Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 31 marca 2022 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Klaudia Bogucka

po rozpoznaniu w dniu 18.03.2022 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa W. G., E. G. i D. G.

przeciwko (...) S.A. w G.

o ustalenie i zapłatę

I. oddala w całości powództwo wniesione przez E. G. i D. G.;

II. ustala, że umowa kredytu nr (...) zawarta w dniu 28.02.2006 r. pomiędzy W. G., E. G. i D. G. oraz (...) S.A. w G. (poprzednikiem prawnym pozwanego) jest nieważna;

III. zasądza od pozwanego na rzecz powoda W. G. 50.592,72 CHF (pięćdziesiąt tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt dwa franki szwajcarskie, siedemdziesiąt dwa centymy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 06.12.2019 r. do dnia zapłaty;

IV. oddala powództwo W. G. w pozostałym zakresie;

V. zasądza od pozwanego na rzecz powoda W. G. 4.108,88 zł kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty;

VI. nie obciąża powodów E. G. i D. G. kosztami procesu na rzecz pozwanego.

XII C 597 / 20

UZASADNIENIE

Powodowie W. G., E. G. i D. G. wystąpili przeciwko (...) S.A. w G. o:

1. ustalenie, iż umowa kredytu nr (...) z dnia 28.02.2006 r. zawarta pomiędzy W. G., E. G. i D. G. a (...) S.A., którego następcą prawnym jest pozwany, jest nieważna;

2. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów 59.293,42 CHF wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 29.11.2019 r. do dnia zapłaty;

3. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w potrójnej wysokości,

ewentualnie na wypadek uznania, że umowa kredytu nie jest nieważna:

4. zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów 82.678,59 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 29.11.2019 r. do dnia zapłaty.

Powodowie podali że zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego – (...) S.A. w G. umowę kredytu indeksowanego kursem CHF. Umowa ta zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące indeksacji kredytu, co skutkuje nieważnością umowy i możliwością domagania się zwrotu świadczeń spełnionych nienależnie.

Roszczenie główne dotyczy rat pobranych przez Bank w okresie od 09.09.2010 r. do 11.10.2019 r. w łącznej wysokości 59.283,42 CHF.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska powodów przedstawione zostało na k. 2-19 i 287-298 akt sprawy.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował stanowisko powodów tak co do zasady, jak i co do wysokości.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego przedstawione zostało na k. 83-162, 324-343 i 468-474 akt sprawy.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Uchwałą nr(...) z dnia 26.03.2003 r. Zarząd (...) S.A. w G. wprowadził Regulamin ustalania kursu kupna/sprzedaży, który przewidywał, że:

- kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna

- kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna

- marże kupna i sprzedaży ustalana są raz na miesiąc decyzją Banku, a ich wyliczenie polega na obliczeniu różnicy pomiędzy średnimi kursami złotego do danych walut ogłoszonymi w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż a średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż – banki te to (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A. i (...) S.A.

/ dowód: uchwała nr 18/2003 z dnia 26.03.2003 r. – k. 276-277 /

W. G. zamierzał zakupić mieszkanie za środki pochodzące z kredytu bankowego. Samodzielnie nie miał zdolności kredytowej, dlatego razem z nim do kredytu przystąpili jego rodzice E. G. i D. G..

W dniu 24.02.2006 r. E. G., D. G. i W. G. złożyli – na formularzu (...) S.A. – skierowany do tego Banku wniosek nr (...) o udzielenie kredytu hipotecznego o następujących parametrach:

- cel kredytu – zakup mieszkania na rynku wtórnym – 250.000 zł i refinansowanie zakupu – 10.000 zł,

- wnioskowana kwota kredytu – 260.000 PLN,

- okres kredytowania 312 m-cy,

- oprocentowanie w dniu złożenia wniosku – 3,05 – 0.1 % = 2,95 %

- kredyt udzielony w PLN indeksowany kursem CHF.

Obsługą wniosku zajmował się doradca T. Z..

Przy złożeniu wniosku kredytowego nie były sporządzane symulacje dotyczące zmian kursu CHF. Waluta była przedstawiana jako stabilna.

Postanowienia umowy nie były indywidualnie negocjowane, nie było możliwości zmiany umowy. Powodowie negocjowali marżę Banku.

/ dowód: wniosek o udzielenie kredytu i załączniki – k. 177-184, 186-187; zeznania powoda

W. G. – e-protokół z dnia 18.03.2022 r. 00:08:43-00:35:24 k. 482-484 /

W dniu 02.03.2006 r. (...) S.A. w G. oraz W. G., E. G. i D. G. zawarli – sporządzoną dnia 28.02.2006 r. – umowę kredytu nr (...).

