Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 września 2014r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Marek Kurkowski

Sędzia SO Monika Kuźniar

Sędzia SR del. Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk (spr.)

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 26 września 2014r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. G., K. G. i M. G.

przeciwko A. M. i J. M.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanych

od wyroku Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej

z dnia 28 listopada 2013r.

sygn. akt I C 499/13

I.  z urzędu prostuje niedokładność zawartą w punkcie I zaskarżonego wyroku w ten sposób, że po słowach „w celu zaspokojenia wierzytelności powodów” wpisuje słowa „w kwocie 46500 zł”;

II.  oddala apelację;

III.  zasądza solidarnie od pozwanych na rzecz solidarnych powodów kwotę 1200 zł kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt II Ca 608/14

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 28 listopada 2013 r. Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej w punkcie I uznał za bezskuteczną w stosunku do powodów K. G., M. G. i A. G., czynność prawną dokonaną pomiędzy M. M., a pozwanymi J. M. i A. M., polegającą na zawarciu umowy darowizny udziałów w prawie własności nieruchomości położonej w G., oznaczonej, jako działka numer (...), z dnia 1 lutego 2011 r. przed notariuszem J. R. (rep. (...)), w celu zaspokojenia wierzytelności powodów wynikającej z tytułu wykonawczego - aktu notarialnego z dnia 16 grudnia 2011 r. (rep. (...)), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 10 grudnia 2012 r. w sprawie sygn. akt I Co 1203/12; nadto w punkcie II zasądził od pozwanych J. M. i A. M. solidarnie na rzecz powodów K. G., M. G. i A. G. uprawnionych solidarnie kwotę 4.742 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygnięcie swoje Sąd I instancji wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

