Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE

Dnia 28 lipca 2016 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu II Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie następującym:

Przewodniczący - Sędzia SO Beata Stachowiak (spr.)

Sędziowie: Sędzia SO Krzysztof Kremis

Sędzia SO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk

Protokolant: Elżbieta Biała

po rozpoznaniu w dniu 21 lipca 2016r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku E. B., E. I., S. P., E. P., H. R., W. S., B. S., M. S. (1), P. S. i S. S. (1)

przy udziale (...) w B.

o stwierdzenie zasiedzenia

na skutek apelacji wnioskodawczyni E. I. i uczestnika postępowania

od postanowienia Sądu Rejonowego w Trzebnicy

z dnia 30 grudnia 2014r.

sygn. akt I Ns 443/14

p o s t a n a w i a:

I.  zmienić zaskarżone postanowienie w punktach I i II w ten sposób, że oba wnioski oddalić oraz zmienić go w punkcie IV w ten sposób, że nie obciążać wnioskodawców kosztami postępowania na rzecz uczestnika postępowania;

II.  oddalić w pozostałym zakresie apelację uczestnika postępowania;

III.  oddalić apelację wnioskodawczyni;

IV.  nie obciążać wnioskodawczyni kosztami postępowania apelacyjnego.

Sędzia SO Beata Stachowiak Sędzia SO Krzysztof Kremis Sędzia SO Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk

Sygn. akt II Ca 1365 /15

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 30 grudnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt I Ns 443/14 Sąd Rejonowy w Trzebnicy, Wydział I Cywilny w punkcie I stwierdził, że wnioskodawczyni E. I. nabyła przez zasiedzenie w dniu 28 lutego 2003 r. własność nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0,0342 ha zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu geodezji M. M. (1) z dnia 20 września 2012 r., stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia; w punkcie II stwierdził, że J. S. (1) nabył przez zasiedzenie w dniu 28 lutego 2003 r. własność nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0,0364 ha zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu geodezji M. M. (1) z dnia 20 września 2012 r., stanowiącą integralną część niniejszego postanowienia; w punkcie III oddalił wnioski w pozostałym zakresie; w punkcie IV orzekł, że każdy z uczestników ponosi koszty związane ze swoim udziałem w sprawie; a w punkcie V orzekł, że nieuiszczone koszty sądowe ponosi Skarb Państwa.

Postanowienie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

A. S. (1) złożył w 1947 r. w Starostwie Powiatowym w T. wniosek o przyznanie prawa własności nieruchomości rolnej na Ziemiach Odzyskanych. Aktem nadania nr (...)z dnia 16 marca 1948 r. (...) w T. nadała J. K. (1) stanowiące własność Skarbu Państwa gospodarstwo rolne w miejscowości B., gm. S., powiat T., obejmujące grunty około 10 ha ziemi, budynki: 1/4 domu mieszkalnego, 1/7 stodoły, 1/6 obory, 1/3 świniarni, na warunkach określonych w dekrecie z dnia 06.09.1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego(...).

Aktem nadania nr (...)z dnia 16 marca 1948 r. (...) w T. nadała A. S. (1) stanowiące własność Skarbu Państwa gospodarstwo rolne w miejscowości B., gm. S., powiat T., obejmujące grunty około 10ha ziemi oraz budynki: 1/4 domu mieszkalnego, 1/7 stodoły, 1/6 obory, na warunkach określonych w dekrecie z dnia 06.09.1946 r. o ustroju rolnym i osadnictwie na obszarze Ziem Odzyskanych i byłego (...).

W dniu 05 grudnia 1960 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. wydało orzeczenie o wykonaniu aktu nadania w części dotyczącej ustalenia warunków nabycia gospodarstwa - działki (ustalenie ceny), którym postanowiła ustalić szacunek gospodarstwa – działki nr (...) położonej w B. o pow. 7,24 ha nadanej A. S. (1) aktem nadania z 16.03.1948 r. nr (...) w wysokości 104,81 kwintali żyta. Orzeczeniem z 1960 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. ustaliło szacunek (cenę) gospodarstwa – działki nr (...) położonej w B. o powierzchni 14,15ha, nadanych między innymi A. S. (1) – 1/12, J. K. (1) – 1/12 w wysokości (...),79 kwintali żyta.

Decyzją z dnia 30 listopada 1964 r. Prezydium Powiatowej Rady Narodowej w T. o rozliczeniu ceny nabycia gospodarstwa ustaliło, że nałożone orzeczeniem z dnia 05.12.1960 r. na A. S. (1) obowiązek uiszczenia Skarbowi Państwa ceny nabycia w ilości 104,81 kwintali żyta za gospodarstwo położone w B. pow. T. wygasł i nie istnieje do wysokości 250 q żyta.

Postanowieniem z dnia 15 lutego 1966 r. Państwowe Biuro Notarialne w T. po rozpoznaniu wniosku Prezydium (...) w T. założyło dla nieruchomości położonej we wsi B., Gm. P. powiat T. o obszarze 14,15 ha księgę wieczystą nr Rep. Kw (...). Dokonano następujących wpisów:

- w dziale I Oznaczenie nieruchomości: gospodarstwo rolne z zabudowaniami o pow. 14,15ha, numery działek (...).

- w dziale II właściciel:

1. S. A. (1), syn M. i J. do 1/12 części,

2. M. S. (2) do 1/12 części,

3. C. J. do 1/12 części,

4. C. W. do 1/12 części,

5. C. A. do 1/12 części,

6. S. J. do 1/12 części,

7. Ł. J. do 1/12 części,

8. K. J. do 1/12 części,

9. K. J. (1), syn A. i F. do 1/12 części,

10. S. S. (2) do 1/12 części,

11. N. J. do 1/12 części,

12. W. H. do 1/12 części.

Decyzją z dnia 16 lutego 1987 r. Naczelnik Gminy P. orzekł o odpłatnym przeniesieniu własności nieruchomości rolnych położonych na terenie wsi B. wraz z zabudowaniami w granicy działek (...) o pow. 7,27 ha na rzecz (...) w B.. Grunty te decyzją z dnia 13 września 1978 r. nr (...) uprzednio przekazane były w użytkowanie wieczyste. Decyzja ta uprawomocniła się w dniu 7 marca 1987 r. Brak adnotacji o wykonaniu decyzji, nie został sporządzony akt notarialny na podstawie którego doszłoby do przeniesienia własności.

W dniu 14 listopada 1979 r. w Urzędzie Gminy w P. doszło do zawarcia umowy przekazania własności i posiadania gospodarstwa rolnego przez A. S. (1) na rzecz syna J. S. (1). W umowie wskazano, że A. S. (1) będący rolnikiem posiada gospodarstwo rolne o pow. 7,09 ha położone w B. a na podstawie wypisu z rejestru gruntów ustalono, że działki gruntu (...) i współ (...) wchodzące w skład wymienionego gospodarstwa rolnego stanowią własność A. S. (1). A. S. (1) oświadczył, że własność i posiadanie przedmiotowego gospodarstwa rolnego przenosi w całości i nieodpłatnie na rzecz J. S. (1).

W dniu 30 grudnia 1979 r. J. S. (1) wniósł grunty orne, sady, łąki trwałe, pastwiska i inne grunty nieużytkowe we wsi B., tj. tereny o łącznej powierzchni 6,41 ha, jako wkład do RS P. w B..