Bank udzielił kredytobiorcom kredytu w kwocie 262.000 zł indeksowanego kursem CHF, na

co składały się:

a) kwota postawiona do dyspozycji kredytobiorców w wysokości 260.000 zł, przeznaczona na realizację celu określonego w ust. 2,

b) kwota prowizji za udzielenie kredytu w wysokości 2.600 zł;

w dniu wypłaty saldo wyrażane było w walucie, do której był indeksowany kredyt, według kursu kupna waluty podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A., opisanej szczegółowo w § 17, następnie saldo walutowe przeliczane było dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty, do której był indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A., opisanej szczegółowo w § 17 (§ 1 ust. 1).

Kredyt przeznaczony był na pokrycie części kosztów zakupu nieruchomości mieszkalnej w kwocie 250.000 zł oraz na refinansowanie poniesionych kosztów zakupu w kwocie 10.000 zł (§ 1 ust. 2).

Spłata kredytu miała nastąpić w 312 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5).

Oprocentowanie kredytu na dzień sporządzenia umowy wynosiło 4,200 % w skali roku i stanowiło sumę: marży Banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 2,340 % oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3, opisanego szczegółowo w § 8 oraz 0,95 % do czasu przedłożenia odpisu KW wskazującego na prawomocny wpis hipoteki (§ 2 ust. 1 i 2).

Z tytułu przekroczenia dopuszczalnego wskaźnika obciążenia nieruchomości kredytem kredytobiorcy zobowiązani byli do zapłaty co trzy lata opłaty manipulacyjnej; wysokość pierwszej opłaty wynosiła 1.965,60 zł (§ 2 ust. 4).

Nieruchomością w rozumieniu postanowień umowy był lokal mieszkalny nr (...) o pow. 73,60 m ², położony we W. przy ul. (...), KW nr (...) – spółdzielcze własnościowe prawo do tego lokalu miało przysługiwać W. G..

Prawne zabezpieczenia spłaty kredytu stanowiły (§ 3 ust. 2):

a) hipoteka kaucyjna w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1 wpisana w KW zgodnie z postanowieniami § 12,

b) weksel własny in blanco wraz z deklaracją wekslową,

b) cesja na rzecz Banku wierzytelności z tytułu ubezpieczenia nieruchomości zgodnie z § 12 ust. 4 i 5.

Wypłata kredytu miała nastąpić jednorazowo w terminie nie dłuższym niż 5 dni roboczych, po spełnieniu warunków określonych w § 4 umowy i otrzymaniu przez Bank wniosku o wypłatę, sporządzonego prawidłowo przez kredytobiorcę na formularzu (§ 7 ust. 1).

Każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich miała zostać przeliczona na walutę, do której indeksowany był kredyt, według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A., obowiązującego w dniu dokonania wypłaty (§ 7 ust. 2).

Oprocentowanie kredytu było zmienne i ulegało zmianie w tym samym dniu kalendarzowym, w jakim nastąpiła wypłata kredytu, najbliższego miesiąca następującego po zmianie indeksu L3 (§ 8 ust. 1).

Indeks L3 ulegał zmianie zgodnie z następującymi zasadami (§ 8 ust. 2):

a) indeks L3 dla każdego kwartału kalendarzowego oblicza się jako arytmetyczną średnią stawek LIBOR 3m (dla lokat międzybankowych trzymiesięcznych), obowiązujących w dniach roboczych w okresie od 26 dnia miesiąca zamykającego kwartał poprzedzający ostatni kwartał kalendarzowy do 25 dnia miesiąca kończący kwartał poprzedni,

b) indeks L3 ulega zmianie w okresach kwartalnych, w przypadku, gdy bieżąca wartość indeksu jest różna od obowiązującej poprzednio o przynajmniej 0,1 punktu procentowego i obowiązuje od 1 dnia kalendarzowego kwartału,

c) indeks L3 ulega zmianie w okresach miesięcznych i obowiązuje od pierwszego dnia miesiąca, jeśli średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3m, obowiązujących w dniach roboczych w okresie liczonym od 26 dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc ostatni do 25 dnia miesiąca poprzedzającego zmianę, jest różna od obowiązującej stawki L3 o przynajmniej 0,5 punktu procentowego,

d) w przypadkach określonych w pktach b) i c) powyżej indeks L3 przyjmuje wartość obliczoną jako średnia arytmetyczna stawek LIBOR 3m dla ww. okresów.

Spłata kredytu miała być dokonywana nie później niż w tym samym dniu kalendarzowym każdego miesiąca, w którym nastąpiła wypłata kredytu (§ 10 ust. 1).

Raty płatne były w złotych polskich (§ 10 ust. 2).

Niezwłocznie po wypłacie kredytu oraz po 24 m-cach z 36 Bank miał przesłać kredytobiorcom harmonogram spłaty, stanowiący integralną część umowy (§ 10 ust. 3).

Rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę miało następować z datą wpływu

środków do Banku, według kursu sprzedaży waluty, do której indeksowany był kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A. obowiązującego w dniu wpływu środków do Banku (§ 10 ust. 6).

