Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

po rozpoznaniu w dniu 10.11.2021 r.

we Wrocławiu

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa G. B.

przeciwko (...) S.A. we W.

o zapłatę

I. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 493.081,11 zł (czterysta dziewięćdziesiąt trzy tysiące osiemdziesiąt jeden złotych, jedenaście groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12.09.2020 r. do dnia zapłaty;

II. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 11.817 zł kosztów procesu;

IV. nakazuje pozwanemu uiścić na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu 2.646,54 zł nieopłaconych kosztów sądowych.

XII C 296 / 19

UZASADNIENIE

Powód G. B. wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. we W. 143.632,38 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26.10.2018 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od 20.04.2009 r. do 27.04.2015 r., a także o zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

Powód wskazał, że dnia 03.03.2009 r. zawarł z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...) na kwotę 312.500 zł na okres 360 miesięcy. Umowa zawiera w swej treści mechanizm indeksacji – dwukrotnego przeliczania należności z PLN na CHF. Pierwsze przeliczenie kredytu na walutę obcą przewidziano przy uruchomieniu kredytu, drugie następować miało w momencie wpłaty każdej raty kredytu – odpowiednio po kursie kupna walut dla CHF ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków i kursie sprzedaży obowiązującym w Banku w dniu wpływu środków do Banku. Każdorazowo autorem tabeli kursowej, wg której dokonywano indeksacji, był Bank. W dacie zawarcia umowy powód nie był w stanie oszacować, jaka ostatecznie wysokość zobowiązania w walucie indeksacji zostanie ustalona przez pozwany Bank, a przez to w jaki sposób będzie ustalana wysokość rat, które następnie będzie zobowiązany spłacać. Sposób indeksacji skutkował niemożnością określenia wysokości jego zobowiązań wobec Banku, jak również przesądzał o zaburzeniu równowagi kontraktowej stron.

W ocenie powoda postanowienia kształtujące mechanizm indeksacji kredytu kursem CHF spełniają przesłanki uznania ich za abuzywne w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc. Dotyczy to w szczególności postanowień § 2 ust. 1, § 3 ust. 2 i § 5 ust. 5 umowy kredytu oraz § 19 ust. 3 Regulaminu.

Powód dochodzi zatem nienależnego świadczenia, przyjmując, że kwota kredytu nie została poddana indeksacji.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska powoda zostało przedstawione na k. 4-24 akt sprawy.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. we W. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował w całości stanowisko powoda. Stwierdził, że nie doszło do sytuacji uzasadniającej uznanie klauzul waloryzacyjnych i przeliczeniowych za bezskuteczne. Podniósł, że powód posiadał zdolność do zaciągnięcia zarówno kredytu złotowego, jak i nominowanego do CHF. Bank wywiązał się z obowiązku informacyjnego względem powoda będącego konsumentem. Porównując kursy stosowane przez Bank do kursu kupna NBP nie sposób stwierdzić rażącego naruszenia interesu powoda. Również spłata kredytu według kursu Banku nie skutkuje rażącym naruszeniem interesu powoda. Nieuprawnione jest też twierdzenie, że pozwany naruszył dobre obyczaje przy ustaleniu kursów kupna i sprzedaży bez jakichkolwiek dowodów. Pozwany wskazał na dopuszczalność zawarcia umowy kredytu indeksowanego i jej zgodność z zasadą swobody umów. Odwołał się do operacji walutowych dokonywanych przez Bank w związku z finansowaniem akcji kredytowych. Podniósł, że sposób ustalania kursów walutowych był ściśle powiązany z sytuacją panującą na rynkach walutowych oraz z kursami rynkowymi.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego zostało przedstawione na k. 83-104 akt sprawy.

W piśmie procesowym z dnia 28.08.2020 r. (k. 509-519) powód zmienił powództwo w ten sposób, że wniósł o zasądzenie od pozwanego 493.081,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następującego po doręczeniu pisma do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powoda w okresie od dnia 22.09.2010 r. do dnia 27.04.2015 r. w związku z wykonywaniem umowy kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...) zawartej dnia 03.03.2009 r., ewentualnie zasądzenie od pozwanego 143.632,98 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 26.10.2018 r. do dnia zapłaty.

Powód podniósł, że zachodzą przesłanki uznania umowy kredytu za nieważną w myśl art. 58 § 1 i 3 kc. Nie spełnia ona wymogu dokładnego określenia świadczenia w stosunku zobowiązaniowym. Bezpodstawnie zastosowane zostały dwa różne mierniki wartości stosowane do indeksacji świadczeń stron umowy.

W piśmie procesowym z dnia 11.09.2020 r. (k. 525-538) pozwany podtrzymał swoje stanowisko, także w odniesieniu do rozszerzonego powództwa.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

W dniu 09.01.2009 r. G. B., przebywający w USA i tam zatrudniony, udzielił swojemu ojcu A. B. pełnomocnictwa m.in. do zaciągania kredytów i dokonywania związanych z tym czynności.

