 2002, sygn. akt II CKN 1397/00; LEX numer 75286).

W oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy w postaci zeznań świadków, a także przesłuchania stron postępowania, Sądowi udało się ustalić przebieg wzajemnych relacji rodzinnych występujących pomiędzy stronami postępowania i spadkodawcą. Nie ulega wątpliwości, iż pewnego rodzaju spoiwem całej rodziny była osoba żony spadkodawcy – J. B. (1). Dopóki osoba ta żyła, więzi rodzinne pozostawały silne, a poszczególni jej członkowie odwiedzali się wzajemnie. Cała rodzina wspólnie spędzała wszelakie święta i uroczystości rodzinne. Powódki w okresie tym często gościły w domu swoich rodziców. Po śmierci J. B. (1) więzi te uległy znacznemu rozluźnieniu. Częstotliwość kontaktów powódek ze spadkodawcą zmniejszyła się. Odwiedziny powódek u ojca odbywały się znacznie rzadziej. Rodzina zaprzestała wspólnego spędzania świąt bądź uroczystości. Przy czym nie ulega wątpliwości, iż ograniczenie wzajemnych kontaktów było decyzją obopólną. Nie było bowiem tak, iż powódki odwróciły się od ojca i postanowiły ograniczyć z nim kontakt. Zdarzały się sytuacje, gdy powódki starały się inicjować spotkania ze spadkodawcą, chociażby poprzez zapraszanie do wspólnego z nimi spędzenia świąt. Propozycje te były jednak przez M. B. (1) odrzucane. Można zatem poniekąd zrozumieć postawę powódek, które wobec braku woli ich ojca do spotykania się z nimi, z czasem zaprzestały prób wspólnego celebrowania świąt i uroczystości rodzinnych. Tym niemniej powódki nadal utrzymywały kontakt z ojcem, interesując się jego losem, sporadycznie go odwiedzając oraz prowadząc rozmowy telefoniczne. Wobec faktu, iż pozwana zamieszkiwała wspólnie ze spadkodawcą, naturalnym było, iż sprawowała nad nim opiekę. Pozwana nie zwracała się natomiast do powódek o udzielenie jej pomocy w sprawowaniu opieki nad spadkodawcą, a propozycję powódki Z. K. o rozdzielenie sprawowania opieki nad spadkodawcą odrzuciła. Powódki w trakcie odwiedzin udzielały ojcu pomocy w bieżących sprawach życia codziennego. Pomimo ograniczenia kontaktów z ojcem powódki wykazywały zainteresowanie jego stanem zdrowia. Ponadto po znacznym pogorszeniu stanu zdrowia spadkodawcy, powódki dużo częściej zaczęły odwiedzać ojca, co potwierdziła również sama pozwana. Nie stwierdzono również jakoby powódki były ze spadkodawcą skonfliktowane. Nie można wobec tego przyjąć, iż powódki nie dopełniały względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych, a już z całą pewnością, że ewentualne naruszenie obowiązków rodzinnych miało charakter uporczywy.

Za zasadnością uznania, iż powódki uprawnione są do żądania od pozwanej zachowku przemawiają również okoliczności towarzyszące sporządzeniu testamentu. Spadkodawca wyrażał wolę przekazania całego swojego majątku pozwanej. W tym też celu udał się do kancelarii notarialnej. Zapewne wówczas uzyskał informacje, iż nawet w przypadku sporządzenia testamentu na rzecz pozwanej pozostali spadkobiercy będą mogli domagać się zapłaty im zachowku, a jedyną możliwością uniemożliwienia tego jest dokonanie wydziedziczenia. Stąd też zapewne w treści testamentu z 06 lipca 2011 znalazł się zapis o wydziedziczeniu powódek. Postanowienie to miało wobec tego na celu zabezpieczenie interesów pozwanej aniżeli odzwierciedlenie rzeczywistości.

Jak wyjaśnił zaś Sąd Apelacyjny w Katowicach w tezie do wyroku z 03 grudnia 2014 (sygn. akt I ACa 702/14; Lex numer 1661152) przyczyny wydziedziczenia zostały wymienione w art. 1008 k.c., a contrario, ich brak w znaczeniu istnienia w rzeczywistości czyni wydziedziczenie bezskutecznym (tak też Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 29 grudnia 2014, sygn. akt I ACa 572/14; Lex numer 1623973).