W przypadku zmiany oprocentowania kredytobiorca miał otrzymać aktualny harmonogram spłat kredytu (§ 10 ust. 10).

Kredytobiorcy zobowiązali się do ustanowienia na nieruchomości na rzecz Banku hipoteki kaucyjnej w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1 dla zabezpieczenia spłaty kapitału kredytu, odsetek, opłat, prowizji i innych należności mogących powstać w wykonaniu umowy, w szczególności różnic kursowych (§ 12 ust. 1).

Kredytobiorcy mieli utrzymywać na własny koszt w sposób nieprzerwany ubezpieczenie nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych na kwotę odpowiadającą wartości rynkowej, dokonać przelewu na rzecz Banku wierzytelności z tytułu ubezpieczenia oraz dostarczyć Bankowi kopię polisy i pisemne potwierdzenie ubezpieczyciela, że przyjął do wiadomości informację o przelewie (§ 12 ust. 4 b i ust. 5).

Odsetki za opóźnienie w zapłacie całości lub części raty lub innej należności Banku na dzień sporządzenia umowy wynosiły 10,98 %; stopa tych odsetek była zmienna i zależała od poziomu podstawowych stóp procentowych właściwych dla danej waluty, poziomu rezerw obowiązkowych ustalanych dla banków przez NBP, poziomu oprocentowania lokat międzybankowych; jej aktualna wysokość była ustalana przez Zarząd Banku i podawania do wiadomości kredytobiorcy przez wywieszenie je wysokości na tablicy ogłoszeń w siedzibie Banku (§ 15 ust. 1).

Do rozliczania transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane były odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielonych przez (...) S.A. walut zawartych w ofercie Banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji (§ 17 ust. 1).

Kursy kupna określane były jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna (§ 17 ust. 2).

Kursy sprzedaży określane były jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży (§ 17 ust. 3).

Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A. stosowane były kursy złotego do danych walut ogłoszone przez NBP ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna/sprzedaży (...) S.A. (§ 17 ust. 4).

Obowiązujące w danym dniu roboczym kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) S.A. walut zawartych w ofercie Banku określane były przez Bank po godz. 15.00 poprzedniego dnia roboczego i wywieszane w siedzibie Banku oraz publikowane na stronie internetowej (...) (§ 17 ust. 5).

W razie stwierdzenia, że warunki udzielenia kredytu zostały naruszone lub istnieje zagrożenie terminowej spłaty kredytu, Bank mógł zażądać dodatkowego zabezpieczenia spłaty kredytu lub wypowiedzieć umowę w całości lub w części (§ 18 ust. 1).

Warunki udzielenia kredytu były uważane za naruszone, jeżeli kredytobiorcy nie wykonywali zobowiązań wobec Banku albo jeżeli oświadczenia i zapewnienia złożone przez kredytobiorców były niezgodne z rzeczywistym stanem lub jeżeli kredytobiorcy w inny sposób naruszali postanowienia umowy (§ 18 ust. 3).

Okres wypowiedzenia wynosił 30 dni (§ 18 ust. 5).

Jeżeli Bank wypowiedział umowę po wypłaceniu kredytu w całości lub w części, po upływie okresu wypowiedzenia kredytobiorca zobowiązany był do niezwłocznego zwrotu wykorzystanego kredytu i do zapłaty wszelkich innych wymagalnych już należności Banku wynikających z umowy, w tym ewentualnych odsetek za opóźnienie (§ 18 ust. 6).

/ dowód: umowa kredytu nr (...) z załącznikami – k. 28-33 i 189-200 /

Kredyt udzielony powodom na podstawie umowy nr (...) został wypłacony w następujący sposób:

- w dniu 09.03.2006 r. Bank przelał na rachunek I. G. 249.999,99 zł,

- w dniu 09.03.2006 r. Bank przelał na rachunek W. G. 10.000 zł,

co Bank przeliczył po kursie wymiany wynoszącym 2,4113 na kwoty:

- 103.678,51 CHF,

- 4.174,14 CHF.

Bank pobrał przy tym prowizję w kwocie 2.600 zł (przeliczoną na 1.078,26 CHF).

Łącznie saldo kredytu wyrażone w walucie indeksacji wyniosło 108.903,91 CHF.

/ dowód: historia kredytu – k. 202-226; wnioski o wypłatę – k. 228-229; potwierdzenia operacji – k.

231-234 /

W dniu 15.02.2007 r. W. G. skierował do (...) S.A. wniosek o odłączenie od długu E. G. i D. G..

W dniu 09.03.2007 r. strony umowy kredytu nr (...) zawarły aneks do tej umowy, na mocy którego za zgodą (...) S.A. E. G. i D. G. zostali zwolnieni z praw i obowiązków wynikających z ww. umowy kredytu.