/ dowód: pełnomocnictwo z dnia 09.01.2009 r. – k. 109-112; umowa o pracę – k. 113; historia

rachunku bankowego – k. 116-129 /

W dniu 17.02.2009 r. A. B. złożył w imieniu powoda – w biurze pośrednika kredytowego K. P. (...)w S. skierowany do (...) S.A. we W. wniosek o kredyt na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego położonego w miejscowości Ł. (...)-(...) L., działka nr (...), KW nr (...). We wniosku wskazał na parametry kredytu:

- wartości inwestycji – 534.469 PLN,

- termin zakończenie inwestycji – 30.05.2010 r.,

- wkład własny – 234.469 PLN (43,87 %),

- wnioskowana kwota kredytu do wypłaty – 300.000 PLN,

- prowizja Banku – 4.687,50 PLN,

- opłata za zwiększone ryzyko Banku do czasu ustanowienia hipoteki – 0,44 % na okres 6 m-cy,

- waluta kredytu – CHF,

- wnioskowana kwota kredytu łącznie – 312.500 PLN,

- okres kredytowania – 360 m-cy,

- raty równe,

- transze kredytu – 5 x 60.000 PLN,

- okres wypłaty transz – 12 m-cy,

- karencja – 12 m-cy,

- koszt objęcia ubezpieczeniem na życie – 6.437,50 PLN.

Oferta (...) została przedstawiona jako najkorzystniejsza, a CHF jako waluta stabilna.

/ dowód: wniosek kredytowy – k. 106-108, 130; zeznania świadka K. P. – e-protokół

z dnia 20.12.2019 r., I Cps 41/19 00:05:55-01:22:32 k. 444-44446 i 451 zeznania powoda

G. B. – e-protokół z dnia 02.07.2020 r., I Cps 4/20, 00:01:45-00:38:30 k. 499-

500 /

Przy zawarciu wniosku pełnomocnik powoda złożył oświadczenie, wskazujące, że:

- pracownik (...) S.A. – K. P. (...)w S. – przedstawił mu w pierwszej kolejności ofertę kredytu w polskim złotym, po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydował, iż dokonuje wyboru oferty kredytu hipotecznego nominowanej w walucie obcej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z tym produktem, a w szczególności tego, że niekorzystna zmiana kursu waluty spowoduje wzrost comiesięcznych rat spłaty kredytu oraz wzrost wartości całego zadłużenia,

- pracownik (...) S.A. – K. P. (...) w S. – poinformował go o kosztach obsługi kredytu w wypadku niekorzystnej zmiany kursu walutowego oraz zmiany stopy procentowej, tj. o możliwości wzrostu raty kapitałowo-odsetkowej,

- informacje te zostały mu przedstawione w postaci symulacji rat kredytu.

/ dowód: oświadczenie z dnia 17.02.2009 r. – k. 131 /

K. P. przedstawiała klientom symulację dostępną poprzez system Banku. Nie przedstawiała zasad obliczania rat, te czynności wykonywał wyłącznie Bank. Nie informowała o zasadach ustalania kursów walut, nie dysponowała takimi informacjami.

Otrzymywała z Banku umowę kredytową gotową do podpisania. Nie było możliwości dokonywania zmian w umowie, w szczególności dotyczących indeksacji kredytu.

/ dowód: zeznania świadka K. P. – e-protokół z dnia 20.12.2019 r., I Cps 41/19

00:05:55-01:22:32 k. 444-44446 i 451 /

W dniu 27.02.2009 r. (...) S.A. pozytywnie ocenił wniosek kredytowy powoda i wydał decyzję o udzieleniu mu kredytu.

/ dowód: ocena wniosku o kredyt hipoteczny – k. 132-133 /

W dniu 03.03.2009 r. G. B., reprezentowany przez pełnomocnika A. B., oraz (...) S.A. we W. zawarli umowę kredytu hipotecznego nominowanego do CHF nr (...).

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego położonego w miejscowości Ł. (...)-(...) L., działka nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Lesku prowadził KW nr (...) (§ 1).

Bank udzielił powodowi kredytu w kwocie 312.500 zł, nominowanego do waluty CHF, wg kursu kupna walut dla CHF obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia całości kredytu lub jego poszczególnych transz – w przypadku wypłaty kredytu w transzach; kredyt został udzielony na okres 360 miesięcy i miał być wypłacany w złotych polskich; okres kredytowania rozpoczął się w dniu podpisania umowy (§ 2 ust. 1).

Informacje o okresie kredytowania, kwocie kredytu w CHF, wysokości kursu ustalonego przez Bank w dniu uruchomienia kredytu, wysokości oprocentowania oraz wysokości i terminach płatności rat miały zostać określone w „Harmonogramie spłat”, przekazywanym kredytobiorcy co 6 miesięcy, na kolejny 6-miesięczny, przy czym pierwszy harmonogram miał zostać przekazany kredytobiorcy niezwłocznie po uruchomieniu kredytu (§ 2 ust. 2).