Powodowie dnia 12.10.2010r. zawarli z M. M. umowę sprzedaży nieruchomości położonej w G., a oznaczonej, jako działka numer (...), o powierzchni 0.3132 ha za cenę 231.768 zł. Przed podpisaniem umowy część ceny w kwocie 81.768 zł została przez M. M. zapłacona. Pozostała część ceny w kwocie 150.000 zł. miała zostać zapłacona przez M. M. na rzecz K. G. w trzech ratach po 25.000 zł każda z nich, w terminie do dnia 11.11.2010 r. , 11.12.2010 r. i 11.01.2011 r. oraz na rzecz małżonków M. i A. G. w trzech ratach po 25.000 zł. każda, w terminie do dnia 11.11.2010., 11.12.2010r. i 11.01.2011r. Co do powyższego obowiązku M. M. poddała się egzekucji. Dnia 16.12.2011r. powodowie i M. M. zawarli ugodę, mocą, której M. M. zobowiązała się zapłacić pozostałą na ten dzień część ceny sprzedaży to jest 49.000 zł w miesięcznych ratach po 2.500 zł płatnych do 10 dnia każdego miesiąca, poczynając od stycznia 2012r. Postanowieniem z dnia 10.12.2012r. Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej nadał aktowi notarialnemu z dnia 16 grudnia 2011r. klauzulę wykonalności przeciwko M. M. na rzecz powodów do kwoty 46.500 zł. Pismem z dnia 29.04.2013r., Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Środzie Śląskiej poinformował powodów o bezskuteczności egzekucji względem M. M.. Komornik Sądowy w toku postępowania ustalił, iż dłużniczka nie pracuje, nie prowadzi działalności gospodarczej, nie podbiera świadczeń z ubezpieczenia społecznego, nie pozostawiła majątku podlegającego zajęciu, nie jest właścicielem nieruchomości ani nie posiada pojazdów mechanicznych. Nie ustalono także w toku egzekucji rachunków bankowych, wierzytelności ani innego majątku, z którego można prowadzić egzekucję. Postanowieniem z dnia 27.05.2013r. postępowanie egzekucyjne zostało umorzone z powodu bezskuteczności egzekucji. M. M. umową darowizny z dnia 1.02.2011r., darowała swoim córkom J. M. i A. M. w udziałach po ½ części, nieruchomość położoną w G., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Środzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr (...). Pismem z dnia 10.08.2012r. powodowie wezwali pozwane do zapłaty kwoty 46.500 zł lub wskazania mienia dłużniczki, z którego powodowie mogliby uzyskać zaspokojenie. Wezwanie pozostało bez odpowiedzi.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo za uzasadnione. Sąd Rejonowy zważył, iż podstawą żądania pozwu był art. 527 i nast. kc. W ocenie Sądu ponad wszelką wątpliwość ustalono, iż poczynając od 12.10.2010r. M. M. była dłużniczką powodów z tytułu obowiązku zapłaty ceny sprzedaży nieruchomości położonej w G.. Świadczenie należne powodom opiewało początkowo na 150.000 zł. i miało być spełnione w trzech równych ratach do dnia 11.11.2010., 11.12.2010r. i 11.01.2011r. Zobowiązanie zostało wykonane częściowo, jednak na dzień16.12.2011r. pozostała do zapłaty kwot 46.500 zł jak wynika z zawartej ugody. Co do tej kwoty powodowie wystąpili z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności aktowi notarialnemu, a następnie z wnioskiem egzekucyjnym. Postępowanie egzekucyjne zostało jednak umorzone na skutek bezskuteczności. Jedyny składnik majątku M. M., którego zajęcie mogłoby prowadzić do realizacji zobowiązania został przez nią zbyty jeszcze w dniu 1 lutego 2011r. w drodze darowizny na rzecz córek. Zbycie nieruchomości nastąpiło na 10 miesięcy przed zawarciem ugody z powodami. Sąd Rejonowy wskazał, iż zgodnie z art. 527 kc gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (§1). Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§2). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§3). Stosowanie zaś do art. 529 kc jeżeli w chwili darowizny dłużnik był niewypłacalny, domniemywa się, iż działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli. To samo dotyczy wypadku, gdy dłużnik stał się niewypłacalny wskutek dokonania darowizny. Sąd I instancji wskazał, w związku z powyższym, iż bez wątpienia M. M. w dniu dokonania darowizny była dłużnikiem powodów. Fakt niewypłacalności dłużniczki spowodowany wyzbyciem się nieruchomości udowodniony został za pomocą dokumentów urzędowych a mianowicie pisma organu egzekucyjnego, zawiadamiającego o bezskuteczności egzekucji oraz postanowienia o umorzeniu z tej przyczyny postępowania egzekucyjnego. Tym samym w ocenie Sądu Rejonowego domniemywać należy, że dłużniczka w dacie wyzbywania się nieruchomości miała pełną świadomość, że zdziałana przez nią czynność prawna prowadzi do pokrzywdzenia wierzycieli. Ponadto Sąd I instancji wskazał, iż pozwane są córkami dłużniczki, zatem jako osoby pozostające z nią w bliskim stosunku również świadomość taką musiały posiadać, co jednak nie ma większego znaczenia, albowiem przysporzenie do majątku pozwanych było nieodpłatne. Konsekwencją powyższego było uznanie przez Sąd Rejonowy, iż darowizna z dnia 1 lutego 2011 r. zdziałana została w warunkach art. 527§1 kc, co skutkowało uwzględnieniem powództwa i uznaniem jej za bezskuteczną względem powodów. Jednocześnie Sąd Rejonowy wskazał, iż pozwane były wzywane zgodnie z art. 533 kc przed wytoczeniem powództwa do zapłaty kwoty 46.500 zł lub wskazania mienia dłużniczki, z którego powodowie mogliby uzyskać zaspokojenie, jednak wezwanie to pozostało bez odpowiedzi. Sąd Rejonowy wskazał , iż orzeczenie o kosztach oparł na art. 98 kpc

Apelację od powyższego rozstrzygnięcia wywiodły pozwane zaskarżając wyrok w całości i wnosząc o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanych kosztów postępowania.

W apelacji pozwane zarzuciły:

-naruszenie prawa materialnego tj. art. 527§1 kc poprzez dopuszczenie się przez Sąd I instancji uchybienia polegającego na braku sprecyzowania zakresu bezskuteczności zaskarżonej przez powodów czynności prawnej pod względem przedmiotowym tj. poprzez nie wskazanie przez ten sąd konkretnej wysokości wierzytelności przysługującej powodom względem dłużniczki M. M. na dzień wyrokowania tj. 28.11.2013r.