/ dowód: wniosek z dnia 15.02.2007 r. – k. 241; aneks z dnia 09.03.2007 r. – k. 243-244 /

Na podstawie uchwał nadzwyczajnych walnych zgromadzeń akcjonariuszy z dnia 27.10.2009 r. nastąpiło połączenie (...) S.A. w K. oraz (...) S.A. w G. poprzez przeniesienie całego majątku (...) S.A. na (...) S.A. jako spółkę przejmującą (art. 492 § 1 pkt 1 ksh). Wpis połączenia został dokonany dnia 31.12.2009 r.

Na podstawie uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy z dnia 13.11.2013 r., rep. (...), zmieniony został statut (...) S.A. poprzez m.in. zmianę siedziby Banku na G.. Wpis zmiany został dokonany dnia 11.12.2013 r.

Na podstawie uchwały nadzwyczajnego walnego zgromadzenia akcjonariuszy nr (...) z dnia 28.09.2016 r. nastąpił podział (...) S.A. w G. (w trybie art. 529 § 1 pkt 4 ksh) poprzez przeniesienie na(...) S.A. w W. części majątku Banku dzielonego w formie zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) związanej z działalnością (...) niestanowiącą zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) prowadzącej działalność bankową związana z kredytami zabezpieczonymi hipotecznie na nieruchomościach, które zostały udzielone osobom fizycznym dla celów niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej ani gospodarstwa rolnego; pozostała część działalności, tj. działalność hipoteczna (...), pozostała częścią (...) S.A. Wpis został dokonany dnia 20.02.2017 r.

/ dowód: odpis z KRS nr (...) – k. 23-27, 169-173; ponadto informacje powszechnie dostępne /

Spłaty kredytu dokonywał wyłącznie W. G.. Początkowo dokonywał wpłat w złotych polskich.

W dniu 17.02.2010 r. (...) oraz W. G. zawarli aneks do umowy kredytu nr (...), którym przewidziały, że spłata kredytu może być dokonywana w walucie, do której indeksowany jest kredyt, albo w złotych polskich oraz określiły, że marże kupna i sprzedaży ustalana są raz na miesiąc decyzją Banku, a ich wyliczenie polega na obliczeniu różnicy pomiędzy średnimi kursami złotego do danych walut ogłoszonymi w tabeli kursów średnich NBP w przedostatnim dniu roboczym miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż a średnią arytmetyczną z kursów kupna/sprzedaży stosowanych do transakcji detalicznych z pięciu banków na ostatni dzień roboczy miesiąca poprzedzającego okres obowiązywania wyliczonych marż – banki te to (...) S.A., (...) S.A., (...) S.A.,(...) S.A. i (...) S.A.

Po zawarciu aneksu powód dokonywał spłat w CHF, które samodzielnie nabywał.

/ dowód: aneks z dnia 17.02.2010 r. – k. 34-35 i 246-249; zeznania powoda W. G. – e-

protokół z dnia 18.03.2022 r. 00:08:43-00:35:24 k. 482-484 /

Od dnia 09.09.2010 r. do dnia 11.10.2019 r. W. G. uiścił na rzecz (...) S.A., następnie (...) S.A. 50.592,72 CHF.

/ dowód: historia kredytu – k. 202-226; zestawienie – k. 236-239 /

Pismem z dnia 14.11.2019 r., doręczonym dnia 21.11.2019 r., powodowie skierowali do pozwanego reklamację zawierającą wezwanie do zapłaty 98.346,59 zł oraz 60.846,26 CHF tytułem zwrotu rat zapłaconych w okresie od 09.03.2006 r. do 11.10.2019 r. na podstawie nieważnej umowy kredytu nr (...) z dnia 28.02.2006 r. w terminie 7 dni.

Pismem z dnia 11.12.2019 r. pozwany poinformował że nie znajduje podstaw do zwrotu kwota 98.346,59 PLN i 60.846,26 CHF oraz unieważnienia umowy.

/ dowód: reklamacja z dnia 14.11.2019 r. – k. 38-45 i 251-263; pismo z dnia 11.12.2019 r. – k. 46-

49 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego oraz zeznania powoda W. G..

Pominięciu jako zbędny dla rozstrzygnięcia sprawy podlegał dowód z opinii biegłego – art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc.

Powodowie zgłosili ten dowód na okoliczność rozliczenia kredytu z pominięciem indeksacji kursem CHF, co miałoby znaczenie wyłącznie dla roszczenia ewentualnego.

Pozwany natomiast zgłosił ten dowód na okoliczność (pismo z dnia 10.02.2022 r. – k. 469): rynkowego charakteru kursów kupna i sprzedaży CHF z Tabeli kursów Banku, porównania z kursami innych banków, a także rozliczenia kredytu przy uwzględnieniu średniego kursu NBP. Nie ma żadnego znaczenia, czy kursy G. M. Banku, następnie (...) miały charakter rynkowy i były zbieżne z kursami innych banków, skoro metoda wyznaczania tych kursów (w szczególności marży Banku) nie została w umowie kredytu określona.