Prowizja Banku została zawarta w kwocie kredytu i wynosiła 4.687,50 zł (§ 2 ust. 3).

Oprocentowanie kredytu miało być zmienne, jednakże nie wyższe niż czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne) obowiązującej w dniu, za który naliczane było oprocentowanie; oprocentowanie kredytu równało się sumie stopy bazowej obowiązującej w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy oraz stałej marży Banku wynoszącej 2,92 % w stosunku rocznym; oprocentowanie kredytu wyliczone zgodnie z tą zasadą na dzień podjęcia decyzji kredytowej wynosiło 3,57 % w stosunku rocznym (§ 2 ust. 4).

Za obowiązującą w dniu uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy została przyjęta stopa bazowa w wysokości stawki LIBOR 6M dla CHF ustalanej dwa dni przed dniem, w którym stopa bazowa ma obowiązywać, o godz. 11 czasu londyńskiego i ogłaszanej na stronach informacyjnych Reuters; w przypadku braku notowań stawki LIBOR 6M dla danego dnia do wyliczenia stopy procentowej stosowane były notowania z dnia poprzedzającego, w którym było prowadzone notowanie stawki LIBOR 6M; stopa bazowa zaokrąglana była do dwóch miejsc po przecinku (§ 2 ust. 5).

Bank zobowiązał się do uruchomienia kredytu w 5 transzach, w drodze przelewu środków, w okresie 12 miesięcy, licząc od dnia zawarcia umowy; pierwsza transza obejmowała m.in. (§ 3 ust. 1):

a) 4,687,50 zł tytułem prowizji Banku na rachunek nr (...),

b) 1.357,00 zł tytułem opłaty za zwiększone ryzyko Banku do czasu ustanowienia hipoteki na rachunek nr (...),

c) 6,437,50 zł tytułem kosztów objęcia kredytobiorcy ubezpieczeniem na życie na okres 60 miesięcy od dnia podpisania umowy.

Kredyt miał być wypłacony w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłacanej kwoty (transzy) na CHF wg kursu kupna walut dla CHF ustalanego przez Bank i obowiązującego w Banku w dniu wypłaty środków (§ 3 ust. 2).

Bank miał uruchomić kredyt nie później niż w terminie 5 dni roboczych od dnia, w którym kredytobiorca spełnił ostatni z warunków:

a) ustanowił prawne zabezpieczenia spłaty kredytu zgodnie z § 11 ust. 1 z wyłączeniem postanowień § 11 ust. 1 lit. a i c,

b) udokumentował wniesienie minimalnego wkładu własnego, chyba że dokumenty potwierdzające wniesienie wkładu własnego zostały przedłożone wraz z wnioskiem kredytowym,

c) przedłożył pisemną dyspozycję wypłaty środków,

d) przedłożył wniosek o wpis hipoteki do księgi wieczystej potwierdzony przez sąd wieczysto-księgowy wraz z dowodem opłaty wniosku oraz oświadczenie o ustanowieniu hipoteki.

Dyspozycja wypłaty transzy kredytu winna być składana w Banku nie wcześniej niż 14 dni i nie później niż 5 dni przed planowaną datą uruchomienia transzy (§ 3 ust. 7).

Zmiana oprocentowania kredytu miała następować co 6 miesięcy, począwszy od dnia uruchomienia kredytu lub jego pierwszej transzy (dni zmiany oprocentowania); zmiana oprocentowania następować miała poprzez zmianę wysokości stopy bazowej będącej częścią składową oprocentowania na stopę bazową obowiązującą w dniu dokonania zmiany oprocentowania; ustalenie wysokości stopy bazowej na kolejne 6-miesięczne okresy kredytowania następować miało w dniach zmiany oprocentowania; zmiana wysokości stopy bazowej powodowała zmianę wysokości oprocentowania o taką samą liczbę punktów procentowych (§ 4 ust. 1).

Stopa procentowa ustalona we wskazany sposób obowiązywała od dnia, w którym dokonano zmiany; Bank zobowiązał się pisemnie zawiadomić kredytobiorcę oraz poręczycieli o zmianie oprocentowania przesyłając aktualny harmonogram spłat (§ 4 ust. 2).

Stopa oprocentowania zmieniona w związku ze zmianą wysokości odsetek maksymalnych, obowiązywała od dnia zmiany wysokości odsetek maksymalnych. Bank miał powiadamiać kredytobiorcę o zmianie tego oprocentowania w cyklicznej korespondencji kierowanej do kredytobiorcy (§ 4 ust 3).

Zmiana oprocentowania kredytu nie stanowiła zmiany umowy i nie wymagała aneksu (§ 4 ust. 4).