Przed Sądem Rejonowym w Trzebnicy prowadzone było postępowanie o zniesienie współwłasności z wniosku Gminy P. w sprawie o sygn. I Ns 266/81. Uczestnikami tego postępowania nie byli ani J. S. (1), ani następcy J. E. K. i E. I.. Na posiedzeniu Sądu w dniu 28 lutego 1983 r. zawarta została ugoda. Mocą tej ugody strony dokonały częściowego zniesienia współwłasności działki położonej w B. o pow. 14,15 ha, dla której urządzona jest księga wieczysta Kw nr (...) prowadzona przez (...) w T., w ten sposób, iż (...) w B. otrzymuje na własność działki o nr (...). Pozostała część działki o nr (...) pozostaje we współwłasności S. M., J. S., S. S. (1) i W. P., zgodnie z dotychczasowymi udziałami. Nadto w ugodzie ustalono sposób wyłącznego korzystania z budynków gospodarczych.

Część nieruchomości, która zajmowana była przez J. S. (1), tj. pomieszczenia na pierwszym piętrze, J. S. (1) wynajął spółdzielni celem urządzenia przez uczestnika pomieszczeń biurowych i świetlicy. Ta część została też przez spółdzielnię wyremontowana, założone zostało centralne ogrzewanie. Została podpisana umowa najmu, wnioskodawca uzyskiwał za każdy rok czynsz.

Pismem datowanym na 15.08.1988 r. wnioskodawca J. S. (1) złożył ofertę sprzedaży uczestnikowi (...) B. gruntów rolnych w ilości 8,30 ha oraz zabudowań gospodarczych wchodzących w skład kompleksu zabudowań zagospodarowanych przez (...) B.. Cena została ustalona na kwotę 130.000 zł za 1 ha oraz 450.000 zł za zabudowania gospodarskie. Ponadto wnioskodawca zaoferował sprzedaż I piętra budynku, w którym znajdują się biura spółdzielni za cenę uzgodnioną po dokonaniu ich wyceny.

Pismem z dnia 05 kwietnia 1993 r. J. S. (1) zwrócił się do Zarządu (...)o rozwiązanie dotychczasowej umowy najmu pomieszczeń biurowych i inwentarskich z uwagi na otrzymywany niski czynsz od Spółdzielni w kwocie 300.000 zł rocznie. Wnioskodawca wniósł o podwyższenie czynszu do 2.000.000 zł miesięcznie. W przypadku braku akceptacji nowych warunków zażądał opuszczenia zajmowanych pomieszczeń w terminie 3 miesięcy tj. do dnia 05.07.1993 r. pod rygorem wniesienia sprawy do sądu.

W piśmie z dnia 08.02.1996 r. wnioskodawca J. S. (1) ponownie zwrócił się do Zarządu Spółdzielni o opuszczenie zajmowanych pomieszczeń biurowych i inwentarskich do końca 1996 roku oraz opuszczenie gruntów rolnych po żniwach 96 r. Nadto zwrócił się o pisemne ustosunkowanie się do przedmiotowej sprawy.

W dniu 06 września 1996 r. sporządzony został protokół z przekazania gruntów wkładowych dla J. S. (1). Z protokołu wynika, że na wniosek J. Z. (...) w B. przekazał następujące grunty wkładowe od dnia 01.10.1996 r. w postaci działek o numerach: 135 – 1,77 ha, 112 – 0,22ha, 319 – 1,45ha, 321 – 1,42ha, 322 – 2,52ha i udział w drogach – 0,01. Zapisano, że budynki gospodarskie zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w Trzebnicy o sygn. akt i Ns 266/81 zostały przydzielone spółdzielni przy zniesieniu współwłasności. Wskazano, że dotychczas użytkowane przez wnioskodawcę pomieszczenia stanowią jego własność.

Uczestnik (...) w B. w piśmie z 26.08.2004 r. stanowiącym odpowiedź na pismo J. S. (1), poinformowała wnioskodawcę, że zgodnie z księgą wieczystą nr (...) prowadzoną przez Sąd Rejonowy w Trzebnicy wymienione budynki są własnością Spółdzielni na podstawie protokołu ugody sądowej z dnia 28.02.1983 r. i postanowienia Sądu Rejonowego w Trzebnicy z 12.12.1984 r. Podniosła, że wobec tego wskazana w piśmie umowa z dnia 01.11.1980 r. jest nieaktualna i Spółdzielnia nie ma obowiązku wnoszenia żadnych opłat.

W 1978 r. zawiązała się spółdzielnia rolnicza, ojciec wnioskodawczyni J. K. (1) wstępując do spółdzielni przekazał grunty orne, łąki oraz grunty użytkowe we wsi B. na 18 działkach, w tym na działkę (...), jako wkład do spółdzielni na okres 10 lat. Jako wkład przekazano również budynki. W dniu 18 kwietnia 1980 r. zmarł ojciec wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni w nieruchomości, której dotyczy postępowanie zamieszkuje od urodzenia, tj. od 1963 r. Wnioskodawczyni jest jedyną spadkobierczynią swojej matki. Kiedy rodzice jej zmarli zamieszkuje w tej nieruchomości bez przerwy, korzystała z wszystkich nieruchomości w takim samym zakresie jak jej rodzice. Zajmuje część nieruchomości, która oznaczona jest numerem 26 c. W okresie od 1994 roku do 2004 roku matka wnioskodawczyni E. K., a następnie wnioskodawczyni E. I. były płatnikami podatku od nieruchomości położonej w B. – budynku mieszkalnego. W tym okresie Wójt Gminy P. wydawał decyzje administracyjne ustalające wymiar zobowiązania pieniężnego – podatku od nieruchomości na poszczególne lata, których adresatami była E. K. oraz wnioskodawczyni. Wnioskodawczyni dokonywała wpłat bezpośrednio w Urzędzie Gminy w P. oraz przekazem pocztowym. Również wezwania do zapłaty i upomnienia z tytułu braku wpłaty należnego podatku kierowane były do wnioskodawczyni i jej matki. Od 2003 r. do 2008 r. uczestnik (...) w B. składała w Urzędzie Miasta i Gminy P. deklaracje na podatek rolny. W tym okresie (...) P. dokonywała systematycznie wpłat z tytułu podatku rolnego rozkładanych na 4 raty.

Uczestnik postępowania (...) P. w B. w okresie, gdy jej prezesem był Z. B. traktował wnioskodawców jak właścicieli nieruchomości. Ówczesny Prezes Spółdzielni posiadał mapę i opis, z których wynikało, że wnioskodawcy byli współwłaścicielami działki nr (...) w 1/12 części nieruchomości. Działka nr (...) została podzielona w 1988 r. na 8 części. Spółdzielnia nigdy nie rościła sobie prawa do działek wnioskodawców z uwagi na wiedzę, że jest to własność wnioskodawców. W 1980 r. Spółdzielnia miała udział w 6/12 części współwłasności, kupując od właścicieli poszczególne części nieruchomości, m.in. od J. N.. Wnioskodawcy byli wówczas członkami Spółdzielni, którzy jako wkład wnieśli swoje grunty i budynki gospodarcze oraz świadczyli usługi na rzecz Spółdzielni. Za ziemię Spółdzielnia wypłacała im równowartość stosownych kwintali zboża. Prezes (...) P. sukcesywnie zwracał się do członków Spółdzielni z ofertą kupna gruntów na rzecz Spółdzielni. Współwłaściciele wyrazili zgodę a biegły sądowy wyłączył własność tych gruntów, po 1,22 ha. W tym okresie S. M. (2) sprzedał Spółdzielni budynek i grunt 1,22 ha, za co dostał inne gospodarstwo. Spółdzielnia posiadała wówczas w 9/12 części w prawie własności. Budynki posadowione na gruncie nie zostały podzielone i do chwili obecnej każdy zajmuje pomieszczenia i mieszka w taki sposób jak to zostało ustalone pierwotnie w chwili nadania ziemi. Prezes Spółdzielni chciał wykupić od matki wnioskodawczyni E. K. budynki gospodarcze, ale nie posiadał wówczas dostatecznych środków finansowych. Spółdzielnia zawarła z J. S. (1) umowę dzierżawy pomieszczeń znajdujących się na górnym piętrze budynku z przeznaczeniem na biura i świetlicę, za co wnioskodawca otrzymywał czynsz płatny każdego roku. W chwili przejścia na emeryturę J. S. (1) zwrócił się do Spółdzielni o zwrot ziemi, która została mu oddana po zbiorach. Budynek gospodarczy był dzierżawiony od wnioskodawcy odpłatnie.