Także zeznania świadka E. C. pochodzące z innej sprawy okazały się nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadek zeznała wprawdzie, że istniała możliwość modyfikacji spreadu, jednakże w stosunku do powodów brak jest jakiegokolwiek materiału wskazującego, że (...) S.A. stworzył im taką możliwość.

Powodowie zakwestionowali umowę kredytową datowaną na 28.02.2006 r., a podpisaną dnia 02.03.2006 r., powołując się na zawarcie w treści tej umowy postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż za uzasadniony Sąd uznał zasadniczy zarzut pozwanego, tj. zarzut braku legitymacji czynnej po stronie E. G. i D. G..

Umowa kredytu została zawarta początkowo przez troje kredytobiorców. Jednakże na mocy aneksu z dnia 09.03.2007 r. E. G. i D. G. zostali zwolnieni z praw i obowiązków wynikających z ww. umowy kredytu. Tym samym przestali być stroną umowy. W istocie niesporną pomiędzy stronami pozostawała okoliczność spłaty kredytu wyłącznie przez W. G., który był zresztą osobą najbardziej zainteresowaną jako nabywca kredytowanego mieszkania.

Skoro zatem E. G. i D. G. nie pozostają stronami umowy kredytu z dnia 28.02.2006 r., nie posiadają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności tej umowy. Ponadto, jeżeli nie dokonywali spłat kredytu, nie przysługuje im roszczenie o zwrot świadczenia nienależnego, jako że takiego świadczenia nie spełnili.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd oddalił w całości powództwo wniesione przez E. G. i D. G..

Natomiast powód W. G. może domagać się zarówno ustalenia nieważności umowy kredytu, jak i zwrotu świadczeń nienależnych.

Uprawnione jest stanowisko powoda co do zawarcia w treści umowy z dnia 28.02.2006 r. niedozwolonych postanowień umownych w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu do waluty CHF.

Powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego – (...) S.A. umowę kredytu typu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty CHF, na kwotę 262.600 zł.

Stosownie do postanowień ogólnych warunków umowy kredytowej wypłacona kwota kredytu miała zostać przeliczona na CHF wg kursu kupna walut ustalanego przez Bank obowiązującego w dniu dokonania wypłaty kredytu. Stosowane do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu kursy CHF ustalane były jednostronnie według Tabeli kursów obowiązującej w Banku.

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych była ustalana na podstawie wskazanej w harmonogramie spłat kwoty wyrażonej w CHF wyliczonej po wypłacie kredytu (transzy kredytu). Spłata tych rat również następowała w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości zobowiązania wyrażonego w CHF według kursu sprzedaży walut ustalanego przez Bank i obowiązującego w dniu spłaty.

W ten sposób w chwili zawarcia umowy kwota kredytu będąca podstawą wyliczenia rat nie została ściśle oznaczona. W umowie kredytu nie zostało nawet zawarte – mające choćby wyłącznie orientacyjny charakter – przeliczenie według kursu z dnia zawarcia umowy.

Dokonując wypłaty kredytu w dniu 09.03.2006 r. (...) S.A. przeliczył wypłacone kwoty na CHF według własnego kursu kupna tej waluty wynoszącego 2,4113, co dało ostatecznie wynik 108.903,91 CHF.

Docelowa suma kredytu w CHF miała dopiero wynikać z harmonogramu spłat. Jak wynika z § 7 ust. 1 w zw. z § 4 umowy, uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu warunków przewidzianych w decyzji kredytowej, aczkolwiek warunki te mogły być spełnione przez kredytobiorców dość szybko, nawet tego samego dnia lub w ciągu kilku dni. W chwili zawarcia umowy nie można było jednak jednoznacznie ustalić daty, w jakiej uruchomienie kredytu miało nastąpić. Co więcej, wypłata kredytu miała nastąpić w terminie 5 dni roboczych. Tym samym, składając dyspozycję wypłaty kredytobiorcy nie mieli możliwości oceny, po jakim kursie nastąpi przeliczenie kwoty wypłaconej na walutę indeksacji.

Pozwany w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić, dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z powodami.

Tymczasem umowa kredytu pozostawiała Bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu. Zapis o przeliczeniu sumy kredytu na CHF według kursu z dnia uruchomienia kredytu jest zapisem pochodzącym od Banku, a nie od powodów. Nie było to z pewnością postanowienie indywidualnie uzgodnione, skoro zostało zawarte w regulaminie kredytu, a nie w samej umowie kredytu. Ani w umowie kredytu ani w regulaminie nie został również szczegółowo opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy.