Od kredytu naliczane miały być odsetki od faktycznego zadłużenia kredytobiorcy, z zastrzeżeniem postanowień § 5 ust 8 i 9 umowy (§ 4 ust. 5).

Kredytobiorca zobowiązał się do spłaty udzielonego kredytu w 348 równych ratach kapitałowo-odsetkowych w terminie do 20 dnia miesiąca (§ 5 ust. 1).

Bank udzielił kredytobiorcy karencji w spłacie kapitału w okresie od dnia uruchomienia kredytu lub jego pierwszej raty do dnia płatności raty nr 12 (§ 5 ust. 2).

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych miała zostać ustalona po przeliczeniu kwoty wypłaconego kredytu na CHF, stosownie do postanowień umowy (§ 5 ust. 3).

Raty kredytu wraz z należnymi odsetkami płatne były w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość CHF, na rachunek kredytu nr (...) (§ 5 ust. 4).

Kwota wpłaty raty w złotych przeliczana miała być na CHF wg kursu sprzedaży obowiązującego Banku w dniu wpływu środków do Banku (§ 5 ust. 5).

W przypadku wpłaty przed terminem wymagalności określonym w harmonogramie spłaty kwota spłaty księgowana była na nieoprocentowanym rachunku (§ 5 ust. 6).

Za czynności związane z obsługą kredytu, a zwłaszcza sporządzeniem zmian w harmonogramie spłat, a także za inne czynności wykonywane przez Bank na wniosek kredytobiorcy miały być pobierane opłaty zgodnie z obowiązującą tabelą opłat i prowizji Banku dla kredytów/pożyczek hipotecznych; tabela opłat i prowizji obowiązująca na dzień zawarcia umowy została przekazana kredytobiorcy wraz z egzemplarzem umowy kredytowej (§ 7).

Od niespłaconej w terminie raty kredytu Bank pobierał odsetki w wysokości dwukrotności aktualnej stopy oprocentowania standardowego dla tego kredytu (§ 9 ust. 2 i 3).

Zabezpieczenie kredytu stanowiły (§ 11 ust. 1):

a) hipoteka kaucyjna do wysokości 625.000 zł na nieruchomości położonej: Ł. (...)-(...) L., działka nr (...),

b) weksel in blanco z wystawienia kredytobiorcy wraz z deklaracją wekslową,

c) cesja praw z polisy ubezpieczenia przedmiotu zabezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych,

d) wskazanie Banku jako pierwszego uposażonego z tytułu ubezpieczenia na życie kredytobiorcy potwierdzonego polisą nr (...), wystawioną przez (...) T. (...) S.A., do wysokości całkowitego zadłużenia z tytułu umowy kredytu.

Umowa sporządzona została w dwóch jednobrzmiących egzemplarzach po jednym dla Banku i Kredytobiorcy (§ 13 ust. 1).

Zmiany umowy mogły nastąpić za pisemną zgodą stron pod rygorem nieważności z wyłączeniem: zmiany harmonogramu spłaty, zmiany stopy oprocentowania, zmiany nru rachunku bankowego (§ 13 ust. 2).

Do spraw nieuregulowanych umową znajdowały zastosowanie postanowienia Regulaminu udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych przez (...) S.A., który stanowił integralną część umowy, oraz przepisy prawa bankowego i kodeksu cywilnego (§ 13 ust. 3).

Kredytobiorca oświadczył, że przed zawarciem umowy doręczono mu Regulamin udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych oraz informacyjny egzemplarz umowy; ponadto potwierdził fakt zapoznania się z tymi dokumentami i zgodził się na przestrzeganie ich postanowień.

/ dowód: umowa kredytu nr (...) z dnia 03.03.2009 r. – k. 30-35, 134-139; Regulamin

udzielania kredytów/pożyczek hipotecznych przez (...) S.A. – k.

36-46, 148-152;

Kredyt został uruchomiony poprzez wypłatę na rachunek powoda nr (...) w transzach:

- 17.03.2009 r. – 60.000 zł = 21.770,68 CHF – po kursie 2,7560 – na wniosek złożony 03.03.2009 r.,

- 02.06.2009 r. – 60.000 zł = 21.171,49 CHF – po kursie 2,8340 – na wniosek złożony 19.05.2019 r.,

- 29.07.2009 r. – 60.000 zł = 22.556,39 CHF – po kursie 2,6600 – na wniosek złożony 03.07.2009 r.,

- 11.09.2009 r. – 60.000 zł = 22.684,31 CHF – po kursie 2,6450 – na wniosek złożony 17.07.2009 r.,

- 09.11.2009 r. – 60.000 zł = 22.148,39 CHF – po kursie 2,7090 – na wniosek złożony 22.10.2009 r.

/ dowód: zaświadczenie Banku z dnia 02.05.2018 r. – k. 50-51; dyspozycje wypłaty – k. 140-144;

harmonogramy spłat – k. 211-223 /

Uchwałą nr (...) z dnia 22.07.2008 r. Zarząd (...) S.A. wprowadził zmiany do obowiązujących w Banku Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 23.07.2008 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 23.10.2007 r.