Od 1983 r. do 2003 r. wnioskodawcy byli traktowani, jako właściciele budynków mieszkalnych, budynków gospodarczych oraz działki o pow. 1,22 ha stanowiącej współwłasność członków i Spółdzielni. Wnioskodawcy byli współwłaścicielami działki (...) w 1/12 części. Za korzystanie z górnej części budynku mieszkalnego, w którym było 5 pomieszczeń (4 biurowe i 1 jako świetlica), Spółdzielnia płaciła wnioskodawcy czynsz dzierżawny.

Działka nr (...) o pow. 1,45 ha wchodzi w skład nieruchomości opisanej w KW nr (...) o łącznej pow. 9,57 ha. W skład tej nieruchomości wchodzą również działki o nr: (...). Działka nr (...) powstała w wyniku podziału działki nr (...) w 1982 r. W wyniku tego podziału zostały fizycznie podzielone znajdujące się na tej działce (nr (...)) dwa budynki – budynek mieszkalny i budynek stodoły. Budynek mieszkalny podzielono na dwa budynki: 1a i 1b (zniesienie współwłasności w sprawie przed SR w Trzebnicy, sygn. akt I Ns 266/81). Na działce (...) znajduje się budynek 1a i niewydzielony fragment budynku 1b w ruinie. Budynek stodoły podzielono na dwa budynki usytuowane na sąsiednich działkach: budynek stodoły na działce nr (...) oznaczony symbolami (...) oraz budynek stodoły oznaczony symbolami (...) na nowoutworzonej działce nr (...). Budynek mieszkalny ma charakter budynku folwarcznego, jest murowany, dwukondygnacyjny, ze strychem częściowo użytkowym i częściowym podpiwniczeniem. Stanowi zabudowę łączną z fragmentem sąsiedniego budynku, obecnie nieużytkowanego będącego w ruinie usytuowanego w części na działce (...).

Budynek ze względu na układ konstrukcyjny można podzielić na trzy części, uzyskując 3 niezależne części (budynki) mieszkalne, z odrębnymi wejściami, w zabudowie szeregowej. Przed podziałem działki (...) budynek mieszkalny składał się z 4 niezależnie funkcjonujących części – a, b, c, d. Część d została odłączona w wyniku podziału działki (...) (obecnie ruina) a na działce (...) pozostały części a, b, c, co ma odzwierciedlenie w numeracji geodezyjnej budynku. W katastrze geodezyjnym Starosty (...) budynek oznaczony jest, jako budynek (...).

Część C budynku użytkowana jest przez wnioskodawczynię E. I.. Budynek w tej części stanowi praktycznie samodzielny budynek mieszkalny z osobnym wejściem i osobnymi mediami. Powierzchnia całkowita budynku zajmowanego przez wnioskodawczynię wynosi 212,76 m2. W odniesieniu do całkowitej powierzchni budynku mieszkalnego stanowi to ułamkowy udział wynoszący 28,28% fizycznej części budynku usytuowanego na działce (...).

Część budynku na parterze użytkowana była przez wnioskodawcę J. S. (1), aż do jego śmierci. Budynek w tej części stanowi praktycznie samodzielny budynek mieszkalny z osobnym wejściem i osobnymi mediami. Powierzchnia całkowita budynku zajmowanego przez wnioskodawcę J. S. wynosi 79,22 m2. W odniesieniu do całkowitej powierzchni budynku mieszkalnego stanowi to udział wynoszący 10,53% fizycznej części budynku mieszkalnego. Pomieszczenia na piętrze budynku także należały do wnioskodawcy przed ich wynajęciem Spółdzielni. W przypadku dołączenia pomieszczeń na piętrze uzyskano by całkowicie samodzielną część budynku B spełniającą wymogi samodzielności z niezależnym wejściem. Wówczas wnioskodawca użytkowałby 216,38 m2 pow. całkowitej budynku. Fizyczny udział wnioskodawcy do budynku mieszkalnego usytuowanego na działce nr (...) wyniósłby 28,75%.

Sposób wydzielenia fizycznych części budynku mieszkalnego przedstawia szkic na k. 303 akt. Jest to jedyny możliwy beznakładowy sposób fizycznego podziału budynku.

Obecnie budynek mieszkalny nie jest użytkowany zgodnie z przeznaczeniem, ponieważ część pomieszczeń jest użytkowana przez uczestnika, jako pomieszczenia biurowe i socjalne, tymczasem budynek ma przeznaczenie mieszkalne. Uczestnik postępowania nie uzyskał decyzji, które zezwalałyby na zmianę przeznaczenia pomieszczeń mieszkalnych na niemieszkalne, tym bardziej, że budynek jest wpisany do ewidencji zabytków i podlega ochronie konserwatorskiej.

Możliwy jest podział działki nr (...) na osiem nowych działek, w tym:

- działki przeznaczone dla wnioskodawczyni E. I.

Nr (...) o pow. 0,0342 ha – budynek mieszkalny wraz z podwórkiem

Nr (...) o pow. 0,0071 ha – świniarnia, Nr (...) o pow. 0,0236 ha – obora, (...) o pow. 0,0544 ha – stodoła udział 1/7 części, co stanowi 0,0078ha całości

- działki przeznaczone dla wnioskodawcy J. S. (1)

Nr (...) o pow. 0,0364 ha – budynek mieszkalny wraz z podwórkiem,

Nr (...) o pow. 0,0207 ha – obora, (...) o pow. 0,0544 ha – stodoła udział 1/7 części, co stanowi 0,0078 ha w całości

- działki przeznaczone dla (...) im. Postęp w B.

(...) o pow. 0,0544 ha – stodoła udział 5/7 części, co stanowi 0,0388 ha w całości,

Nr (...) o pow. 1,1822 ha.

Dostęp do nowo wydzielonych działek do drogi publicznej przez działkę (...), na której jest urządzona droga i jest we współwłasności m.in. wnioskodawców i uczestnika. Należy ustanowić wzajemną służebność dojścia i dojazdu do nowych działek (...) w działkach (...).

Integralną częścią opinii jest załącznik graficzny.

Wnioskodawca J. S. (1) był synem A. S. (1), który otrzymał własność ziemi wraz z budynkami aktem nadania po wojnie. Nieruchomość budynkowa była zajmowana przez całą rodzinę A. S. (1). Mieszkał tam między innymi A. S. (2) (brat wnioskodawcy J. S. (1)) wraz z synem B. S. oraz S. S. (1) (brat wnioskodawcy J. S. (1)). Rodzina A. S. (2) zajmowała dwa lokale na górze budynku, A. S. (1) z żoną mieszkał na dole. Po wyprowadzce A. S. (2) z dziećmi górna część budynku została pusta. W B. pozostał J. S. (1). W 1980 r. zmarły wnioskodawca J. S. (1) wydzierżawił Spółdzielni górne pomieszczenia budynku. J. S. (1) do chwili wypadku pracował na rzecz Spółdzielni i mieszkał w spornej nieruchomości od urodzin aż do chwili swej śmierci. Czuł się właścicielem budynku mieszkalnego wraz z sienią i piwnicą.

