Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 września 2020 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Piotr Józwik

po rozpoznaniu w dniu 11.08.2020 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa A. S. i K. S.

przeciwko Bankowi (...) S.A. w W. (jako następcy prawnemu (...) Banku S.A. we W.)

o ustalenie i zapłatę

I. ustala, że umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu 31.07.2008 r. pomiędzy powodami a (...) Bankiem S.A. we W. jest nieważna;

II. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 246.221,70 zł (dwieście czterdzieści sześć tysięcy dwieście dwadzieścia jeden złotych, siedemdziesiąt groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10.10.2019 r. do dnia zapłaty;

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powodów 17.317 zł kosztów procesu.

XII C 655 / 19

UZASADNIENIE

W dniu 26.07.2019 r. powodowie A. S. i K. S. wystąpili przeciwko (...) Bankowi S.A. we W. (którego następcą prawnym jest (...) Bank S.A. w W.) z pozwem o:

I. ustalenie, że umowa kredytu nr (...) zawarta w dniu 31.07.2008 r. pomiędzy powodami a (...) Bankiem S.A. we W. jest nieważna;

II. ustalenie, że zapisy ww. umowy stanowią klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ kc;

III.

a) w przypadku uznania całości umowy za nieważną zasądzenie od pozwanego 237.826,23 zł – tytułem zwrotu uiszczonych przez powodów rat kapitałowo-odsetkowych oraz pozostałych opłat wniesionych w związku z ww. umową – wraz z ustawowymi odsetkami od dnia pobrania środków do dnia zapłaty,

b) w przypadku uznania abuzywności niektórych zapisów umowy przy jednoczesnym zachowaniu jej ważności zasądzenie od pozwanego 107.843,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia pobrania środków do dnia zapłaty;

a także zasądzenie od pozwanego kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powodowie podali, że w dniu 31.07.2008 r. zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nr (...). Kwota kredytu wynosiła 343.268 zł, okres kredytowania wynosił 420 miesięcy. Kredyt miał charakter kredytu waloryzowanego, indeksowanego do franka szwajcarskiego. Środki zostały uruchomione w pięciu transzach w złotych polskich i przeliczono je na kwoty w CHF wg różnych kursów.

Powodowie zarzucili, że umowa kredytu zawiera niedozwolone postanowienia umowne dotyczące przeliczania walut, związane z podwójną waloryzacją, uzależnioną w pierwszej kolejności od kursu kupna waluty (w dniu uruchomienia kredytu - § 6 ust. 1 zd. 2 regulaminu kredytu), a w dalszej kolejności od kursu sprzedaży waluty (w dniu poprzedzającym dzień spłaty kolejnych rat - § 11 ust. 5 regulaminu kredytu) oraz z samodzielnym kształtowaniem wysokości zobowiązania kredytowego powodów poprzez ustalanie przez Bank w sposób dowolny i oderwany od jakichkolwiek obiektywnych czynników kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego stosowanych dla celów obsługi umowy zawartej z powodami. Korzyści Banku wynikające z zastosowania podwójnych klauzul waloryzacyjnych są oczywiste. Postanowienia regulaminu nie zawierają obiektywnych i precyzyjnych czynników, które determinują sposób ustalania kursów wymiany walut.

W ocenie powodów zasadne jest uznanie zawartej umowy za nieważną, ewentualnie uznanie, iż kredyt udzielony pozwanym jest kredytem złotówkowym bez klauzuli indeksacji frankiem szwajcarskim.

Do chwili wniesienia pozwu powodowie uiścili na rzecz Banku tytułem spłaty rat kapitałowo-odsetkowych 237.826,23 zł. Przeliczając kwoty rat według kursu sprzedaży walut Banku, winni uiścić kwotę 129.982,75 zł. Zatem nadpłata, stanowiąca świadczenie otrzymane przez Bank bez słusznej podstawy prawnej w dacie złożenia pozwu wynosi 107.843,47 zł.

W piśmie procesowym z dnia 21.08.2019 r. (k. 52-60) powodowie zmienili żądanie pozwu wskazane w punkcie IIIa pozwu w ten sposób, że w przypadku uznania całości umowy za nieważną wnieśli o zasądzenie od pozwanego 246.221,70 zł, na co składają się:

- 155.684,04 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez powodów rat kapitałowych,

- 82.136,66 zł tytułem zwrotu uiszczonych przez powodów rat odsetkowych,

- 8.401 zł tytułem zwrotu opłat za ubezpieczenie.

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) S.A. w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powodów kosztów procesu.

Pozwany zarzucił, że powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu ustalenia nieważności umowy kredytu nr (...) ani w żądaniu ustalenia abuzywności poszczególnych postanowień kredytu. Powodom przysługuje bowiem dalej idące roszczenie wynikające z zarzutu nieważności umowy kredytu czy też abuzywności, w szczególności roszczenie o zapłatę, którego zresztą dochodzą. Jest to wystarczający powód do oddalenia powództwa.

Następnie pozwany podniósł, że żądanie stwierdzenia nieważności całej umowy oraz abuzywności jej postanowień wzajemnie się wykluczają. Niemożliwe jest też dochodzenie ich w ramach żądania ewentualnego.

Następnie pozwany zakwestionował roszczenie powodów o odsetki ustawowe liczone od dnia pobrania środków do dnia zapłaty.

Pozwany podniósł, że przedstawił powodom ofertę kredytu hipotecznego w złotówkach, ale zdecydowali się oni na zaciągnięcie kredytu indeksowanego do waluty obcej, oświadczyli ponadto, że mają pełną świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy kredytu może nastąpić niekorzystna dla nich zmiana kursu waluty indeksacji, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, kwoty raty kapitałowo-odsetkowej, a także ewentualnie innych opłat (np. z tytułu ubezpieczenia). Powodowie oświadczyli, że zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursu walutowego oraz o ryzyku zmiany stopy procentowej, a także o tym, że zmiany te będą miały wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość raty, a ostatecznie potwierdzili w umowie, że poniosą to ryzyko.

Pozwany wskazał, że w treści umowy Bank poinformował powodów, że na dzień sporządzenia umowy kwota kredytu – 343.268 zł wyrażona w walucie obcej według kursu kupna określonej w Tabeli Banku wynosi 181.902,39 CHF, na co powodowie wyrazili zgodę. Ostatecznie zadłużenie powodów wynikające z umowy kredytu wyniosło 179.054,84 CHF, a zatem kwota była korzystniejsza dla powodów o 2.847,55 CHF. Powodowie zdecydowali się na zaciągnięcie kredytu indeksowanego zapewne dlatego, że był znacznie niżej oprocentowany, a przez to tańszy. Powodowie posiadali zdolność kredytową na zaciągnięcie kredytu złotowego wyższą niż dla kredytu indeksowanego do CHF.