Zasady te dotyczyły kredytów i pożyczek nominowanych udzielanych przez Bank na podstawie umów zawartych od dnia 02.11.2007 r. oraz przewidywały m.in., że:

- kursy walut obowiązujące w Tabeli kursowej ustalane są na podstawie kursu z rynku międzybankowego w momencie generowania tabeli z uwzględnieniem marży Banku;

- kurs rynkowy dla innych niż EUR/PLN par walut równy był kursowi krzyżowemu wyliczonemu z wyznaczonego kursu kupna sprzedaży EUR/PLN i średniej arytmetycznej kursów kupna i sprzedaży WALUTA/EUR lub EUR/WALUTA;

- kursy ustalane były na początku każdego dnia roboczego między 7.45 a 8.15 na podstawie bieżących kwotowań z rynku walutowego; kurs kupna ustalany był przez obniżenie rynkowego kursu kupna o 3,5 % marży, a kurs sprzedaży przez podwyższenie rynkowego kursu sprzedaży o 3,5 % marży.

Uchwałą nr (...) z dnia 09.08.2011 r. Zarząd (...) S.A. zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 10.08.2011 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 22.07.2008 r.

Nowe zasady przewidywały m.in., że kursy ustalane były na początku każdego dnia roboczego między 7.45 a 8.30 na podstawie bieżących kwotowań z rynku walutowego; kurs kupna ustalany był przez obniżenie rynkowego kursu kupna o 2,5 % marży, a kurs sprzedaży przez podwyższenie rynkowego kursu sprzedaży o 2,5 % marży.

Uchwałą nr (...) z dnia 04.02.2015 r. Zarząd (...) S.A. ustalił obniżenie do poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres sześciu miesięcy, tj. 31.07.2015 r., oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 05.02.2015 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 09.08.2011 r.

Uchwałą nr (...) z dnia 28.07.2015 r. Zarząd (...) S.A. ustalił przedłużenie poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres do 31.12.2015 r. oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 01.08.2015 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 04.02.2015 r.

Uchwałą nr (...) z dnia 13.01.2016 r. Zarząd (...) S.A. ustalił przedłużenie poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres do 30.06.2016 r. oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 01.01.2016 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 28.07.2015 r.

Uchwałą nr (...) z dnia 20.07.2016 r. Zarząd (...) S.A. ustalił przedłużenie poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres do 31.12.2016 r. oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 01.07.2016 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 13.01.2016 r.

Uchwałą nr (...) z dnia 22.12.2016 r. Zarząd (...) S.A. ustalił przedłużenie poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres do 30.06.2017 r. oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 01.01.2017 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 20.07.2016 r.

Uchwałą nr(...) z dnia 13.07.2017 r. Zarząd (...) S.A. ustalił przedłużenie poziomu 1 % spreadu walutowego w tabeli kursowej dla waluty CHF na okres do 31.12.2017 r. oraz zatwierdził nową treść Zasad ustalania kursów kupna i sprzedaży walut. Z dniem 01.07.2017 r. traciły moc Zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży walut w treści wprowadzonej uchwałą nr (...) z dnia 22.12.2016 r.

/ dowód: uchwała nr (...) z dnia 22.07.2008 r. – k. 224-225; uchwała nr (...) z

dnia 09.08.2011 r. – k. 225v-226; uchwała nr (...) z dnia 04.02.2015 r. – k. 227-

228; uchwała nr (...) z dnia 28.07.2015 r. – k. 228a229; uchwała nr (...)

z dnia 13.01.2016 r. – k. 230-231; uchwała nr (...) z dnia 20.07.2016 r. – k.

232-233; uchwała nr (...) z dnia 22.12.2016 r. – k. 234-235; uchwała nr

(...) z dnia 13.07.2017 r. – k. 236 /

W okresie od dnia 20.04.2009 r. do dnia 27.04.2015 r. powód spłacił na rzecz pozwanego Banku 509.485,10 zł, co miało stanowić równowartość 134.460,65 CHF.

W dniu 27.04.2015 r. powód złożył wniosek o całkowitą spłatę kredytu. Tego dnia wpłacił na rzecz Banku 394.366,70 zł.

W okresie od dnia 20.04.2009 r. do dnia 23.08.2010 r. powód spłacił na rzecz pozwanego 16.403,99 zł.

W okresie od dnia 22.09.2010 r. do dnia 27.04.2015 r. powód spłacił na rzecz pozwanego 493.081,11 zł.

Powód zdecydował się na przedterminową spłatę kredytu z uwagi na wzrost raty oraz po tym, jak zorientował się, że ma do spłaty znaczenie wyższą sumę niż zaciągnięty kredyt.