W uzasadnieniu apelacji skarżące wskazały, iż bezskutecznością może być objęta jedynie czynność prawna dłużniczki M. M. maksymalnie do rozmiarów konkretnej przysługującej wierzycielowi wierzytelności. Z tego też powodu sentencja wyroku wydanego na postawie art. 527§1 kc zawsze musi precyzyjnie określać wierzytelność, której ochronie ma ona służyć. Pozwane podniosły, iż ten element jest niezbędny dla zapewnienia prawidłowej wykonalności wyroku, a przedmiotowa kwestia została jasno przedstawiona w orzecznictwie Sądów Apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego.

W odpowiedzi na apelację powodowie wnieśli o jej oddalenie oraz zasądzenie od pozwanych kosztów postępowania apelacyjnego w kwocie 1.200 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy mając nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów, w następstwie, czego uznał, iż zaskarżone rozstrzygniecie Sądu Rejonowego jest trafne i odpowiada prawu. Sąd Odwoławczy akceptuje w całości stan faktyczny ustalony przez Sąd I instancji i przyjmuje za własny. Podziela także wyprowadzone przez ten Sąd wnioski oraz ocenę prawną żądania zgłoszonego przez powodów.

W rozpatrywanej sprawie, powodowie wystąpili o uznanie za bezskuteczną w stosunku do nich czynności prawnej dokonana pomiędzy M. M., a pozwanymi J. M. i A. M., polegającej na zawarciu umowy darowizny udziałów w prawie własności nieruchomości położonej w G., oznaczonej, jako działka numer (...), z dnia 1 lutego 2011r. Roszczenie powodów znalazło zatem oparcie w regulacji art. 527 kc, jak trafnie wskazał Sąd Rejonowy, czyniąc go tym samym podstawą swojego rozstrzygnięcia. Stosownie do przywołanego przepisu, gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć (§1). Czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§2). Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§3). Nie budziło wątpliwości, iż M. M. będąc dłużniczką powodów dokonała darowizny posiadanej nieruchomości na rzecz swych córek – pozwanych. Owa czynność prawna dokonana została z pokrzywdzeniem wierzycieli tj. powodów, bowiem w jej następstwie dłużniczka stała się niewypłacalna, o czym świadczy m.in. bezskuteczność przeprowadzonej przeciwko niej egzekucji. Ponadto została dokonana na rzecz osób bliskich, a zatem znajdzie do niej zastosowanie art. 527 par. 3 kc, a także 528 kc, gdyż wskutek tej czynności prawnej pozwane uzyskały korzyść majątkową bezpłatnie. W konsekwencji zasadnemu roszczeniu powodów trafnie dał wyraz Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku.

Pozwane w apelacji, choć zaskarżyły wyrok w całości, nie kwestionowały ani podstawy faktycznej ani prawnej wydanego przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcia. Sąd Okręgowy nie widział, zatem podstaw do szczegółowej argumentacji w tym zakresie, która była udziałem Sądu Rejonowego. Apelujące podniosły w istocie jedynie zarzut naruszenia art. 527§1 kc wobec braku sprecyzowania zakresu bezskuteczności zaskarżonej przez powodów czynności prawnej pod względem przedmiotowym tj. poprzez nie wskazanie przez Sąd Rejonowy, konkretnej wysokości wierzytelności przysługującej powodom względem dłużniczki M. M. na dzień wyrokowania tj. 28.11.2013r.

W ocenie Sądu Odwoławczego zarzut ten był jednak chybiony.