Pozwany podniósł, że kwota kredytu i waluta kredytu zostały jasno wskazane w spornej umowie w § 1 ust. 3.1. Zgodnie natomiast z § 1 ust. 3.5 CHF to waluta indeksacji. Podkreślił, że indeksacja kredytu za pomocą kursu CHF nie powoduje zwiększenia kwoty udzielonego kredytu. Przewidziany w umowie kredytu mechanizm indeksacji jest jednakowy dla obu stron i obie strony ponoszą ryzyko zmiany kursu CHF. Zasada indeksacji kredytu do waluty obcej oraz waluta indeksacji w postaci CHF zostały indywidualnie uzgodnione przez strony, a nie narzucone przez bank.

Pozwany podniósł także, że przez cały dotychczasowy okres obowiązywania spornej umowy kredytu stosowane przez bank zasady wyznaczania kursów CHF były oparte na czynnikach rynkowych. Zasady ustalania kursów znalazły wyraz w § 17 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. z 21.11.2012 r. Interes powodów jako konsumentów nie został naruszony (tym bardziej w sposób rażący) w wyniku braku określenia w samej umowie kredytu zasad wyznaczania kursów CHF ani też powodowi nie ponieśli szkody wskutek zastosowania ustalonych przez bank kursów CHF dla realizacji wynikającej z umowy kredytu (...) zasady indeksacji (które nie można odmówić legalności) oraz nie spełnili na rzecz banku świadczenia nienależnego. Brak określenia w spornej umowie kredytu w dniu jej zawarcia zasad wyznaczania wysokości wybranego przez strony wskaźnika indeksacji w postaci aktualnego kursu CHF nie spowodowali niemożliwości jej wykonania (świadczeń z niej wynikających) ani pierwotnej ani następczej.

Pozwany zgłosił zarzut przedawnienia roszczeń powodów, które stały się wymagalne przed dniem 26.07.2009 r.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

Uchwałą nr (...) z dnia 02.06.2008 r. Zarząd (...) Banku S.A. zatwierdził zmiany w Instrukcji udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym.

Instrukcja ta przewidywała m.in., że:

- kredyt denominowany oznacza kredyt udzielony w PLN i spłacany w PLN, indeksowany kursem waluty obcej wg Tabeli obowiązującej w Banku, którego raty wg harmonogramu wyrażone są w walucie obcej;

- § 3.6.6 – w przypadku kredytów denominowanych do walut obcych do obliczenia zdolności kredytowej wnioskodawcy zgodnie z Rekomendacją „S” przyjmuje się, że stopa procentowa dla kredytu denominowanego jest równa stopie procentowej dla kredytu złotowego, a kapitał kredytu jest większy o 20 %.

Dane dotyczące kredytu, dochodów i wydatków klientów były wprowadzane do odpowiedniego programu, ocena zdolności i decyzja kredytowa również były generowane poprzez ten program.

/ dowód: uchwała nr (...) z dnia 02.06.2008 r. z załącznikiem – Instrukcją udziela kredytów

i pożyczek hipotecznych klientom indywidualnym – k. 148-153; zeznania świadka M.

K. – e-protokół z dnia 31.01.2020 r. 00:10:07-01:22:00 k. 444-446 /

Uchwałą nr (...) z dnia 09.06.2008 r. Zarząd (...) Banku S.A. wprowadził nowy Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A.

Regulamin ten przewidywał m.in., że:

- § 2.14 – Tabela oznaczała Tabelę oprocentowania, Tabelę kursów walut oraz Tabelę opłat i prowizji Banku dla kredytów i pożyczek hipotecznych, obowiązujące w Banku, dostępne w placówkach, na stronie internetowej oraz pod numerem infolinii telefonicznej, stanowiące integralną część umowy;

- § 4.1 – Bank udziela kredytów hipotecznych w złotych polskich (PLN); kredyt może być indeksowany kursem waluty obcej zgodnie z Tabel; kredyt hipoteczny uruchamiany jest w PLN;

- § 4.2 – wnioskodawca we wniosku kredytowym określa kwotę kredytu w PLN z zaznaczeniem wnioskowanej waluty;

- § 4.3 – maksymalna kwota kredytu uzależniona jest od zdolności kredytowej wnioskodawcy i wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia;

- § 5.1 – Bank może udzielić kredytu wnioskodawcy, który:

- ma pełną zdolność do czynności prawnych,

- ma uregulowany stosunek do służby wojskowej,

- prawidłowo obsługuje przyznane pożyczki i kredyty w sektorze finansowym,

- posiada wymagany przez Bank okres zatrudnienia lub prowadzenia działalności gospodarczej,

- posiada na podstawie oceny Banku zdolność kredytową,

- złoży poprawnie wypełniony wniosek kredytowy oraz wymagane przez Bank dokumenty,

chyba że umowa stanowi inaczej;

- § 5.2 – Bank udziela kredytu na podstawie złożonego przez wnioskodawcę wniosku kredytowego wraz z dokumentami wymaganymi przez Bank;

- § 6.1 – kredyt może zostać uruchomiony jednorazowo lub wieloetapowo w postaci transz,

zgodnie z treścią umowy; wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona jest w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia;

- § 6.3 – kredyt lub pierwsza transza, jest uruchamiana w ciągu 60 dni od dnia zawarcia umowy; uruchomienie następuje do 5 dnia roboczego po zawarciu umowy i spełnieniu warunków przewidzianych umową i regulaminem i złożeniu dyspozycji wypłaty środków;

- § 6.4 – uruchomienie kredytu lub transzy nastąpi w terminie wskazanym przez kredytobiorcę w dyspozycji, o ile dyspozycja wraz z dokumentami potwierdzającymi pełnienie warunków koniecznych do uruchomienia, określonych w umowie i regulaminie, zostanie złożona na 5 dni roboczych, a w przypadku konieczności zlecenia lub przeprowadzenia kontroli na 10 dni roboczych przed planowaną datą uruchomienia środków;

- § 4.1 – z tytułu udzielenia i obsługi kredytu Bank nalicza i pobiera oprocentowanie (odsetki), prowizje, opłaty, a także inne koszty określone w regulaminie lub umowie;