/ dowód: wniosek z dnia 27.04.2015 r. – k. 46; rozliczenie umowy kredytowej z dnia 28.05.2015 r.

– k. 47; zaświadczenie z dnia 02.05.2018 r. – k. 50-54; zestawienie z dnia 16.05.2019 r.

– k. 145-147; zeznania powoda G. B. – e-protokół z dnia 02.07.2020 r., I Cps

4/20, 00:01:45-00:38:30 k. 499-500 /

Pismem z dnia 19.09.2018 r. działająca w imieniu powoda firma (...) S.A. skierowała do pozwanego Banku reklamację dotyczącą umowy o kredyt nr (...) z dnia 03.03.2006 r. w zakresie nienależnie pobranych od powoda rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż powinien w okresie od 20.04.2009 r. do 27.04.2015 r. w związku z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych w kwocie 143.857.40 zł, domagając się niezwłocznej zapłaty wskazanej kwoty.

Pismem z dnia 11.10.2018 r., w odpowiedzi na reklamację doręczoną dnia 25.09.2018 r., pozwany odmówił uznania roszczenia powoda za zasadne.

/ dowód: reklamacja z dnia 19.09.2018 r. – k. 55-60; pismo z dnia 11.10.2018 r. – k. 61-62 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie prawie w całości.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego, a także zeznania świadka K. P. oraz zeznania powoda. Ostatecznie nieprzydatna, aczkolwiek prawidłowo opracowana, okazała się opinia biegłego T. K., jako że wobec dochodzenia przez powoda zwrotu spełnionego świadczenia jako nienależnego wystarczające były dokumenty w postaci zestawień pochodzących od pozwanego Banku. Natomiast pozbawione znaczenia dla rozstrzygnięcia były okoliczności zgłaszane przez pozwanego w piśmie z dnia 09.12.2020 r. – pkt a-d. Wniosek zmierzał do wykazania relacji kursów pozwanego Banku do kursów innych banków, oceny kryteriów ustalania kursów, stosowania się do wewnętrznych regulacji i obowiązujących przepisów, a także ustalenia, czy Bank miał możliwość stosowania jednego rodzaju kursu do uruchomienia kredytu i jego spłaty. Tzw. „rynkowy” charakter kursów Banku nie ma żadnego znaczenia, jeżeli nie został opisany w umowie kredytu, nie ma też znaczenia, jak wyglądała sytuacja w innych bankach, albowiem w procesie cywilnym ocenia się konkretny stosunek prawny pomiędzy konkretnymi stronami. To, czy Bank stosował się do wewnętrznych regulacji i obowiązujących przepisów, nie należy do opiniowania, jako że nie stanowi wiedzy specjalnej, tylko element oceny prawnej, należącej wyłącznie do Sądu. Wewnętrzne dokumenty Banku, jeżeli nie zostały przez obie strony powiązane z umową kredytu, pozbawione są znaczenia. Natomiast na pytanie, czy Bank mógł stosować jeden kurs do uruchomienia kredytu i jego spłaty należy odpowiedzieć, że oczywiście tak, jako że nie obowiązuje żaden przepis prawa, który by tego zakazywał.

Po sprecyzowaniu powództwa powód dochodził zwrot świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego Banku w wykonaniu nieważnej w ocenie powoda umowy kredytu nominowanego do CHF nr (...) z dnia 03.03.2009 r.

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Ocena zasadności roszczenia powoda uzależniona jest zatem od przesądzenia kwestii ważności umowy kredytu. Powód zakwestionował tę umowę, powołując się na jej sprzeczność z przepisami prawa bankowego oraz zawarcie w treści umowy postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc.

Uprawnione jest stanowisko powoda co do zawarcia w treści umowy z dnia 03.03.2009 r. niedozwolonych postanowień umownych w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu do waluty CHF, co skutkowało nieważnością tejże umowy.

Powód zawarł z pozwanym umowę kredytu typu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty CHF opiewające na kwotę 312.500 zł. Stosownie do postanowień umowy kwota kredytu w CHF miała zostać określona według kursu kupna tej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy kredytu. Stosowany do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu kurs CHF został ustalony jednostronnie według Tabeli kursów obowiązującej w Banku. Z kolei spłata rat kapitałowo-odsetkowych miała być dokonywana w złotych, po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wpłaty środków. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla CHF obowiązującego w Banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty miała wpływ na ostateczną wysokość spłacanego przez kredytobiorcę kredytu. W ten sposób w chwili zawarcia umowy kwota kredytu będąca podstawą wyliczenia rat nie została ściśle oznaczona. Docelowa suma kredytu w CHF miała dopiero wynikać z harmonogramu spłat. Uruchomienie kredytu miało nastąpić w transzach po spełnieniu szeregu warunków. Aczkolwiek warunki te mogły być spełnione przez kredytobiorcę dość szybko, nawet tego samego dnia lub w ciągu kilku dni, to jednak w chwili zawarcia umowy nie można było jednak jednoznacznie ustalić daty, w jakiej uruchomienie kredytu miało nastąpić. Pozwany w toku procesu w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić, dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z powodem. Można jeszcze dodać, iż z uwagi na treść § 3 ust. 7 umowy kredytu, składając dyspozycję wypłaty kredytobiorca też nie wiedział, po jakim kursie nastąpi przeliczenie kwoty uruchamianej, skoro wypłata nie miała miejsca w tym samym dniu.