Wnioskodawczyni E. I. użytkuje część gruntu, jako ogródek warzywny, który pielęgnuje do tej pory. Wnioskodawczyni wnosi opłaty za wodę i wywóz śmieci. Dba o swoją część nieruchomości.

Obecnie w księdze wieczystej prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej działkę (...), położnej na terenie miejscowości B., jako jedyny właściciel widnieje (...) w B..

Zarówno wnioskodawczyni, jak i wnioskodawca nie korzystają z pomieszczeń gospodarczych, które znajdują się na terenie działki (...).

Część nieruchomości, która zajmowana była przez J. S. (1) oznaczona jest numerem (...).

Wnioskodawcy E. I. i J. S. (1) skierowali do Sądu Rejonowego w Trzebnicy pozew o uzgodnienie księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wobec nie uzupełnienia braków formalnych w terminie, pozew został zwrócony.

W oparciu o poczynione ustalenia faktyczne Sąd pierwszej instancji uznał, że wnioski w zasadniczej części zasługiwały na uwzględnienie. Uzasadniając orzeczenie Sąd Rejonowy wskazał, że zgodnie z treścią art. 172 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeśli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, jako samoistny posiadacz, chyba, że uzyskał posiadanie w złej wierze. Zatem dla zasiedzenia nieruchomości wymaga się spełnienia łącznie dwóch przesłanek: posiadania i upływu czasu. Świadomość posiadacza w postaci dobrej wiary jest jedynie czynnikiem skracającym bieg zasiedzenia. Posiadanie w kodeksie cywilnym oznacza faktyczną i rzeczywistą moc władania rzeczą w zakresie odpowiadającym prawu własności lub innemu prawu, z którym wiąże się władztwo nad cudzą rzeczą. W myśl, bowiem art. 336 k.c. posiadaczem rzeczy jest zarówno ten, kto nią włada faktycznie, jako właściciel (posiadacz samoistny), jak i ten, kto nią faktycznie włada, jako użytkownik, zastawnik, najemca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudzą rzeczą ( posiadacz zależny). Dla sprawy istotne znaczenie ma treść art. 337 k.c., zgodnie, z którym posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Oznacza to, że istotne znaczenie dla określenia rodzaju władztwa ma świadomość i wola władnącego. Świadomość tę należy zdefiniować, jako wyobrażenie o przysługującym prawie własności. Samoistny posiadacz obejmuje, zatem rzecz w posiadanie, dlatego, że z przyczyn usprawiedliwionych uważa się za właściciela, albo, dlatego że chce rzeczą władać dla siebie jak właściciel, chociaż wie, że nie jest właścicielem. Z tego względu rozróżnia się posiadacza w dobrej wierze i w złej wierze. Dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym przekonaniu, że przysługuje mu posiadane prawo. Władztwo faktyczne rzeczą jak właściciel, czyli posiadanie samoistne, występuje tylko wtedy, gdy osoba władająca rzeczą może stać się jej właścicielem. Sąd Rejonowy wskazał również, że z posiadaniem związane są trzy domniemania. Po pierwsze, domniemanie wynikające z art. 339 k.c.- ten, kto rzeczą włada, jest posiadaczem samoistnym. Po drugie, domniemanie wynikające z art. 340 k.c. – istnieje ciągłość posiadania, a niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania. Po trzecie, domniemanie wynikające z art. 341 k.c. – posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym, co dotyczy też posiadania przez poprzedniego posiadacza. Wszystkie te domniemania są wzruszalne.

W ocenie Sądu pierwszej instancji, nie było sporu, co do faktu posiadania przez każdego z wnioskodawców części nieruchomości, to jest pomieszczeń mieszkalnych, które nie stanowią odrębnej własności. Wnioskodawczyni posiadała część nieruchomości budynkowej składającej się z parteru i pierwszego piętra, oznaczonej geodezyjnie nr (...) natomiast wnioskodawca posiadał parter nieruchomości oznaczonej geodezyjnie numerem(...), przy czym wnioskodawca wywodził, że pomieszczenia nad częścią mieszkalną, z której korzystał, zajmowane przez spółdzielnię, były przez niego wynajmowane uczestnikowi. Spółdzielnia powyższemu zaprzeczyła. Jednocześnie uczestnik podnosił, iż użytkowane przez wnioskodawców części nieruchomości budynkowej odbywa się za wiedzą i zgodą uczestnika, jest posiadaniem zależnym a nie samoistnym. W ocenie uczestnika, wnioskodawcy wiedzieli, że nie są właścicielami spornej nieruchomości, w szczególności ze względu na fakt, iż mąż wnioskodawczyni był członkiem zarządu (...) P., posiadali jednocześnie wiedzę, iż to uczestnik jest właścicielem całej nieruchomości. Sąd Rejonowy wskazał również, że w toku postępowania uczestnik postępowania powoływał się na decyzję Naczelnika Gminy P. z dnia 16 lutego 1987 r. stanowiącą podstawę nabycia prawa własności uczestnika do działki (...). Jak jednak wynika z akt księgi wieczystej KW (...) ( k. 7) decyzja ta nie została nigdy wykonana, nie doszło, bowiem do przeniesienia własności nieruchomości opisanych w decyzji, w tym nieruchomości (...), ponieważ nie doszło do zawarcia umowy przeniesienia własności w formie aktu notarialnego. Powyższe wynika z powołanych akt księgi wieczystej, gdzie nie ma odpisu aktu notarialnego, nie ma też decyzji z adnotacją o wykonaniu, dokumentu takiego nie przedłożył również uczestnik postępowania. Natomiast podstawę wpisu uczestnika, jako właściciela nieruchomości w miejsce J. S. (1) i poprzedników prawnych E. I. stanowiła ugoda, zawarta w dniu 28 lutego 1983 r. w sprawie I Ns 266/81, co wynika również z akt księgi wieczystej KW (...). Sąd meriti podał, że z zeznań świadka Z. B. wynika, iż rozmawiał w sprawie ugody z J. S. (1) i matką wnioskodawczyni E. K., którzy mieli za to otrzymać pieniądze. Jak jednak zeznał świadek Z. B., nigdy nie przekazał żadnych pieniędzy na rzecz E. K. ani J. S. (1) tytułem spłaty ich udziałów w nieruchomości. Z tego względu Sąd Rejonowy uznał, iż J. S. (1) i E. K., jak i później E. I. mieli podstawy do tego, by czuć się w dalszym ciągu współwłaścicielami nieruchomości (...) w B.. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, potwierdza to dodatkowo fakt, iż z J. S. (1) została zawarta umowa najmu pomieszczeń, które posiadał wnioskodawca. Wprawdzie obecnie uczestnik postępowania zaprzecza tej okoliczności, niemniej osoba działająca w imieniu spółdzielni, świadek Z. B. pełniący wówczas funkcję prezesa spółdzielni, zeznał, iż taka umowa rzeczywiście został zawarta, a on sam traktował wnioskodawców jak współwłaścicieli nieruchomości w okresie od 1983 r. do 2003 r. Potwierdził, że spółdzielnia płaciła wnioskodawcy czynsz dzierżawny za korzystanie z piętra nieruchomości, nad pomieszczeniami znajdującymi się w posiadaniu wnioskodawcy. Oznacza to, iż wnioskodawca miał podstawy do tego, by czuć się właścicielem. Zgodnie natomiast z art. 337 k.c. posiadacz samoistny nie traci posiadania przez to, że oddaje drugiemu rzecz w posiadanie zależne. Zatem J. S. (1) wynajmując pomieszczenia uczestnikowi nadal pozostawał posiadaczem samoistnym. Sąd Rejonowy stwierdził, że podobnie należało uznać, iż wnioskodawczyni również jest samoistnym posiadaczem. Świadek Z. B. zeznał, iż tak właśnie traktował oboje wnioskodawców, nigdy spółdzielnia nie wykupiła od wnioskodawców udziałów po 1/12 w nieruchomości. Ponadto wnioskodawcy uiszczali podatek od nieruchomości, przeprowadzali niezbędne remonty w zajmowanych przez siebie częściach nieruchomości bez zgody uczestnika. Uczestnik postępowania dopiero od 2000 r. zaczął uiszczać podatki od działki (...).