- § 4.4 - oprocentowanie kredytu Bank ustala w stosunku rocznym według zmiennej stopy procentowej;

- § 4.5 – oprocentowanie zmienne ustalane jest jako suma: zmiennej stopy bazowej oraz stałej marży Banku, określonej w umowie;

- § 4.6 – odsetki od kredytu obliczane od kwoty rzeczywistego aktualnego zadłużenia, płatne są w okresach miesięcznych, począwszy od dnia wskazanego w umowie jako dzień spłaty raty;

- § 4.8 – zmiana wysokości oprocentowania może następować w przypadku zmiany właściwej dla danego kredytu stopy bazowej o współczynnik zmiany określony w Tabeli; stopa bazowa jest stała w okresie kwartału kalendarzowego, a zmianie ulega w przypadku, jeżeli wartość bezwzględna różnicy pomiędzy stopą bazową obecnego kwartału oraz stopą bazową obliczoną dla kwartału przyszłego jest co najmniej równa współczynnikowi zmiany podanemu w aktualnej Tabeli; w danym kwartale obowiązuje stopa bazowa aktualna na 25 dzień ostatniego miesiąca poprzedniego kwartału kalendarzowego oraz opublikowana w Tabeli; zmiana wysokości oprocentowania dokonana zgodnie z powyższym postanowieniem nie stanowi zmiany umowy;

- § 4.10 – Tabela kursów walut może ulec zmianie w trakcie dnia roboczego; zmiana kursu waluty nie stanowi zmiany umowy i nie podlega doręczeniu na piśmie;

- § 4.12 – o wysokości rat spłaty, wysokości składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej oraz aktualnym oprocentowaniu Bank informuje wysyłając listem zwykłym harmonogram spłat na kolejny kwartał, przy czym nie wyklucza to innych form komunikowania kredytobiorcy wysokości najbliższej raty spłaty;

- § 4.13 – w przypadku uruchamiania kredytu w formie transz Bank aktualizuje harmonogram po uruchomieniu każdej transzy, informując kredytobiorcę o wysokości rat spłaty w najbliższym

kwartale, obliczając odsetki zgodnie z aktualnym saldem zadłużenia;

- § 11.5 – kwoty rat kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w harmonogramie spłaty w walucie obcej, a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym spłatę raty określonym w umowie.

/ dowód: Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. – k. 23-30;

uchwała nr (...) z załącznikiem – k. 139-144 /

W dniu 09.07.2008 r. K. S. i A. S. złożyli – na formularzu (...) Banku S.A. – oświadczenie o świadomości ponoszenia ryzyka zmiennej stopy procentowej oraz oświadczenie o ponoszeniu ryzyka kursowego.

Oświadczyli, że:

- są świadomi, iż oprocentowanie kredytu jest zmienne i w okresie obowiązywania umowy może ulec podwyższeniu w związku ze wzrostem stopy referencyjnej WIBOR lub LIBOR, co spowoduje podwyższenie spłacanej raty,

- potwierdzają otrzymanie informacji (w postaci symulacji wysokości rat) o kosztach obsługi kredytu/pożyczki w przypadku niekorzystnej dla nich zmiany stopy procentowej;

- po zapoznaniu się z występującym ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej wnioskują o udzielenie kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej;

- przedstawiono im ofertę kredytu hipotecznego w złotych oraz indeksowanego do waluty obcej; po zapoznaniu się z tą ofertą dokonują swobody kredytu indeksowanego do waluty obcej, mając pełną świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy kredytu może nastąpić niekorzystna zmiana kursu waluty indeksacji kredytu, co spowoduje podwyższenie kwoty kredytu, a także odsetek/kwoty raty kapitałowo-odsetkowej przypadających do spłaty, a wyrażonych w złotych; zmiana ta może mieć również wpływ na wysokość innych opłat, np. z tytułu ubezpieczenia;

- potwierdzają zapoznanie się z symulacją kosztów obsługi kredytu w przypadku niekorzystanej zmiany kursu waluty;

- po zapoznaniu się z występującym ryzykiem wynikającym ze zmiennej stopy procentowej wnioskują o udzielenie kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej.

Oświadczenia takie były podpisywane przez klientów przy złożeniu wniosku kredytowego.

/ dowód: oświadczenie z dnia 09.07.2008 r. – k. 138; zeznania świadka W. B. – e-

protokół z dnia 31.01.2020 r. 00:41:25-01:10:06 k. 443-444 i 446 /

W dniu 24.07.2008 r. powodowie K. S. i A. S. złożyli – na formularzu (...) Banku S.A. – wniosek nr (...) o przyznanie im kredytu mieszkaniowego w kwocie 339.847,71 zł na cele:

- remont nieruchomości – 42.000 zł,

- refinansowanie kredytu zaciągniętego w innym banku na cele mieszkaniowe – 283.847,71 zł,

- refinansowanie nakładów poniesionych na cele mieszkaniowe – 13.500 zł.

Powodowie wnieśli o udzielenie im kredytu w walucie CHF z okresem spłaty 420 miesięcy.

/ dowód: wniosek kredytowy nr (...) z dnia 24.07.2008 r. – k. 134-137 /

Powodowie sprawdzali oferty różnych banków, zgłosili się do (...) Banku S.A., który został im polecony. Prowadzone w Banku rozmowy dotyczyły kredytu na sumę 340.000 zł, wypłaconego w złotych i spłacanego w złotych. Bank zaproponował marżę w wysokości 1,5 %. Kredyt indeksowany został przedstawiony jako produkt tańszy, z niższą ratą i niższym oprocentowaniem. Nie były omawiane kwestie indeksacji kredytu oraz zasady ustalania kursów walut przez Bank.

/ dowód: zeznania powoda K. S. – e-protokół z dnia 11.08.2020 r. 00:16:06-

00:45:37 k. 617-618 i 620 /

Klienci (...) Banku S.A. mogli otrzymać projekt umowy przed jej podpisaniem w celu zapoznania się.

/ dowód: zeznania świadka W. B. – e-protokół z dnia 31.01.2020 r. 00:41:25-01:10:06 k.

443-444 i 446 /

W dniu 31.07.2008 r. (...) Bank S.A. we W., reprezentowany przez M. S. i W. B., oraz K. S. i A. S. zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...).