Kwestia dotycząca sposobu redagowania sentencji orzeczenia sądowego w sprawie z tzw. skargi pauliańskiej, była już przedmiotem wypowiedzi Sądu Najwyższego. Mianowicie, w orzeczeniu z dnia 13 lutego 1970 r. III CRN 546/69 (OSNCP 1970, z. 10, poz. 192) Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że sentencja wyroku uwzględniającego powództwo z art. 527 i nast. k.c. powinna określać konkretną wierzytelność, której zaspokojeniu ma służyć uznanie określonej czynności za bezskuteczną wobec powoda. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy wyjaśnił, że zastosowanie instytucji skargi pauliańskiej wchodzi w rachubę tylko wówczas, gdy wierzytelność przysługująca pokrzywdzonemu wierzycielowi względem określonego dłużnika jest realna i skonkretyzowana, a nie hipotetyczna. Chodzi bowiem o to, aby ochrony w następstwie wyroku uwzględniającego omawiane powództwo nie doznawały wszelkie bliżej nie oznaczone prawa powoda, lecz jedynie konkretna wierzytelność wynikająca z konkretnego stosunku prawnego, stanowiąca przedmiot żądanej ochrony, a tym samym także przedmiot rozstrzygnięcia sądowego. Sąd powinien zatem określić wierzytelność zarówno pod względem podmiotowym, jak i przedmiotowym ( uchwała SN z dnia 11 października 1995 r. III CZP 139/95, OSNC 1996/1/17), gdyż ten składnik orzeczenia jest nieodzowny dla zapewnienia prawidłowej wykonalności wyroku (wyrok SN z dnia 17 września 2003 r., II CK 10/02, LEX nr 82277).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanej sprawy wskazać jednak należy, iż powodowie w chwili wniesienia pozwu opartego na treści art. 527 k.c. określili tytuł zobowiązania dłużnika, określili rozmiar tej wierzytelności w sposób kwotowy, który stanowił zresztą wartość przedmiotu sporu. Wysokość tej wierzytelności determinowała od samego początku zakres w jakim powodowie kwestionowali czynność prawną dłużnika, a zatem zakres w jakim czynność ta będzie mogła zostać objęta sankcją bezskuteczności. Wskazać w tym miejscu należy, iż bezskutecznością może być bowiem objęta jedynie czynność prawna dłużnika maksymalnie do rozmiarów konkretnej wierzytelności przysługującej wierzycielowi i to dlatego sentencja wyroku wydanego na podstawie art. 527 § 1 k.c. zawsze musi określać wierzytelność, której ochronie ma on służyć. Niemniej jednak od samego początku rozmiar tej wierzytelności był bezsporny pomiędzy stronami. Nie budził wątpliwości stron także w toku rozprawy apelacyjnej, co zostało potwierdzone oświadczeniami pełnomocników stron.

W świetle powyższego nie można uczynić zarzutu Sądowi Rejonowemu aby redagując sentencję wyroku nie określił wierzytelności, której ochronie wyrok ma służyć. Sąd Rejonowy wskazał w jego treści, iż stwierdzona bezskuteczność ma na celu zabezpieczenie wierzytelności powodów wynikającej z tytułu wykonawczego - aktu notarialnego z dnia 16 grudnia 2011 r. (rep. (...)), zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego w Środzie Śląskiej z dnia 10 grudnia 2012 r. w sprawie sygn. akt I Co 1203/12. Z postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności jasno wynika przy tym kwota, której mogą domagać się powodowie tj. 46.500 zł. Sąd I instancji redagując zatem sentencję wyroku określił wierzytelność, ze względu, na którą uznał czynność prawną dłużnika za bezskuteczną – oznaczając wierzytelność, której ochronie ma służyć, a także jej kwotę poprzez odwołanie się do orzeczenia o nadaniu klauzuli wykonalności, z którego wynika kwota 46.500 zł. W ramach, zatem powołanej w apelacji podstawy naruszenia art. 527 § 1 k.c. uznać należało, iż Sąd Rejonowy nie dopuścił się uchybienia polegającego na braku sprecyzowania zakresu bezskuteczności zaskarżonej czynności prawnej pod względem przedmiotowym. Z tych też względów apelacja podlegała oddaleniu.

Niemniej jednak, Sąd Okręgowy z urzędu, dokonał sprostowania powyższej niedokładności poprzez określenie w sposób także kwotowy, wysokości tej wierzytelności na podstawie art. 350 §1 i §3kpc, co znalazło wyraz w punkcie I wyroku.

Sąd Okręgowy uznając apelację za nieuzasadnioną, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł jak w punkcie II sentencji wyroku.

O kosztach procesu w postępowaniu apelacyjnym, jak w pkt III wyroku, Sąd Okręgowy – rozstrzygnął na podstawie przepisu art. 98 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.