W ocenie Sadu pierwszej instancji, uczestnik słusznie podnosił, iż zgodnie z art. 47 § 1 k.c. część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Jeśli natomiast budynki lub ich części stanowią przedmiot odrębnej własności ( art. 46 § 1 k.c.), a więc nie są częściami składowymi gruntu ( lub budynku stanowiącego odrębną własność) to takie budynki (lokale) mogą być przedmiotem samoistnego posiadania, a z upływem czasu – zasiedzenia. Powołując się na orzeczenie Sadu Najwyższego z dnia 6 czerwca 1973 r. I CR 413/73, Sad Rejonowy wskazał, że niedopuszczalne jest stwierdzenie zasiedzenia własności, jeżeli by miało to doprowadzić do podziału budynku niebędącego odrębną własnością, lecz oddalenie takiego wniosku o stwierdzenie zasiedzenia mogłoby nastąpić dopiero po ustaleniu, czy wnioskodawca nie nabył przez zasiedzenie udziału we współwłasności nieruchomości.

Zdaniem Sądu Rejonowego w toku postępowania właśnie doszło do takiego ustalenia. Wnioskodawczyni nabyła przez zasiedzenie w dniu 28 lutego 2003 r. własność nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę (...) o powierzchni 0,0342 ha, która to nieruchomość została wydzielona w oparciu o opinię biegłego sądowego z zakresu geodezji M. M. (1). Podobnie w odniesieniu do wnioskodawcy J. S. (1) Sąd Rejonowy stwierdził, że nabył on przez zasiedzenie w dniu 28 lutego 2003 r. własność nieruchomości zabudowanej stanowiącej działkę (...) o pow. 0,0364 ha zgodnie z opinią biegłego sądowego z zakresu geodezji M. M. (1). Opinie te stanowią integralną część orzeczenia. Nieruchomości (...) i (...) zostały wydzielone z nieruchomości (...). Sąd Rejonowy odniósł się również, do podnoszonych przez uczestnika okoliczności, iż wnioskodawcy nie przedstawili dowodów na okoliczność następstwa prawnego osób, których okres posiadania chcą zaliczyć do własnego okresu posiadania oraz że nie przestawili podstawy wyliczenia określonych we wniosku udziałów. Zdaniem Sądu Rejonowego powyższe nie było konieczne, ponieważ okres zasiedzenia rozpoczął swój bieg od dnia zawarcia ugody z dnia 28 lutego 1983 r. W tym czasie zarówno J. S. (1) jak i E. I. zamieszkiwali w pomieszczeniach mieszkalnych, które nie były wyodrębnione, nie było, zatem potrzeby wykazywania następstwa prawnego. Sąd pierwszej instancji doszedł do przekonania, iż w kontekście zeznań świadka Z. B. brak jest podstaw do przypisania wnioskodawczyni E. I. i J. S. (1) złej wiary. Uczestnik postępowania nie wzruszył domniemania wynikającego z art. 7 k.c. Zatem dla stwierdzenia zasiedzenia nieruchomości w przypadku wnioskodawczyni i J. S. (1) wystarczający jest okres 20 letni, który upływał w dniu 28 lutego 2003 r. Sąd Rejonowy wskazując na ustalenia stanu faktycznego podał, że wnioskodawczyni od urodzenia zajmowała część nieruchomości budynkowej oznaczonej numerem 26 c, natomiast wnioskodawca od urodzenia zamieszkiwał część nieruchomości budynkowej oznaczoną geodezyjnie (...) b. Ponadto wnioskodawcy wskazali, których części nieruchomości stanowiącej działkę (...) w miejscowości B., byli samoistnymi posiadaczami. Przede wszystkim fizycznie części te zostały wskazane podczas oględzin nieruchomości, które zostały przeprowadzone w dniu 3 grudnia 2009 r. Fakt zamieszkiwania w tych częściach budynku przez każdego z wnioskodawców przyznał uczestnik. Potwierdzone to zostało również zeznaniem świadka A. K.. Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, iż części nieruchomości nie były jednak formalnie wyodrębnione, wobec czego w toku postępowania przeprowadzony został dowód z opinii biegłego z zakresu budownictwa, a biegły ustalił, czy możliwe byłoby wydzielenie części nieruchomości zajmowanych przez każdego z wnioskodawców. Następnie została sporządzona opinia przez biegłego geodetę, który wykonał projekt podziału budynku mieszkalnego przy uwzględnieniu opinii biegłego z zakresu budownictwa. Sąd Rejonowy wyjaśnił przy tym, że fizyczne wydzielenie przez sąd nieruchomości w sprawie o zasiedzenie jest dopuszczalne, jeżeli wnioskiem objęta jest fizycznie określona część nieruchomości, którą można wydzielić. Taką możliwość dopuścił także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 stycznia 1978 r. (III CZP 96/77, OSNC 1978/11/195), stwierdzając, że przedmiotem nabycia własności przez zasiedzenie może być zarówno nieruchomość gruntowa, jak i jej fizycznie wydzielona część, a także udział w prawie własności, czyli tak zwana idealna część nieruchomości. Z tego też względu Sąd Rejonowy w toku postępowania przeprowadził dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa oraz biegłego geodety. W swej opinii biegły z zakresu budownictwa wskazał, iż jest możliwe wyodrębnienie części fizycznych w budynku mieszkalnym w zakresie pomieszczeń zajmowanych przez wnioskodawczynię i przez J. S. (1). Części te praktycznie stanowią samodzielne budynki mieszkalne z osobnym wejściem i osobnymi mediami. W odniesieniu do części zajmowanych za życia przez J. S. (1) stwierdził, że w przypadku przywrócenia stanu pierwotnego i dołączenia pomieszczeń na piętrze wówczas również uzyskałoby się całkowicie samodzielną część budynku B, spełniającą wymogi samodzielności z niezależnym wejściem.

W ocenie Sądu Rejonowego opinie zostały sporządzone w sposób prawidłowy, są spójne, rzetelne. Wobec powyższego ustalenia w nich zawarte stanowiły podstawę rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie. Wprawdzie uczestnik złożył zarzuty do opinii z zakresu budownictwa i geodezji, jednak Sąd Rejonowy nie uznał, by podnoszone okoliczności mogły podważyć ostateczne ustalenia zawarte w opinii. Sąd Rejonowy wskazał przy tym, że nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut braku możliwości uczestniczenia w oględzinach, biegły, bowiem zawiadomił o ich terminie strony. Nadto wyjaśnił, iż nie podzielił zarzutów uczestnika, iż zaproponowany podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, bowiem właśnie w ten sposób dokonany w przyszłości podział, będzie odzwierciedlał faktyczne wykorzystanie nieruchomości budynkowej.