Bank udzielił powodom na ich wniosek z 09.07.2008 r. kredytu hipotecznego w kwocie 343.268 zł z walutą indeksacji CHF, na okres 416 miesięcy spłaty, 420 miesięcy kredytowania, tj. do 11.2043 r., podlegającego spłacie w ratach równych (§ 1 ust. 3).

Na dzień zawarcia umowy kwota kredytu wyrażona w walucie obcej według kursu kupna waluty określonego w Tabeli Banku 181.902,39 CHF, przy czym przeliczenie to miało charakter informacyjny i nie stanowiło zobowiązania Banku; wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu mogła być różna od podanej (§ 1 ust. 4).

Cel finansowania kredytu obejmował (§ 2 ust. 1):

- remont nieruchomości – 42.000 zł,

- refinansowanie kredytu zaciągniętego w innym banku na cele mieszkaniowe – 285.560 zł,

- refinansowanie nakładów poniesionych na cele mieszkaniowe – 13.500 zł,

Przedmiotem kredytowania był lokal mieszkalny położony w K. przy ul. (...) o wartości 347.000 zł (§ 1 ust. 3 oraz § 2 ust. 2).

Wskaźnik LTV wynosił 98,92 %, wkład własny kredytobiorców 5.645 zł (§ 1 ust. 3).

Kwota kredytu obejmowała również brakujący wkład własny, podlegającego ubezpieczeniu wynoszący 63.460 zł przy wymaganym 69.400 zł (§ 1 ust. 3).

Ubezpieczenie brakującego wkładu wynosiło 1.913 zł, ubezpieczenie kredytu 239 zł, ubezpieczenie nieruchomości 295 zł (§ 1 ust. 3).

Oprocentowanie kredytu było zmienne i na dzień zawarcia umowy stanowiło sumę stopy bazowej w wysokości 2,81 % oraz marży 1,50 % (§ 1 ust. 3 oraz § 6 ust. 2).

Spłata kredytu miała nastąpić w 416 równych ratach do dnia 5 każdego miesiąca poprzez obciążenie rachunku kredytobiorców (§ 1 ust. 3 oraz § 7 ust. 1 i 5).

Powodowie zobowiązali się do zapewnienia na rachunku, w terminach płatności rat oraz innych należności Banku, środki odpowiadające wysokości wymaganych rat oraz innych należności (§ 7 ust. 9).

Kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej określane miały być w walucie obcej, a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty, określonym w umowie (§ 7 ust. 6).

O aktualnej wysokości rat spłaty, składki ubezpieczeniowej, składki opłaty refinansującej, aktualnym oprocentowaniu, Bank miał informować wysyłając listem zwykłym harmonogram spłat na kolejny kwartał kub jego część, przy czym nie wykluczało to innych form komunikowania kredytobiorcom wysokości najbliższej raty spłaty; niedotrzymanie harmonogramu nie zwalniało kredytobiorców z obowiązku dokonania należnej spłaty, a w takim przypadku byli zobowiązani do uiszczenia raty spłaty, składki ubezpieczeniowej, opłaty refinansującej w takiej samej wysokości, jak w miesiącu poprzednim, a raty kredytu indeksowanego kursem waluty w takiej samej wysokości, jak w miesiącu poprzednim w przeliczeniu na PLN po kursie określonym w regulaminie (§ 7 ust. 7).

Kredytobiorcy zobowiązali się m.in. do (§ 8 ust. 1):

- wykorzystania kredytu wyłącznie na cele określone w umowie,

- terminowej spłaty rat kredytu oraz prawidłowej obsługi kosztów związanych z udzielonym kredytem,

- zapewnienia w terminie płatności rat oraz należnych opłat i kosztów, środków na rachunku

kredytu,

- powiadamiania Banku o każdej zmianie danych osobowych zawartych we wniosku kredytowym i umowie oraz śmierci któregokolwiek z kredytobiorców lub poręczycieli,

- powiadamiania Banku o wszelkich okolicznościach mogących mieć wpływ na ich sytuację finansową, w szczególności o obniżeniu dochodów mogących mieć wpływ na terminową spłatę kredytu,

- nieobciążania i niezbywania nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie umowy przed uzyskaniem prawomocnego wpisu hipoteki, a po uzyskaniu hipoteki wyłącznie za uprzednią, pisemną zgodą Banku,

- ustanowienia i utrzymywania prawnych zabezpieczeń kredytu zgodnie z umową, w szczególności hipoteki z zastrzeżeniem dla niej pierwszeństwa na rzecz Banku przed wszelkimi innymi obciążeniami na nieruchomości,

- pokrywania wszelkich kosztów związanych z ustanowieniem, utrzymaniem, zwolnieniem i zmianą zabezpieczeń wskazanych w umowie lub regulaminie, w szczególności składek ubezpieczeniowych (opłat refinansujących), opłat notarialnych, kosztów sądowych, podatku od czynności cywilnoprawnych i innych opłat publicznoprawnych,

- powiadamiania Banku o faktycznym lub potencjalnym zmniejszeniu wartości przedmiotów dotychczasowego zabezpieczenia,

- powiadamiania Banku o wszelkich zdarzeniach i działaniach powodujących zmianę stanu prawnego, technicznego nieruchomości/ograniczonego prawa rzeczowego (hipoteki na przedmiocie kredytu oraz ubezpieczenia),

- umożliwienia pracownikom Banku bądź rzeczoznawcom majątkowym współpracującym z Bankiem, za pośrednictwem których Bank miał dokonywać kontroli przedmiotu zabezpieczenia oraz kontroli inwestycji, podejmowania działań związanych z kontrolą,

- informowania o zamiarze zawarcia umowy zbycia lub umowy przedwstępnej dotyczącej nieruchomości obciążonej hipoteką na rzecz Banku na 14 dni przed planowanym terminem jej zawarcia,

- wykonywania innych obowiązków przewidzianych w umowie lub regulaminie.

Powodowie mieli obowiązek informowania o ww. zdarzeniach na piśmie (§ 8 ust. 2).

Odpowiedzialność za zobowiązania wynikające z umowy powodowie mieli ponosić solidarnie, niezależnie od istniejącego między nimi ustroju majątkowego (§ 8 ust. 4).

Zabezpieczenie kredytu stanowiły (§ 3):

- hipoteka kaucyjna do kwoty 686.536 PLN na opisanym wyżej lokalu mieszkalnym,

- cesja na Bank praw z umowy ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych – suma ubezpieczenia wynosiła 347.000 PLN.