Nie ma przy tym znaczenia, czy kursy były ustalane na podstawie danych transakcyjnych pozyskiwanych z rynków finansowych (przy użyciu systemu Bloomberg, Reuters, Thompson, itp.) czy też w inny podobny sposób, jeżeli sposób ten nie został indywidualnie uzgodniony na potrzeby konkretnej transakcji. Nie ma też znaczenia, że kursy ustalane są według takich samych czy podobnych reguł przez wszystkie banki komercyjne.

W umowie kredytu zostało wskazane, że kursy kupna i sprzedaży Banku wyliczane są według kursu średniego NBP pomniejszonego lub powiększonego o marżę Banku. Brak jest jednakże wskazania zasad określania tejże marży (czyli tzw. spreadu walutowego) – przez kogo i w jakim trybie jest ona ustalana i jak często następuje jej zmiana. Nawet, jeżeli tabele kursowe były sporządzane na podstawie wyjściowych danych obiektywnych, jak kurs średni NBP, to i tak metoda kształtowania kursu – w zakresie marży Banku – nie została uzgodnione w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Oznacza to, że stosowane w umowie kredytu do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu oraz przy spłacie kolejnych rat kursy CHF ustalane były w istocie jednostronnie wg tabeli kursów obowiązującej w (...) S.A.

Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej

mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18).

Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna

oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami.

Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Zakładając przeliczenie walut PLN/CHF wg średniego kursu NBP obowiązującego w dniu uruchomienia kredytu – 09.03.2006 r. – wynoszącego 2,4802 – zobowiązanie powodów wyniosłoby 105.878,56 CHF. W takim wypadku saldo kredytu wyrażone w walucie indeksacji byłoby wyraźnie niższe od salda naliczonego przez Bank. Stosując swój kurs kupna – niższy od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorców wyrażonego w walucie waloryzacji.

Z kolei z uwagi na zastosowanie kursu kupna (niższego) do przeliczenia kredytu wypłaconego oraz kursu sprzedaży (wyższego) do spłaty kredytu zobowiązanie staje się wyższe już w dniu wypłaty, gdyby kredyt miał zostać od razu spłacony. Suma kapitału w PLN do spłaty jest w takim przypadku z założenia wyższa od sumy kapitału udostępnionego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie lub dniu poprzedzającym dzień płatności należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby indeksacji kredytu do waluty obcej należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna, albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzula indeksacyjna dotyczy głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Skoro w samej umowie kredytu nie została wiążąco wskazana suma kredytu w CHF, będąca

podstawą wyliczenia rat, czyli umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś uzasadnia stwierdzenie nieważności tej umowy.

Pozwany nie wykazał, aby treść umowy kredytu została indywidualnie uzgodniona z powodami.

Umowa ta nie zawiera żadnego mechanizmu chroniącego konsumentów przed zmianą kursów prowadzącą do zaburzenia równowagi kontraktowej. Oznacza to, że ryzyko kursowe po stronie kredytobiorców ma nieograniczony charakter. Stan taki jest w sposób wręcz oczywiście sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumentów.

Co do zasady przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej należy uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Regulacje dotyczące kredytu indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF musiałoby zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

Treść klauzuli umowy kredytu zawartej między przedsiębiorcą a konsumentem ustalającej cenę zakupu i sprzedaży waluty obcej, do której kredyt jest indeksowany, powinna, na podstawie jasnych i zrozumiałych kryteriów, umożliwić właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i racjonalnemu konsumentowi zrozumienie sposobu ustalania kursu wymiany waluty obcej stosowanego w celu obliczenia kwoty rat kredytu, w taki sposób, aby konsument miał możliwość w każdej chwili samodzielnie ustalić kurs wymiany stosowany przez przedsiębiorcę (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 18.11.2021 r., C-212/20).

W świetle aktualnego orzecznictwa nie powinno budzić wątpliwości, iż postanowienia wprowadzające mechanizm indeksacyjny mają charakter niedozwolony, uznaje się bowiem, iż określenie wysokości należności obciążającej konsumenta z odwołaniem do tabel kursów ustalanych jednostronnie przez bank, bez wskazania obiektywnych kryteriów, jest nietransparentne, pozostawia pole do arbitralnego działania banku i w ten sposób obarcza kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz narusza równorzędność stron (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r. V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18; z dnia 02.06.2021 r., I CSKP 55/21).

Nie ma przy tym możliwości oddzielenia klauzuli kursowej (czyli ściśle rodzaju stosowanych kursów) od samej klauzuli indeksacyjnej, bowiem są one powiązane między sobą, a także z pozostałymi postanowieniami umowy. Umowa dotyczyła kredytu indeksowanego, dodatkowo jej istotnym elementem było też oprocentowanie bazujące na wskaźniku odnoszącym się do waluty CHF.