Sąd Rejonowy wskazał, że brak jest argumentacji, która miałaby świadczyć o istotnej zmianie rzeczy bądź obniżeniu wartości rzeczy. Nietrafny również w jego ocenie był argument uczestnika, iż proponowany podział nieruchomości utrudnia prowadzenie działalności rolniczej. Jak wskazał, poza gołosłownymi twierdzeniami na tę okoliczność nie zostały przedstawione dowody, w szczególności nie zostało wykazane, by zaproponowany podział miał uniemożliwiać uczestnikowi pracę i zmniejszyć możliwości produkcyjne. Okoliczności takie nie zostały zdaniem Sądu Rejonowego w toku postępowania wykazane, natomiast biegła z zakresu geodezji sporządzając opinię uwzględniła interesy zarówno wnioskodawców jak i uczestnika. Sąd pierwsze instancji zważył, iż nie są słuszne również zarzuty, jakoby podział nieruchomości budynkowej był sprzeczny z gospodarczym przeznaczeniem rzeczy, skoro to właśnie spółdzielnia bez wymaganej zgody obecnie użytkuje budynek mieszkalny na cele niemieszkalne.

Sąd Rejonowy oddalił natomiast wniosek w części dotyczącej zasiedzenia pomieszczeń gospodarczych, w szczególności chlewików, świaniarni. Podstawą tego orzeczenia było, iż w trakcie przeprowadzania wizji lokalnej J. S. (1) i wnioskodawczyni oświadczyli, iż nie korzystają z pomieszczeń gospodarczych, lecz jedynie z nieruchomości budynkowej, z części oznaczonych, jako (...) w przypadku wnioskodawczyni i (...) w odniesieniu do wnioskodawcy. Okoliczność tę przyznał uczestnik podczas wizji lokalnej, z zastrzeżeniem, iż pomieszczenia nad częścią zajmowaną przez J. S. (1) użytkowane są przez spółdzielnię. Wnioskodawczyni twierdziła nadto, iż od dziecka jest w posiadaniu garażu, jednak uczestnik postępowania wskazał, iż garaż ten nie znajduje się w granicach działki, (...) której dotyczy niniejsze postępowanie.

Sąd meriti skonstatował, że w toku postępowania nie zostało udowodnione, by faktycznie wnioskodawcy w tych częściach byli posiadaczami samoistnymi, nie potwierdziły tego zeznania świadka K.. W ocenie Sądu Rejonowego, wobec braku wykazania niezbędnych przesłanek, w tej części wnioski należało oddalić. O kosztach postępowania Sąd pierwszej instancji orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., natomiast nieuiszczone w sprawie koszty sądowe zaliczył na rzecz Skarbu Państwa.

Apelację od powyższego postanowienia wywiódł uczestnik postępowania (...)w B., zaskarżając postanowienie w zakresie pkt. I, II i IV.

Zaskarżonemu orzeczeniu skarżąca zarzuciła :

1) naruszenie art. 172 k.c. przez przyjęcie, że wnioskodawcy wykazali spełnienie przesłanek samoistnego posiadania nieruchomości zabudowanej dz. (...) /Wnioskodawczyni/ oraz nieruchomości zabudowanej dz. (...) /Wnioskodawca/, wobec braku spełnienia którejkolwiek z nich, co wynika ze zgromadzonych dowodów; 2) naruszenie art. 7 k.c. przez przyjęcie, że nie zostało obalone domniemanie dobrej wiary wnioskodawców, co do posiadania nieruchomości w dobrej wierze, mimo dokonania powyższego w trakcie postępowania;

3) naruszenie art. 177 k.c. przez uznanie, że do dnia uchylenia tego przepisu tj. do dnia 1.10.1990 r., możliwe było zasiedzenie nieruchomości stanowiącej własność państwową;

4) naruszenie art. 140 k.c. poprzez uniemożliwienie uczestnikowi korzystania z nieruchomości zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem i rozporządzania nieruchomością;

5) sprzeczność ustaleń sądu z zebranym materiałem poprzez błędne ustalenie: m.in. osób zamieszkujących w budynku mieszkalnym znajdującym się na spornej nieruchomości; powierzchni pomieszczeń faktycznie użytkowanych przez wnioskodawców; ustalenie istnienia zobowiązań finansowych uczestnika wobec wnioskodawców wynikających rzekomo z treści Ugody z dnia 28.02.1983 r.,

6) naruszenie art. 233 k.p.c. tj. przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przez brak wskazania przez Sąd w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia: przyczyn uznania zeznań świadka B., co do braku rzekomo obiecanej zapłaty za wystarczającą podstawę twierdzenia przez wnioskodawców, że są właścicielami nieruchomości; niepodanie przyczyn uznania za niewiarygodne zeznań uczestnika dotyczących zależnego charakteru zajmowania lokali przez wnioskodawców; braku uzasadnienia dla przyczyn stwierdzenia przez Sąd zasiedzenia przez wnioskodawców nieruchomości zabudowanych o powierzchniach znacznie przewyższających użytkowane przez nich lokale;

7) naruszenie przepisów postępowania mających wpływ na wynik sprawy poprzez niedoręczanie pełnomocnikowi uczestnika niektórych z dokumentów znajdujących się w aktach niniejszego postępowania.

Mając na uwadze powyższe zarzuty uczestnik wniósł o:

1.  zmianę postanowienia i oddalanie wniosku wnioskodawców,

2.  zasądzenie od wnioskodawców na rzecz uczestnika kosztów postępowania za obie instancje z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych,

ewentualnie o:

3. uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do Sądu pierwszej instancji w celu ponownego rozpoznania.

Apelację wniosła także wnioskodawczyni E. I. , zaskarżając postanowienie

w zakresie pkt. III.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła:

1) sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego materiału w sprawie przez przyjęcie, że wnioskodawczyni władała, jako posiadacz samoistny, tylko działką (...), zabudowaną budynkami mieszkalnymi, a nie władała, jako posiadacz samoistny działkami zabudowanymi budynkami gospodarczymi;

2) naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie w uzasadnieniu orzeczenia przyczyn na podstawie, których Sąd pierwszej instancji, oddalił wniosek o zasiedzenie gruntów z budynkami gospodarczymi, ograniczając się do lakonicznego stwierdzenia, że „w toku postępowania nie zostało udowodnione, by faktycznie wnioskodawcy w tych częściach byli posiadaczami samoistnymi";

3) naruszenie prawa materialnego poprzez pominięcie przez Sąd pierwszej instancji przepisu zawierającego definicję budynku gospodarczego t. j. § 3. pkt 8. rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. (tekst jedn. Dz. U. z 2002 r. nr 75, poz. 690 z późniejszymi zmianami) w brzmieniu: „Ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o budynku gospodarczym - rozumie się przez to budynek przeznaczony do niezawodowego wykonywania prac warsztatowych oraz do przechowywania materiałów, narzędzi i sprzętu służących do obsługi budynku mieszkalnego, zamieszkania zbiorowego, użyteczności publicznej, rekreacji indywidualnej, a także ich otoczenia, a w zabudowie zagrodowej również do przechowywania środków i sprzętu produkcji rolnej oraz płodów rolnych".