Zabezpieczenie dodatkowe i przejściowe stanowiły (§ 4):

- ubezpieczenie kredytu w (...) S.A.,

- ubezpieczenie brakującego wkładu własnego w (...) S.A.

Powodowie oświadczyli, że (§ 10):

- zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej (ust. 3.1),

- zostali poinformowani, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu Kredytu oraz wysokość rat spłaty (ust. 3.2),

- poniosą to ryzyko (ust. 3.3),

- przed zawarciem umowy kredytu otrzymali aktualnie obowiązujące regulaminy i tabele (ust. 6).

Integralną część umowy stanowiły regulamin, tabela oraz załączniki do umowy z wyjątkiem harmonogramu spłat (§ 14 ust. 3).

Bank zastrzegł sobie przy tym prawo do zmiany stawek procentowych i kwotowych ujętych w Tabeli w okresie obowiązywania umowy wyłącznie z ważnych przyczyn, w szczególności gdy nastąpiła zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, zmiana stopy inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych, zmiany zakresu i/lub formy realizacji określonych czynności i usług, lub zmiany wysokości kosztów operacji i usług ponoszonych przez Bank (§ 14 ust. 5).

/ dowód: umowa kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 31.07.2008 r. – k. 17-22 /

Umowa nr (...) była standardową umową stosowaną wówczas przez (...) Bank S.A. Gotowy dokument umowy był przesyłany do Oddziału Banku z centrali po analizie i decyzji kredytowej.

/ dowód: zeznania świadków: W. B. – e-protokół z dnia 31.01.2020 r. 00:41:25-01:10:06 k.

443-444 i 446, M. S. – e-protokół z dnia 11.08.2020 r. 00:01:33-

00:15:18 k. 616-617 i 620 /

Powodowie zapoznali się z dokumentem umowy w Oddziale Banku przed podpisaniem umowy.

/ dowód: zeznania powoda K. S. – e-protokół z dnia 11.08.2020 r. 00:16:06-

00:45:37 k. 617-618 i 620 /

Kredyt udzielony powodom na podstawie umowy nr (...) został uruchomiony w następujących transzach:

- w dniu 06.08.2008 r. – 250.000 zł – przeliczone na CHF wg kursu 1,9061 = 131.157,86 CHF – przeznaczone na spłatę kredytu nr (...) – na wniosek powodów złożony dnia 04.08.2008 r.;

- w dniu 08.08.2008 r. – 35.560 zł – przeliczone na CHF wg kursu 1,9241 = 18.481,37 CHF – przeznaczone na spłatę kredytu nr (...) – na wniosek powodów złożony dnia 04.08.2008 r.;

- w dniu 21.08.2008 r. – 55.500 zł – przeliczone na CHF wg kursu 1,9641 = 28.257,22 CHF – przeznaczone do wypłaty na rachunek nr (...) – na wniosek powodów złożony dnia 21.08.2008 r.;

- w dniu 06.08.2008 r. – 1.913 zł (kredytowana opłata za ubezpieczenie niskiego wkładu) – przeliczone na CHF wg kursu 1,9061 = 1.003,62 CHF;

- w dniu 06.08.2008 r. – 295 zł (kredytowana opłata za ubezpieczenie nieruchomości) – przeliczone na CHF wg kursu 1,9061 = 154,77 CHF.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 26.06.2019 r. – k. 31-32; wnioski o wypłatę kredytu hipotecznego –

k. 158-162; historia rachunku kredytowego – k. 244-250 /

Bank przesyłał powodom harmonogramy spłaty kredytu hipotecznego nr umowy (...), które wskazywały na raty kapitałowo-odsetkowe wyrażone w CHF i składki ubezpieczenia pomostowego wyrażone w PLN oraz zawierały informację, że kwota miesięcznej raty do zapłaty = suma raty kapitałowo-odsetkowej w CHF x kurs sprzedaży CHF obowiązujący w eurobanku w dniu poprzedzającym datę spłaty raty.

/ dowód: harmonogramy spłat kredytu (...) – k. 238-243; zeznania powoda K.

S. – e-protokół z dnia 11.08.2020 r. 00:16:06-00:45:37 k. 617-618 i 620 /

Kursy (...) Banku S.A. były ustalane na podstawie notowań z rynków finansowych podawanych przez system Reuters raz dziennie. Tabela kursów stosowana była do wszystkich transakcji dokonywanych danego dnia.

Spread walutowy stosowany przez Bank wynosił 10 %, następnie 7 %, od 2015 r. 4 %.

/ dowód: zeznania świadka R. F. – e-protokół z dnia 31.01.2020 r. 00:05:09-

00:41:24 k. 442-443 i 446 /

Uchwałą nr (...) z dnia 16.10.2012 r. Zarząd (...) Banku S.A. zatwierdził zmiany w Regulaminach udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych w (...) Bank:

- regulaminie dla umów do dnia 17.12.2011 r.,

- regulaminie dla umów od dnia 18.12.2011 r.

Zmieniony regulamin dla umów zawartych do dnia 17.12.2011 r. przewidywał m.in., że:

- § 16.8 – kwoty rat kredytu indeksowanego do waluty obcej określone są w harmonogramie spłat w walucie obcej (indeksacji) i spłacane, w zależności od uzgodnionego w umowie i aneksach sposoby spłat, w PLN lub walucie indeksacji;

- § 16.10 – w przypadku spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej w walucie indeksacji szczegółowe zasady spłaty określa umowa i/lub aneks;

- § 17.1 – kursy kupna i sprzedaży waluty w Banku określane są na podstawie notowań kursu sprzedaży danej waluty na międzybankowym rynku walutowym publikowanych w serwisie Reuters;

- § 17.2 – Bank celem wyznaczenia kursów obowiązujących w Banku wyznacza kurs bazowy, tj. medianę z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy godziną 14:20 a 14:40, z zastrzeżeniem, że w celu wyznaczenia mediany przyjmowane są notowania kursu sprzedaży z 5 minutowym interwałem tj. z godzin: 14:20, 14:25, 14:30, 14:35, 14:40;

- § 17.3 – kursy walut obowiązujące w Banku wyznaczane są na podstawie kursu bazowego z jednoczesnym zachowaniem spreadu walutowego na poziomie nie wyższym niż 7 %, przy czym kurs bazowy zawiera się pomiędzy kursem kupna waluty w Banku a kursem sprzedaży waluty w Banku; obowiązująca wysokość spreadu walutowego publikowana jest na stronie internetowej Banku oraz jest dostępna za pośrednictwem infolinii;

- § 17.4 – Bank udostępnia kredytobiorcy obowiązujące kursy kupna i sprzedaży waluty w tabeli kursowej Banku publikowanej na stronie internetowej Banku oraz dostępnej w placówkach Banku, jak również za pośrednictwem infolinii.