Odwołanie do kursów kupna i sprzedaży CHF zawartych w Tabeli kursów obowiązującej w Banku oznacza naruszenie równorzędności stron umowy przez nierównomierne rozłożenie uprawnień i obowiązków między partnerami stosunku obligacyjnego. Przy takich zapisach umowy w chwili jej zawarcia powodowie nie byli w stanie określić rzeczywistej wysokości swojego zobowiązania, w tym zakresie byli uzależnieni od jednostronnej decyzji Banku, co przeczy dobrym obyczajom i narusza równowagę stron stosunku zobowiązaniowego.

Należy przy tym wskazać, że (...) S.A. nie zrealizował względem kredytobiorców obowiązków informacyjnych w zakresie ciążącego na nim ryzyka kursowego. Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast powodowie nie wyrazili swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Nie można też przyjąć, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą kredytu typu indeksowanego, zostało kredytobiorcom jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione. Wprowadzenie do umowy kredytowej zawieranej na wiele lat, z przeznaczeniem na nabycie nieruchomości stanowiącej istotny składnik majątku przeciętnego konsumenta, mechanizmu działania ryzyka kursowego wymagało szczególnej staranności Banku (a także osób działających na jego zlecenie) w zakresie wyraźnego wskazania zagrożeń wiążących się z oferowanym kredytem, tak aby konsument miał pełne rozeznanie konsekwencji ekonomicznych zawieranej umowy. Jeżeli mechanizm indeksacji wystawiał kredytobiorcę na nieograniczone ryzyko kursowe (co miało miejsce w relacji pomiędzy stronami), obowiązek informacyjny powinien był zostać wykonany poprzez jednoznaczne i zrozumiałe poinformowanie konsumenta, że zaciągnięcie tego rodzaju kredytu jest bardzo ryzykowne, a efektem może być obowiązek zwrotu kwoty wielokrotnie wyższej od pożyczonej, mimo dokonywania regularnych spłat. Wymogu tego nie wypełniają ani postanowienia umowy kredytu ani oświadczenia kredytobiorców. Powodowie nie otrzymali informacji zawierającej bliższe dane, kalkulacji oraz prognoz, odpowiednio zindywidualizowanych i rozłożonych w czasie. Tym samym Bank nie określił w sposób precyzyjny, kompleksowy i jednoznaczny, na czym polega mechanizm indeksacyjny oraz związane z nim ryzyko, nie przeprowadził w tym zakresie rzetelnej symulacji. Bank nie wykonał więc obowiązku informacyjnego w sposób ponadstandardowy (zgodnie z oczekiwaną od niego jako podmiotu profesjonalnego podwyższoną starannością z art. 355 § 2 kc), dający powodom pełne rozeznanie co do istoty transakcji. Wymóg informacyjny musi zostać wykonany w sposób umożliwiający przeciętnemu konsumentowi uzyskanie wiadomości o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, oraz pozwalający na oszacowanie istotnych konsekwencji warunku umownego dotyczącego denominacji dla przyszłych zobowiązań finansowych związanych ze spłatą kredytu (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14.03.2019 r., C-118/17).

Konsekwencją powyższych wadliwości jest eliminacja postanowień indeksacyjnych, prowadząca do upadku umowy kredytu w całości.

W aktualnym orzecznictwie sądowym prezentowany jest pogląd, że art. 385 ¹ § 2 kc wyłącza stosowanie art. 58 § 3 kc, co uzasadnia stanowisko, że nieuczciwe postanowienia indeksacyjne nie powinny być zastępowane innym mechanizmem przeliczeniowym opartym na przepisach kodeksu cywilnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). W takiej sytuacji co do zasady wykluczona jest możliwość zmiany przez sąd treści nieuczciwych warunków zawartych w umowie. Działania sądu w razie stwierdzenia klauzuli abuzywnej mają mieć charakter sankcyjny, co oznacza osiągnięcie skutku zniechęcającego profesjonalnych kontrahentów zawierających umowy z konsumentami do zamieszczania w umowach z nimi nieuczciwych postanowień umownych. Skutek ten nie mógłby zostać osiągnięty, gdyby umowa mogła zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy przez wprowadzenie do umowy warunków uczciwych. Kontrahent konsumenta niczym by bowiem nie ryzykował, narzucając nieuczciwe postanowienia umowne, skoro mógłby liczyć na to, że sąd uzupełni umowę przez wprowadzenie uczciwych warunków, które powinny być przez niego zaproponowane od razu. W konsekwencji zastąpienie przez sąd klauzul abuzywnych np. kursem średnim waluty obcej z dnia wymagalności roszczenia ogłaszanym przez NBP, należy wykluczyć, jako sprzeczne z celem założonym w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady nr 93/13/EWG z dnia 05.04.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Ryzyko przedsiębiorcy stosującego abuzywne klauzule byłoby bowiem w razie ich eliminacji ze stosunku umownego niewielkie i nie zniechęcałoby przedsiębiorców do stosowania nieuczciwych klauzul w przyszłości (zob. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 03.02.2022 r., II CSKP 975/22). Jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 Dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18). Wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy (wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r. C-260/18).