Mając na uwadze powyższe zarzuty wnioskodawczyni E. I. wniosła o:

1. zmianę postanowienia w zaskarżonej części i uwzględnienie wniosku o zasiedzenie przez wnioskodawczynię E. I. z dniem 28 lutego 2003 r. własności nieruchomości zabudowanych budynkami gospodarczymi tj. działek:

• (...) (świniarnia) o powierzchni 0,0071 ha,

• (...) (obora) o powierzchni 0,0236 ha,

• (...) (stodoła) o powierzchni 0,0544 ha,

• (...) (plac) o powierzchni 0,0495 ha.

2.  zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni E. I. od uczestnika postępowania kosztów zastępstwa procesowego w wysokości 3.000 zł.

W odpowiedzi na apelację wnioskodawczyni, uczestnik postępowania (...) w B., wniósł o jej oddalenie, jako nieuzasadnionej.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Zgodnie z księgą kw (...) z 15 lutego 1966 r., współwłaścicielami działek – (...). ,które następnie otrzymały oznaczenie nr (...) ,(...),(...) byli w udziałach po 1/12 :

1. S. A. (2) ,

2. M. S. (2),

3. C. J.,

4. C. W.,

5. C. A.,

6. S. J.,

7. Ł. J.,

8. K. J.,

9. K. J. (2) ,

10.S. S. (2),

11.N. J.,

12. W. H..

W dniu zawarcia ugody sądowej tj. 28.02.1983 r. współwłaścicielami gospodarstwa rolnego obejmującego m.in. działkę nr (...) byli w udziałach po 1/12:

1. J. S. (1) , który nabył udział od swojego ojca A. S. (1) na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego zawartej w dniu 14.11.1979 r.;

2. M. S. (2),

3. Skarb Państwa w następstwie przekazania gospodarstwa rolnego przez T. C. (następczynię J. C.)

4. Skarb Państwa w następstwie przekazania gospodarstwa rolnego przez W. C.,

5. Skarb Państwa w następstwie przekazania gospodarstwa rolnego przez S. C. ( następczynię C. A.),

6. S. J.,

7. Skarb Państwa w następstwie przekazania gospodarstwa rolnego (...)

8. Skarb Państwa w następstwie przekazania gospodarstwa rolnego przez J. K. (2),

9. K. J. ,

10. S. S. (2),

11. Skarb Państwa w następstwie zawarcia umowy umowa przekazania gospodarstwa

rolnego z J. N.,

12. W. H..

Dowód : - dokumenty księgi wieczystej kw nr (...),

- wypisy z księgi wieczystej kw nr (...), wypis z rejestru gruntów, pismo

Urzędu Gminy w P. z dnia 8.09.1982 r. ( w aktach Sądu Rejonowego

w T. sygn.akt I Ns 266/81).

J. S. (1) zmarł w dniu 21 czerwca 2013 r. w T., a spadek po nim nabyli: W. S., S. S. (1) po ¼ części oraz B. S., E. B., P. S., M. S. (1), E. P. po 1/20 części oraz S. P. i H. R. po 1/8 części.

Dowód : - postanowienie Sąd Rejonowego w Trzebnicy z dnia 11 kwietnia 2014 r.

sygn.akt I Ns 620/1.

E. K. zmarła w dniu 30.06.1994 r., a spadek po niej nabyła w części dotyczącej gospodarstwa rolnego wnioskodawczyni E. I..

Dowód : - postanowienie Sądu Rejonowego w Trzebnicy z dnia 20 kwietnia 2004 r.

sygn. akt I Ns 98/04.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej podlega uwzględnieniu, aczkolwiek z innych przyczyn niż

wskazane w jej uzasadnieniu.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, iż Sąd Okręgowy przyjął za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji dotyczące stosunków własnościowych spornej działki w latach 1960 do dnia 28 lutego 1983 , postępowania o zniesienie współwłasności min. działki nr (...) toczącego się w 1982 r. oraz kwestii związanych z posiadaniem przez poprzedników prawnych wnioskodawców oraz wnioskodawców działki nr (...) powstałej w wyniku podziału dokonanego na podstawie ugody zawartej w 1982 r. Natomiast ustalenia te wraz z dodatkowymi ustaleniami poczynionymi w toku postępowania apelacyjnego, prowadzą do odmiennych wniosków prawnych, niż przyjęte przez Sąd pierwszej instancji w zakresie istnienia przesłanek do stwierdzenia zasiedzenia działki nr (...). Dokonanie przez Sąd drugiej instancji własnych ustaleń faktycznych oraz własnej odmiennej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego jest możliwe wobec brzmienia art. 382 k.p.c. Ponieważ Sąd drugiej instancji jest sądem meriti ma uprawnienia, a nawet obowiązek ponownej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego. Nadto Sąd Odwoławczy związany jest jedynie zarzutami prawa procesowego, a z urzędu dokonuje kontroli poprawności zastosowania prawa materialnego.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko apelującego, iż stwierdzając zasiedzenie przez wnioskodawców działek wydzielonych z działki nr (...) Sąd pierwszej instancji naruszył art. 172 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, z zupełnie innych powodów niż podnosił to uczestnik postępowania.

Zgodnie z art.172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu, jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). Sąd pierwszej instancji stwierdzając zasiedzenie działek nr (...) ustalił, że zarówno poprzednicy prawni, jak i wnioskodawcy władali odpowiednimi częściami działki nr (...) jako samoistni posiadacze. Jednocześnie z ustaleń tego Sądu wynika, iż J. K. (1) – ojciec wnioskodawczyni E. I. – jak i A. S. (1) byli od 1960 r. współwłaścicielami gospodarstwa rolnego położonego we wsi B., Gm. P. powiat T. objętego księgą wieczystą kw nr (...), w skład którego wchodziła m.in. działka nr (...) w udziałach po 1/12. Jednocześnie zarówno w ustaleniach faktycznych, jak i w rozważaniach prawnych nie ma stanowiska Sądu pierwszej instancji, które wskazywałoby na okoliczności, które doprowadzić miały do utraty przez J. K. (1) i J. S. (1) prawa współwłasności nieruchomości i pozostania przez te osoby jedynie posiadaczami samoistnymi określonych części działki nr (...). Z treści uzasadnienia zaskarżonego postanowienia wydaje się wynika, iż zdaniem Sądu pierwszej instancji do utraty prawa właścicielskich przez następców prawnych J. K. (1) i J. S. (1) na rzecz uczestnika postępowania (...)doszło w następstwie ugody zawartej w dniu 28 lutego 1983 r. przed Sądem Rejonowym w Oławie.

Stanowisko to jest jednak błędne. Z akt postępowania Sąd Rejonowego w Trzebnicy sygn. akt I Ns 266/81, w tym protokołu rozprawy z dnia 28 lutego 1983 r. wynika, iż współwłaściciele nieruchomości tj. ani E. K. ani E. I. (następczynie J. K. (1), który zmarł w 1980 r.) oraz J. S. (1) nie brali udziału w tym postępowaniu i nie byli stroną ugody. Natomiast z treści księgi wieczystej nr (...) według stanu na dzień 28 lutego 1983 r. wynika, iż następcy J. K. (1) i J. S. (1) nadal byli współwłaścicielami w udziałach po 1/12 gospodarstwa rolnego położonego we wsi B., a obejmującego m.in. działkę nr (...).

Składane w toku tamtego postępowania oświadczenia (...) oraz Urzędu Gminy w P. wskazywały, iż udziały te należały do Spółdzielni, gdyż J. K. (3) i J. S. (1) wnieśli wkłady gruntowe do Spółdzielni. Tymczasem zgodnie z obowiązującym w dacie wnoszenia udziałów przepisem art. 100 § 1 ustawy z dnia 17 lutego 1961 r. o spółdzielniach i ich związkach (Dz.U. z 1961 r., nr 12, poz.61) spółdzielnia nabyła z chwilą przejęcia wniesionych przez członka gruntów jedynie prawo ich użytkowania.