/ dowód: protokół posiedzenia Zarządu (...) Banku S.A. nr (...)z dnia 16.10.2012 r. – k. 217-219;

Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych przez (...) Bank S.A. – k. 220-

225 /

Uchwałą nr (...) z dnia 28.08.2012 r. Zarząd (...) Banku S.A. zatwierdził zmiany w zasadach wyznaczania kursów walut.

Procedura wyznaczania i publikacji kursów walutowych w (...) Bank S.A. przewidywała, że:

- II.1 – obowiązujący w Banku kurs kupna i sprzedaży CHF określany jest na podstawie notowań kursu sprzedaży danej waluty na międzybankowym rynku walutowym publikowanym i udostępnianym przez serwis Reuters;

- II.2 – Bank celem wyznaczenia kursów obowiązujących w Banku wyznacza kurs bazowy, tj. medianę z notowań kursu sprzedaży publikowanego w serwisie Reuters pomiędzy godziną 14:20 a 14:40, z zastrzeżeniem, że w celu wyznaczenia mediany przyjmowane są notowania

kursu sprzedaży z 5 minutowym interwałem tj. z godzin: 14:20, 14:25, 14:30, 14:35, 14:40;

- II.3 – Bank celem wyznaczenia kursu sprzedaży waluty CHF dokonuje powiększenia kursu

bazowego o zatwierdzony przez Zarząd Banku współczynnik; jednocześnie kurs kupna ustalany jest z zachowaniem spreadu walutowego na poziomie zgodnym z obowiązującą uchwałą Zarządu, jednak na poziomie nie wyższym niż 7 %;

- II.4 – wysokość obowiązującego w Banku spreadu oraz wartość odchyleń od mediany określonej w pkcie 2 określa uchwała Zarządu Banku; wniosek w zakresie zmiany poziomu obowiązującego spreadu składa (...) po zaopiniowaniu przez (...).

Uchwałą nr (...) z dnia 06.11.2012 r. Zarząd (...) Banku S.A. wprowadził wewnętrzne zasady ustalania kursu CHF.

/ dowód: protokół nr (...) posiedzenia Zarządu (...)Banku S.A. z dnia 28.08.2012 r. z załącznikami

– k. 229-233; protokół nr (...) posiedzenia Zarządu (...) Banku S.A. z dnia 06.11.2012 r. z

załącznikami – k. 234-237 /

Powodowie dokonywali spłat kredytu wyłącznie w złotych polskich, poprzez wpłaty na założonym w Banku rachunek.

W okresie od dnia 05.09.2008 r. do dnia 06.05.2019 r. powodowie spłacili na rzecz (...) Banku S.A.:

- z tytułu kapitału kredytu – 155.684,04 zł,

- z tytułu odsetek – 82.136,66 zł,

- z tytułu opłat ubezpieczeniowych – 8.710 zł.

/ dowód: zaświadczenie z dnia 26.06.2019 r. – k. 31-41; historia rachunku kredytowego – k. 244-

250; wyciągi z rachunku bankowego – k. 251-292; harmonogram spłat kredytu

(...) – k. 336-340; informacja o zastosowanym oprocentowaniu kredytu

(...) – k. 341-342; zestawienie spłat kredytu (...) – k. 343-345;

zeznania powoda K. S. – e-protokół z dnia 11.08.2020 r. 00:16:06-

00:45:37 k. 617-618 i 620 /

Na podstawie uchwał walnych zgromadzeń akcjonariuszy z dnia 27.08.2019 r. nastąpiło połączenie (...) Banku S.A. w W. jako spółki przejmującej oraz (...) Banku S.A. we W. jako spółki przejmowanej w trybie art. 492 § 1 pkt 1 ksh.

(...) Bank S.A. został wykreślony z KRS nr (...)`3 w dniu 28.10.2019 r.; wpis uprawomocnił się dnia 01.06.2020 r.

/ dowód: odpis aktualny z KRS nr (...) – k. 126-133; ponadto dane powszechnie dostępne:

ekrs.ms.gov.pl /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie prawie w całości.

Powodowie dochodzą ustalenia nieważności umowy kredytu nr (...) oraz zwrotu świadczeń nienależnych spełnionych w wykonaniu tej umowy. Powodowie zakwestionowali tę umową kredytową, powołując się na jej sprzeczność z przepisami prawa bankowego oraz zawarcie w treści umowy postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ i nast. kc.

Uprawnione jest stanowisko powodów co do zawarcia w treści umowy z dnia 31.07.2008 r. niedozwolonych postanowień umownych w zakresie odnoszącym się do indeksacji kredytu do waluty CHF, co skutkowało nieważnością tejże umowy.

Powodowie w celu dokonania spłaty wcześniejszego kredytu mieszkaniowego oraz wykończenia domu złożyli wniosek o udzielenie im kredytu w kwocie 339.847,71 zł, a następnie zawarli z (...) Bankiem S.A. umowę kredytu na kwotę 343.268 zł. Powodowie zawarli z (...) Bankiem S.A. umowę kredytu typu indeksowanego (waloryzowanego) do waluty CHF.

Stosownie do postanowień umowy kredytowej, wypłata kredytu miała być dokonana w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wypłaconych kwot na CHF wg kursu kupna walut ustalanego przez (...) Bank S.A. i obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia kredytu lub jego poszczególnych transz. Stosowane do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu kursy CHF ustalane były jednostronnie wg tabeli kursów obowiązującej w Banku.

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych była ustalana na podstawie wskazanej w harmonogramie spłat kwoty wyrażonej w CHF wyliczonej po wypłacie kredytu (transzy kredytu). Spłata tych rat również następowała w złotych polskich przy jednoczesnym przeliczeniu wysokości wpłaconej kwoty na CHF wg kursu sprzedaży walut ustalanego przez (...) Bank S.A. i obowiązującego w Banku w dniu poprzedzającym dzień płatności kolejnej raty.

W ten sposób w chwili zawarcia umowy kwota kredytu będąca podstawą wyliczenia rat nie została ściśle oznaczona.