Bezspornym było, że w skład masy spadkowej po M. B. (1), od której powódki domagały się zasądzenia stosownego zachowku, wchodziła nieruchomość zabudowana domem mieszkalnym jednorodzinnym położona we W. przy ul. (...). Ustalenie wartości nieruchomości wymagało wiadomości specjalnych, stąd też koniecznym okazało się przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu szacowania nieruchomości. Sporządzający opinię w sprawie biegły sądowy ustalił wartość nieruchomości na kwotę 496.000 zł. Wnioski sporządzonej w sprawie pisemnej opinii są jasne, kategoryczne i przekonujące dla Sądu, a także zgodne z zasadami logiki i wiedzy powszechnej. Poziom wiedzy biegłego jest odpowiedni do jego specjalizacji, zaś podstawy teoretyczne opinii nie budzą wątpliwości. Sposób motywowania opinii oraz stopień stanowczości wyrażonych w niej wniosków jest właściwy. Opinia sporządzona została przez osobę dysponującą fachową wiedzą i doświadczeniem zawodowym.

Na mocy art. 993 k.c. przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę. Jednakże w myśl art. 994 § 1 k.c. przy obliczaniu zachowku nie dolicza się do spadku drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych, ani dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku, darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.

Pozwana ustosunkowując się do żądań pozwów podniosła, iż spadkodawca wraz z małżonką udzielili powódkom pomocy finansowej w celu wykonania adaptacji strychów na pomieszczenia mieszkalne. Wydatki na dokonanie adaptacji pokryte zostały w większości z udzielonych powódkom kredytów. W kwestii tej Sąd dał wiarę twierdzeniom powódek, które dodatkowo poparte zostały dokumentami kredytowymi oraz zeznaniami świadka A. M. (1). Na powyższy cel J. i M. B. (1) ofiarowali córkom kwoty po 20.000 starych zł, co przyznały same powódki. Prace adaptacyjne miały miejsce w latach 1984 – 1985. Mając na względzie zmianę siły nabywczej pieniądza, Sąd ustalił, iż obecnie darowane kwoty nie przedstawiały znacznej wartości (nie przekraczając wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia). Wobec tego Sąd uznał, iż pomoc finansowa udzielona powódkom przez rodziców na wydatki związane z pracami adaptacyjnymi miała charakter jedynie drobnych darowizn przekazywanych przez członków rodziny. Darowane powódkom środki finansowe nie podlegały zatem doliczeniu do spadku.

Wartość spadku wynosiła ostatecznie 496.000 zł. Przypadające powódkom udziały spadkowe ustalone na mocy art. 931 § 1 k.c. i stanowiące po 1/3 całości wynosiły po 165.334 zł (1/3 z 496.000 zł). Stąd też należny powódkom zachowek wynosił po 82.667 zł (1/2 z 165.334 zł).

O odsetkach od kwoty zasądzonej orzeczono na podstawie art. 481 k.c., który stanowi, że jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Powódki nie wezwały pozwanej do zapłaty zachowku na etapie przedsądowym. Dodatkowo wskazać należy, że w okolicznościach tej sprawy, w świetle podlegającego ocenie Sądu oświadczenia spadkodawcy o wydziedziczeniu powódek, nie sposób przyjąć, by do daty wyrokowania pozwana pozostawała w stanie opóźnienia. Stąd oraz mając na względzie aktualną wartość nieruchomości stanowiącej podstawie do wyliczenia substratu zachowku, o odsetkach orzeczono od daty wyroku ( vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 07 maja 2014, sygn. akt I ACa 1397/13; Lex numer 1466839 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 22 października 2014, sygn. akt I ACa 376/14; Lex numer 1544669).

Z tych wszystkich względów, Sąd orzekł jak w punktach I i II sentencji wyroku, oddalając dalej idące powództwo w punkcie III.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c. w zw. z art. 105 § 1 k.p.c. Na mocy art. 100 k.p.c. w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Art. 105 § 1 k.p.c. stanowi natomiast, że współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych. Sąd może jednak nakazać zwrot kosztów odpowiednio do udziału każdego ze współuczestników w sprawie, jeżeli pod tym względem zachodzą znaczne różnice.

Powódki wygrały każda ze swoich żądań w 71 %, zaś pozwana w takich zakresach je przegrała. Powódki zwolnione zostały od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości i wobec tego żadnych kosztów w sprawie nie poniosły. Pozwana natomiast poniosła w każdej z połączonych spraw koszty procesu w postaci kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 3.600 zł oraz kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł. Z ogólnej kwoty poniesionych przez pozwaną kosztów należne było jedynie 29 % tych kosztów, co stanowiło kwotę 1.049 zł. Kwota ta podlegała zasądzeniu na rzecz pozwanej od każdej z powódek, o czym orzeczono w punktach IV. i V. sentencji wyroku.

Przyjęta stawka kosztów zastępstwa procesowego wynikała z treści § 2 ust. 1 i 2 w zw. z § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity Dz. U. z 2013, poz. 461).

Pozostałe koszty w postaci opłat sądowych od pozwu, od których powódki zostały zwolnione i wynagrodzenia biegłego sądowego na mocy art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz. U. z 2014, pozycja 1025 ze zmianami) w zw. z art. 102 k.p.c. obciążały Skarb Państwa.