O tym, że Spółdzielnia uważała, że ”ma” także te udziały wynika z zeznań świadka Z. B.. Z zeznań tych wynika, iż Prezes Spółdzielni chciał uporządkować sytuację gospodarstwa rolnego ,w związku z czym zainicjowana została sprawa o zniesienie współwłasności. Natomiast świadek miał świadomość i wiedzę, że Spółdzielnia nie nabyła udziałów J. K. (1) i J. S. (1). Jak stwierdził świadek zamierzał on zapłacić za te udziały w późniejszym terminie. Sąd Rejonowy w Oławie zatwierdzając ugodę błędnie zatem przyjął, iż w postępowaniu biorą udział wszyscy współwłaściciele gospodarstwa rolnego i dopuścił do zawarcia ugody sprzecznej z prawem (art. 58 k.c.). W następstwie tej czynności prawnej (...) miała nabyć na własność działkę nr (...) mimo, iż stronami tej czynności nie byli wszyscy współwłaściciele nieruchomości. Co więcej z analizy dokumentów księgi wieczystej wynika, iż Spółdzielnia nie była w ogóle współwłaścicielem w jakimkolwiek udziale. Prawo współwłasności gospodarstwa w udziale 9/12 przysługiwało Skarbowi Państwa. Zatem ugoda z dnia 28.02.1983 r. była bezwzględnie nieważna (art. 58 k.c. ) i nie przyniosła skutku w postaci nabycia przez uczestnika postępowania udziałów w gospodarstwie rolnym przysługujących następcom J. K. (1) oraz J. S. (1).

Sąd pierwszej instancji dokonał zatem błędnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego, a co miało istotny wpływ na wynik niniejszego postępowania. Podkreślić przy tym należy, iż ważność ugody z dnia 28 lutego 1983 r. mogła i powinna być przedmiotem badania przez Sąd pierwszej instancji. Wnioskodawcy już we wniosku, a następnie przez cały czas trwania postępowania zarzucali, iż współwłaściciele nie wiedzieli o ugodzie, nie brali udziału w postępowaniu sądowym przed Sądem Rejonowym w Oławie, ani nigdy nie przenieśli na rzecz Spółdzielni udziałów we współwłasności działki nr (...).

Ugoda sądowa jest czynnością procesową uprawnionych do tego podmiotów procesowych, dokonana w formie przewidzianej w prawie procesowym, które wiąże z tą czynnością zamierzony przez te podmioty skutek w postaci wyłączenia dalszego postępowania sądowego co do istoty sprawy. Równocześnie, zawarte w treści ugody porozumienie, co do istniejącego między stronami stosunku prawnego, ma charakter zgodnego oświadczenia woli, a więc czynności prawnej zmierzającej do wywołania skutków w dziedzinie prawa materialnego. W tym zakresie zawarte przed sądem porozumienie jest ugodą w rozumieniu art. 917 k.c.. Mimo, iż ugoda jest umową o swoistych cechach, to podlega ogólnym przepisom o czynnościach prawnych. Stosowanie do ugód unormowanych w art. 917 przepisów części ogólnej Kodeksu cywilnego dotyczy m.in. skutków prawnych zawartej ugody. Strona może podnieść bezwzględną nieważność lub wzruszalność zawartej ugody z powołaniem się na przepisy o wadach czynności prawnych (art. 82-89 k.c.), z uwzględnieniem szczególnej - wobec art. 84 k.c. - regulacji art. 918 k.c. Zanegowanie ważności ugody może też nastąpić w razie zaistnienia okoliczności z art. 58 k.c. ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2.12.2011r ., II PK 28/11 , LEX nr 1163947). Zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem Sądu Najwyższego prawomocne umorzenie postępowania na skutek zawarcia ugody nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu w odrębnym postępowaniu ustalenia jej nieważności. Ugoda sądowa, która nie spełnia wymagań sformułowanych w art. 203 § 4 w zw. z art.233 § 2 k.p.c. jest bezwzględnie nieważna i ta nieważność może być wykazana w innym postępowaniu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 11 .09.1991 r. ,III CZP 80/91,Lex nr 179278 ). Skoro ugoda sądowa jest ugodą w rozumieniu art.917 k.c. to nie może ona wiązać osób, które nie były jej stroną.

Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, iż wnioskodawcy, jako następcy prawni J. K. (1) i J. S. (1) nie są związaniu ugodą z dnia 28 lutego 1983 r. Ugoda ta jako bezwzględnie nieważna nie mogła stanowić podstawy nabycia przez uczestnika postępowania (...) przysługujących J. K. (4) i J. S. (1) udziałów po 1/12 w działce nr (...) .

Ustalenie to ma zasadnicze znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszego postępowania. Skoro wnioskodawcy są następcami prawnymi J. K. (4) i J. S. (1) to nadal są oni współwłaścicielami tej nieruchomości w udziałach po 1/12, a tym samym nie mogli oni nabyć udziałów we współwłasności działki nr (...) (żądanie wniosku), ani fizycznie wydzielonych jej części przez zasiedzenie.

Zasiedzenie jest pierwotnym sposobem nabycia prawa własności nieruchomości w drodze długotrwałego nieprzerwanego samoistnego jej posiadania przez osobę niemającą do niej żadnego tytułu prawnego, przez okres, którego długość zależy od dobrej lub złej wiary władającego. Osoba, która posiada do nieruchomości tytuł prawny, a więc jest jej właścicielem (lub współwłaścicielem), nie może nabyć własności nieruchomości w drodze zasiedzenia, nawet jeśli pozostaje w subiektywnym przekonaniu, że nie posiada do niej tytułu prawnego i że włada rzeczą cudzą bez podstawy prawnej (postanow. Sądu Najwyższego z dnia 17.12.2015 r. ,I CSK 921/14, Lex nr 1962498 ).

Stwierdzając, iż wnioskodawcom nadal przysługuje prawo współwłasności nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) w udziałach po 1/12, Sąd Okręgowy rozważył też kwestię ewentualnego zasiedzenia tych udziałów przez (...)Spółdzielnię, która po zawarciu ugody w 1983 r. został wpisana jak właściciel całej działki. W ocenie Sądu drugiej instancji uczestnik postępowania nie stał się jednak samodzielnym posiadaczem całej działki. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu pierwszej instancji wynika, iż poprzednicy prawni wnioskodawców, a następnie wnioskodawcy zamieszkują i korzystają nieprzerwanie z działki nr (...) w taki samym sposób jak przed zawarciem ugody.

Reasumując powyższe rozważania Sąd Okręgowy ustalając, iż wnioskodawcom, jako współwłaścicielom w udziałach po 1/12 przysługuje tytuł prawny do działki nr (...) zmienił zaskarżone postanowienie i oba wnioski oddalił ( art. 386 § 1 k.p.c.).

Jednocześnie mając na uwadze wyjątkowe okoliczności sprawy związane ze skomplikowanym stanem faktycznym i prawnym, który w znacznym zakresie został spowodowany postępowaniem Rolniczej Spółdzielni, która występowała jako uczestnik postępowania w sprawie zakończonej ugodą, Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. postanowił odstąpić od obciążania wnioskodawców kosztami postępowania za obie instancje na rzecz uczestnika postępowania .

Sędzia SO Sędzia SO Sędzia SO

Beata Stachowiak Krzysztof Kremis Małgorzata Dasiewicz-Kowalczyk