Umowa kredytu przewidywała przeliczenie sumy kredytu wyrażonej w PLN na sumę wyrażoną w CHF, ale nie wskazała konkretnie i stanowczo, ile wynosi przeliczona suma w walucie indeksacji – CHF. W umowie zawarte było przeliczenie sumy kredytu na walutę waloryzacji według kursu z dnia sporządzenia umowy – mające jednak wyłącznie orientacyjny charakter. Docelowa suma kredytu w CHF miała dopiero wynikać z harmonogramu spłat. Jak wynika z § 5 umowy, uruchomienie kredytu miało nastąpić po spełnieniu szeregu warunków. Warunki te mogły być spełnione przez kredytobiorców dość szybko, nawet tego samego dnia lub w ciągu kilku dni. W chwili zawarcia umowy nie można było jednak jednoznacznie ustalić daty, w jakiej uruchomienie kredytu miało nastąpić.

Pozwany w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić, dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z powodami. Tymczasem umowa kredytu pozostawiała Bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu. Zapis o przeliczeniu sumy kredytu na CHF według kursu z dnia uruchomienia kredytu jest zapisem pochodzącym od Banku, a nie od powodów. Nie było to z pewnością postanowienie indywidualnie uzgodnione, skoro zostało przeniesione dosłownie z regulaminu kredytu. W umowie kredytu nie został również opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowane w umowie kredytu do przeliczenia walut przy wypłacie kredytu oraz przy spłacie kolejnych rat kursy CHF ustalane były w istocie jednostronnie wg tabeli kursów obowiązującej w (...) Banku S.A. Pozwany powołał się na zapis regulaminu udzielania kredytów dotyczący podstaw ustalania kursów walut, tyle że dotyczy to regulaminu pochodzącego z dnia 21.11.2012 r., a nie regulaminu z dnia zawarcia umowy.

Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18).

Nie ma przy tym znaczenia, czy kursy były ustalane na podstawie danych transakcyjnych pozyskiwanych z rynków finansowych (przy użyciu systemu Bloomberg, Reuters, Thompson, itp.) czy też w inny sposób, jeżeli sposób ten nie został indywidualnie uzgodniony na potrzeby konkretnej transakcji. Nie ma też znaczenia, że kursy ustalane są według takich samych czy podobnych reguł przez wszystkie banki komercyjne.

Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna

oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

W umowie nr (...) wskazana orientacyjnie kwota kredytu po indeksacji – według kursu z dnia sporządzenia umowy – wynosiła 181.902,39 CHF. Suma wyliczona po wypłacie kolejnych transz kredytu rzeczywiście wynosiła jedynie 177.054,84 CHF, czyli mniej. Jednakże sama tylko możliwość zaistnienia takiej różnicy w górę lub w dół stanowi wadliwość umowy.

Zakładając przeliczenie walut PLN/CHF wg średniego kursu NBP, zobowiązanie powodów wyniosłoby:

- według kursu z dnia 31.07.2008 r. – 343.268 zł : 1,9596 = 175.172,48 CHF;

- według kursów z dnia uruchomienia kolejnych transz:

- 06.08.2008 r. – 252.208 zł : 1,9834 = 127.159,42 CHF

- 08.08.2008 r. – 35.560 zł : 2,0036 = 17.748,05 CHF

- 21.08.2008 r. – 55.500 zł : 2,0491 = 27.085,06 CHF,

tj. łącznie 171.992,53 CHF.

W każdym wypadku zobowiązanie powodów byłoby wyraźnie niższe.

Stosując swój kurs kupna – niższy od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie zobowiązania kredytobiorców wyrażonego w walucie waloryzacji.

Nietrafnie podniósł pozwany, że indeksacja kredytu nie spowodowała zmiany zobowiązania kredytowego powodów. Z uwagi na zastosowanie kursu kupna (niższego) do przeliczenia kredytu wypłaconego oraz kursu sprzedaży (wyższego) do spłaty kredytu zobowiązanie staje się wyższe już w dniu wypłaty, gdyby kredyt miał zostać od razu spłacony. Suma kapitału w PLN do spłaty jest we takim przypadku z założenia wyższa od sumy kapitału udostępnionego.

Zastosowanie różnego kursu w zależności od tego, czy przeliczenie dotyczy wypłaconego kredytu czy też wysokości raty w dniu przewidzianym w harmonogramie lub dniu poprzedzającym dzień płatności należy uznać za naruszające interes konsumenta w sposób rażący, a niezależnie od tego za postanowienie umowne dotknięte sprzecznością z zasadami współżycia społecznego na zasadach ogólnych, a w konsekwencji nieważnością w rozumieniu art. 58 § 2 kc. Na potrzeby indeksacji kredytu do waluty obcej należało przyjąć kurs ustalany według tej samej jednolitej metody – albo każdorazowo kurs kupna, albo każdorazowo kurs sprzedaży albo jakąś postać kursu uśrednionego lub kursu niezależnego od stron umowy, np. kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski. Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzula indeksacyjna dotyczy głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18).

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Skoro w samej umowie kredytu nie została wiążąco wskazana suma kredytu w CHF, będąca

podstawą wyliczenia rat, czyli umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś uzasadnia stwierdzenie nieważności tej umowy.

Pozwany nie wykazał, aby treść umowy kredytu została indywidualnie uzgodniona z powodami. Przeciwnie, widać, że treść umowy w zakresie kwestionowanych postanowień indeksacyjnych stanowi wzorzec opracowany przez Bank. Z zeznań świadka W. B. wynika, że umowa docierała do Oddziału przygotowana do podpisu. To, że istniała możliwość zapoznania się z wzorem umowy w domu, choćby nawet powodowie z niej nie skorzystali, nie oznacza, że umowa została indywidualnie uzgodniona. Pozwany nie wykazał, aby w okresie pomiędzy dniem 09.07.2008 r. (złożenie wniosku) a dniem 31.07.2008 r. (podpisanie umowy) przedstawił (przesłał) powodom projekt umowy w celu akceptacji i dokonania ewentualnych zmian. Powód zeznał, że zapoznał się z umową podczas wizyty w Banku w celu jej podpisania, przy czym dokument umowy był już przygotowany. W takich okolicznościach nie sposób mówić o indywidualnym uzgodnieniu poszczególnych postanowień umowy kredytu. Świadek W. B. nie kojarzyła tej konkretnej umowy, podobnie jak świadek M. S., wskazała na ogólne reguły postępowania, co nie jest tożsame z przebiegiem konkretnej transakcji. Nie może też mieć decydującego znaczenia podpisanie przez powodów – na formularzu Banku – oświadczeń o ryzyku walutowym i ryzyku zmiany stopy procentowej. Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast powodowie nie wyrazili swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Pozwany powołał się na symulacje przygotowywane na etapie zawarcia umowy, ale symulacje te (k. 378-388) budzą zasadnicze wątpliwości. W rubryce „Szacowana wysokość raty w CHF” wpisana jest kwota w złotych. W przypadku symulacji dla II kwartału 2008 r. (k. 388), czyli z okresu zawarcia spornej umowy, rata w CHF wynosi 996,24, zaś rata w PLN 1.337,40, co nijak nie przystaje do przeliczenia wg podanych wyżej kursów: kupna 2,16 i sprzedaży 2,27. Także rubryka z założeniem wzrostu kursu o medianą 10,71 % jest błędna, gdyż wskazuje na zmianę raty w CHF, a nie wysokości raty w PLN – 1.101,56 zamiast 996,24.