W aktualnym orzecznictwie sądowym dominujące jest stanowisko wskazujące na nieważność umów kredytu indeksowanego do CHF zawierających klauzule przeliczeniowe tożsame z kwestionowanymi przez powodów postanowieniami umowy kredytu oraz regulaminu kredytowania.

Nieważność umowy kredytu indeksowanego do CHF d. (...) S.A. została stwierdzona wyrokami:

- Sądu Apelacyjnego w Białymstoku: z dnia 29.11.2021 r., I ACa 57/21;

- Sądu Apelacyjnego w Gdańsku: z dnia 13.01.2022 r., I ACa 482/21; z dnia 28.12.2021 r., I ACa 841/19; z dnia 03.12.2021 r., I ACa 754/21; z dnia 10.11.2021 r., I ACa 826/19; z dnia 29.10.2021 r., I ACa 102/21; z dnia 27.10.2021 r., V ACa 313/21; z dnia 14.10.2021 r., I ACa 384/21; z dnia 07.10.2021 r., I ACa 384/21; z dnia 31.08.2021 r., I ACa 546/21; z dnia 16.02.2021 r., I ACa 455/21;

- Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu: z dnia 22.02.2022 r., I ACa 1462/21; z dnia 20.01.2022 r., I ACa 551/21; z dnia 13.10.2021 r., I ACa 605/21.

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powoda co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 28.02.2006 r.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc są utrwalone w orzecznictwie sądowym (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90; z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00; z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00; z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03; z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09; z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10; z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101; z dnia 14.03.2012 r., II CSK 252/11; z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11; z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12). Inaczej mówiąc, przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26). Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc decyduje faktyczna, konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta zaś niewątpliwie występuje wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów powoda i chroni jego również na przyszłość przed posunięciami strony przeciwnej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa kredytu została zawarta na okres 312 miesięcy, czyli od 2006 r. do 2032 r., należy uznać, że zachodzi niepewność sytuacji prawnej powoda wymagająca wiążącego rozstrzygnięcia. Ustalenie nieważności umowy kredytu zwalnia powoda z obowiązku dalszego uiszczania kolejnych rat kredytu i otwiera drogę do ostatecznego rozliczenia kredytu.

W tej sprawie spełnione zostały zatem ustalenia nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 28.02.2006 r.

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy kredytu powód może domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tejże umowy, tj. zwrotu kwot przekazanych pozwanemu i jego poprzednikowi prawnemu.

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia. Nieważność umowy kredytu oznacza brak podstaw do zapłaty wszystkich przewidzianych w niej należności, tj. kapitału, odsetek umownych, prowizji i innych opłat, składek na ubezpieczenia związane z udzieleniem kredytu, itp.

Powód zażądał od pozwanego zwrotu świadczenia odpowiadającego spłacie kredytu dokonywanej bezpośrednio w walucie indeksacji w okresie od 09.09.2010 r. do 11.10.2019 r. Jak wynika jednak ze złożonych do akt sprawy zestawień w tym okresie powód spłacił 50.592,74 CHF.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Powód wezwał pozwanego do zwrotu świadczenia spełnionego nienależnie pismem z dnia 14.11.2019 r., doręczonym pozwanemu w dniu 21.11.2019 r. Pozwany pozostaje zatem w opóźnieniu od dnia 06.12.2019 r.

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

Ponieważ powództwo W. G. zostało uwzględnione co do żądania ustalenia nieważności umowy kredytu oraz co do zapłaty 50.592,74 CHF z żądanych 59.283,42 zł, należy uznać, że powód wygrał sprawę w 93,95 %. Koszty procesu po stronie powoda to 3.600 zł (1/3 z łącznych kosztów zastępstwa powodów ustalonych zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie – brak było w ocenie Sądu podstaw do podwyższania tej stawki) + 5,66 zł (1/3 opłaty skarbowej od pełnomocnictwa) + 1.000 zł opłaty sądowej od pozwu, tj. łącznie 4.605,66 zł, z czego 93,95 % wynosi 4.327,02 zł. Koszty procesu po stronie pozwanego to 3.600 zł (1/3 kosztów zastępstwa) + 5,66 zł (1/3 opłaty skarbowej od pełnomocnictwa), tj. łącznie 3.605,66 zł, z czego 6,05 % wynosi 218,14 zł. Różnica między wskazanymi kwotami na rzecz powoda W. G. wynosi 4.108,88 zł.

Pomimo oddalenia powództwa w stosunku do powodów E. G. i D. G. Sąd uznał, że obciążanie ich kosztami procesu na rzecz pozwanego byłoby niecelowe (art. 102 kpc).

Mając powyższe na uwadze, Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.