Umowa kredytu z dnia 03.03.2009 r. pozostawiała Bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu. Zapis o przeliczeniu sumy kredytu na CHF według kursu z dnia wykorzystania kredytu jest zapisem pochodzącym od Banku, a nie od powoda. Nie było to z pewnością postanowienie indywidualnie uzgodnione, jako że pochodzi z wzorca umownego. Sama umowa została opracowana w centrali Banku i przekazana pośrednikowi kredytowemu. Jak zeznała świadek K. P., kredytobiorca nie miał możliwości wpływu na kształt postanowień indeksacyjnych oraz ustalanie kursów. W umowie kredytu nie został również szczegółowo opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18). Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Pozwany dołączył do odpowiedzi na pozew uchwały Zarządu wprowadzające Zasady ustalania kursów walut. Zasady te wskazują na ustalanie kursów na podstawie kursów rynkowych, kursów międzybankowych, bez wyjaśnienia źródeł pochodzenia tych parametrów. Z umowy kredytu nie wynika zaś, aby Zasady zostały udostępnione kredytobiorcy i aby wyraził on zgodę na ich włączenie do umowy.

Zakładając przeliczenie walut PLN/CHF wg średniego kursu NBP, zobowiązanie powoda wyniosłoby:

- według kursu z dnia zawarcia umowy kredytu – 03.03.2009 r. – 3,2057 – 97.482,61 CHF,

- według kursów z dnia uruchomienia kolejnych rat:

- 60.000 zł + 12.500 zł (prowizje i składki) – 17.03.2009 r. – 2,9027 = 24.976,75 CHF,

- 60.000 zł – 02.06.2009 r. – 2,9640 – 20.942,91 CHF,

- 60.000 zł – 29.07.2009 r. – 2,7538 – 21.788,07 CHF,

- 60.000 zł – 11.09.2009 r. – 2,7639 – 21.708,46 CHF,

- 60.000 zł – 09.11.2009 r. – 2,7972 – 21.450,02 CHF,

tj. łącznie 110.866,21 CHF.

W każdym wypadku zobowiązanie powoda byłoby wyraźnie niższe od zobowiązania oznaczonego ostatecznie przez pozwanego (114.866,82 CHF). Stosując swój kurs kupna – niższy od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorcy wyrażonego w walucie waloryzacji o 4.000 - 17.000 CHF.

Umowa nie zawiera przy tym żadnego mechanizmu chroniącego kredytobiorcę przed zaburzeniem równowagi kontraktowej na skutek zmiany kursów.

Nie ma znaczenia, jak podniósł pozwany, że kurs kupna Banku nie różnił się istotnie od kursu kupna NBP, jako że należy kurs porównać do średniego.

Z uwagi na zastosowanie kursu kupna (niższego) do przeliczenia kredytu wypłaconego oraz kursu sprzedaży (wyższego) do spłaty kredytu, zobowiązanie kredytobiorcy staje się wyższe już w dniu wypłaty, gdyby kredyt miał zostać od razu spłacony. Suma kapitału w PLN do spłaty jest w takim przypadku z założenia wyższa od sumy kapitału udostępnionego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie lub dniu wpłaty należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby indeksacji kredytu do waluty obcej należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna, albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r.

Trzeba przypomnieć, iż dla oceny abuzywności postanowień umownych miarodajna jest chwila zawarcia umowy (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.06.2018 r., III CZP 29/17, OSNC 2019/1/2).

Indeksacja kredytu nie została indywidualnie uzgodniona. We wniosku kredytowym powód wskazał, że wnosi o przyznanie mu kredytu w kwocie 300.000 zł. To, że kredyt miał być wyrażony ostatecznie w walucie CHF, wynika z samego formularza pochodzącego od Banku. Złożenie wniosku kredytowego o określonej treści nie jest przy tym tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy kredytu.

Nie może też mieć decydującego znaczenia podpisanie przez pełnomocnika powoda – na formularzu Banku – oświadczenia o ryzyku walutowym i ryzyku zmiany stopy procentowej, a także oświadczenia o wyborze oferty kredytu indeksowanego (nominowanego, jak to określa pozwany). Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast powód nie wyraził swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Nie można też przyjąć, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą kredyty typu indeksowanego, zostało kredytobiorcy jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione, skoro nawet pośrednik kredytowy K. P. nie miała w tym zakresie pełnej wiedzy i informacji z Banku.

W ogóle nietrafne jest powoływanie się na „wybór oferty” kredytu indeksowanego. Sporządzenie przez pracownika banku lub pośrednika kredytowego symulacji kredytu czy też wstępne sprawdzenie zdolności kredytowej nie jest złożeniem oferty. Analitycy pozwanego ocenili konkretny wniosek kredytowy powoda i wydali akceptację dla kredytu indeksowanego. Świadome dokonanie wyboru byłoby możliwe dopiero wówczas, gdyby po zweryfikowaniu wniosku i zdolności kredytowej wnioskującemu przedstawiono dwie konkretne propozycje z konkretnymi warunkami (kwota kredytu, oprocentowanie, wysokość raty, itp.) i wówczas dokonałby on wyboru.

Z kolei na indywidualne uzgodnienie wskazywałoby przesłanie kredytobiorcy projektu umowy ze wskazaniem, żeby się z nią zapoznał i przedstawił swoje uwagi i ewentualnie proponowane zmiany.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzula indeksacyjna dotyczy głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18, dotyczący zresztą dokładnie tego samego typu kredytu i takich samych klauzul przeliczeniowych, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Skoro w samej umowie kredytu nie została wiążąco wskazana suma kredytu w CHF, będąca podstawą wyliczenia rat, czyli umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś uzasadnia stwierdzenie nieważności tej umowy.

Co do zasady samo przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej można uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Regulacje dotyczące kredytu indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF musiałoby zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

W świetle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego nie powinno budzić wątpliwości, iż postanowienia wprowadzające mechanizm indeksacyjny mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r. V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18; z dnia 02.06.2021 r., I CSKP 55/21).

Konsekwencją powyższych wadliwości jest eliminacja postanowień indeksacyjnych, prowadząca do upadku umowy kredytu w całości.

W aktualnym orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że art. 385 ^{( 1)} § 2 k.c. wyłącza stosowanie art. 58 § 3 k.c., co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). W takiej sytuacji co do zasady wykluczona jest możliwość zmiany przez sąd treści nieuczciwych warunków zawartych w umowie. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zamieszczania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP, należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem założonym w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 05.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby bowiem w razie ich eliminacji ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości. Jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18, K. D., J. D. c/a (...)). Wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r. C-260/18).

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powoda co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 03.03.2009 r. W takiej sytuacji nie zachodzi potrzeba dokonywania oceny relacji stron z punktu widzenia roszczeń zgłoszonych jako ewentualne.

W konsekwencji przesłankowego stwierdzenia nieważności umowy kredytu powód może domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tejże umowy, tj. zwrotu kwot przekazanych pozwanemu. Powód ograniczył to żądanie do sumy spłat dokonanych w okresie od dnia 22.09.2010 r. do dnia 15.07.2015 r., tj. sumy 493.081,11 zł.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Precyzując żądanie, powód wniósł o zasądzenie ww. sumy wraz z odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu pisma. Odsetki za opóźnienie zgodnie z art. 481 § 1 kc przypadają powodowi po 14 dniach od doręczenia pisma (28.08.2020 r.), czyli od dnia 12.09.2020 r.

Wcześniej powód dochodził w pierwszej kolejności zwrotu nadpłaty wyliczonej jako różnica pomiędzy zapłaconymi ratami a ratami wyliczonymi z pominięciem indeksacji, czy świadczenia mającego inną podstawę faktyczną i prawną. Powód nie wykazał, aby przed wytoczeniem powództwa wezwał skutecznie pozwanego do zapłaty, jako że dołączył do pozwu wezwanie do zapłaty oraz dowód jego nadania, a nie doręczenia, nadto zaś nie wiadomo, czy pozwany na to wezwanie w ogóle odpowiedział. W takiej sytuacji doręczeniem wezwania do zapłaty byłoby doręczenie odpisu pozwu. Data ta nie wpływa ostatecznie na opóźnienie pozwanego, za który przysługują powodowi odsetki.

Sąd Okręgowy zasądził zatem od pozwanego na rzecz powoda 493.081,11 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12.09.2020 r. do dnia zapłaty oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie jako nieuzasadnione.

Na podstawie art. 98 kpc powodowi jako wygrywającemu sprawę przysługuje zwrot kosztów procesu obejmujących: opłatę sądową od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 6 w zw. z § 19 i § 15 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (wg pierwotnej wartości przedmiotu sporu dla żądania głównego) – 2 x 5.400 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł (zwrot dotyczy zawsze wydatku jednego adwokata – art. 98 § 3 kpc). Za usprawiedliwiony uznał Sąd wniosek o przyznanie dwukrotnej stawki zastępstwa.

Na podstawie art. 113 uksc w zw. z art. 98 kpc nieopłacone koszty sądowe w kwocie 2.646,54 zł obejmujące nadwyżkę wynagrodzenia biegłego nad zaliczką obciążają pozwanego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.