Co do zasady przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej należy uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Indeksacja kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Regulacje dotyczące kredytu indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF musiałoby zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

Należy zwrócić uwagę na tożsamość klauzul przeliczeniowych zawartych w kwestionowanej umowie kredytu z klauzulami uznanymi za niedozwolone i wpisanymi do rejestru takich klauzul pod poz. 3178 i 3179 na mocy wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie – Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 14.12.2010 r., XVII Amc 426/09, oraz wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21.10.2011 r., VI ACa 420/11. Jeżeli przedsiębiorca zmienia jedynie kosmetycznie treść postanowienia, ale sens i treść normatywna postanowienia pozostaje taka sama, to postanowienie zmienione jedynie kosmetycznie nadal pozostaje klauzulą niedozwoloną (uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.11.2015 r., III CZP 17/15). To samo należy odnieść do zastosowania tożsamej klauzuli przez innego przedsiębiorcę we wzoru tego samego typu umowy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2006 r., III SZP 3/06).

W aktualnym orzecznictwie sądowym dominujące jest stanowisko wskazujące na nieważność umów kredytu indeksowanego do CHF zawierających klauzule przeliczeniowe tożsame z kwestionowanymi przez powodów postanowieniami § 1 ust. 4 i § 7 ust. 6 umowy kredytu oraz § 6 ust. 1 zd. 2 i § 11 ust. 5 regulaminu.

Niezasadnie odwołał się pozwany do możliwości utrzymania postanowień indeksacyjnych z zastosowaniem przeliczeń walutowych według średniego kursy NBP. Wskaźnik ten ma charakter obiektywny. Jednakże w świetle wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 03.10.2019 r., C-260/18, w sprawie Kamil Dziubak, Justyna Dziubak c/a Raiffeisen Bank International AG, skorzystanie z takiej możliwości może być kwestionowane. Przywoływany przez pozwanego wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 38.05.2018 r., XII C 706/18, oraz Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 24.10.2019 r., I ACa 1269/18, dotyczące umowy kredytu tego samego typu zostały wydane przez zapadnięciem przywołanego orzeczenia TSUE.

Z powyższych przyczyn Sąd pominął wnioskowany przez pozwanego dowód z opinii biegłego, albowiem nie ma znaczenia, czy stosowane przez pozwanego kursy CHF miały charakter rynkowy, skoro ich stosowanie w umowie jest wadliwe z uwagi na brak indywidualnego uzgodnienia sposobu ustalenia tychże kursów, zaś możliwość przeliczenia kredytu według kursu średniego NBP została wskazanym wyrokiem TSUE istotnie podważona.

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powodów co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 31.07.2008 r.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Na takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyrokach: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90; z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00; z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00; z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03; z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09; z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10; z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101; z dnia 14.03.2012 r., II CSK 252/11; z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11; z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12. Inaczej mówiąc, przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26). Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc decyduje faktyczna, konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta zaś niewątpliwie występuje wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów powoda i chroni jego również na przyszłość przed posunięciami strony przeciwnej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa kredytu nr (...) została zawarta na okres od 31.07.2008 r. do 11.2043 r. oraz fakt, iż ani w chwili zawarcia umowy ani obecnie nie ma realnej możliwości obiektywnego ustalenia kursu waluty, według którego następuje przeliczanie rat, pobieranych regularnie przez pozwanego, należy uznać, że zachodzi niepewność sytuacji prawnej powodów wymagająca wiążącego rozstrzygnięcia. Ustalenie nieważności umowy kredytu zwalnia powodów z obowiązku dalszego uiszczania kolejnych rat kredytu i otwiera drogę do ostatecznego rozliczenia kredytu.

W tej sprawie spełnione zostały przesłanki ustalenia nieważności umowy kredytu na podstawie art. 189 kpc, tj. posiadanie przez powodów interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia oraz zaistnienie wadliwości umowy w postaci jej sprzeczności z prawem skutkującej nieważnością na podstawie art. 58 § 1 kc.

Sąd ustalił zatem (pkt I wyroku), że umowa kredytu hipotecznego nr (...) zawarta w dniu 31.07.2008 r. pomiędzy powodami a (...) Bankiem S.A. we W. jest nieważna;

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy kredytu powodowie mogą domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tychże umów, tj. zwrotu kwot przekazanych poprzednikowi prawnemu pozwanego Banku w okresie wskazanym w pozwie tytułem spłaty kredytu.

Jak wynika z zaświadczeń i historii kredytu wystawionych przez pozwanego, we wskazanym okresie powodowie spłacili:

- 155.684,04 zł – tytułem spłaty kapitału kredytu,

- 82.136,66 zł – tytułem spłaty odsetek,

- 8.710 zł – tytułem składek ubezpieczeniowych,

tj. łącznie 246.530,70 zł – przy czym zażądali zwrotu jedynie 246.221,70 zł.

Nieważność umowy kredytu oznacza brak podstaw do zapłaty wszystkich przewidzianych w niej należności, nie tylko spłaty kapitału i odsetek umownych, ale także prowizji i innych opłat, w szczególności składek na ubezpieczenia związane z udzieleniem kredytu.

Reasumując, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów 246.221,70 zł.

Na podstawie art. 481 § 1 kc powodom przypadają ustawowe odsetki za opóźnienie liczone od dnia 10.10.2019 r. do dnia zapłaty.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Powodowie nie wykazali, aby przed wytoczeniem powództwa wezwali pozwanego do zapłaty dochodzonej należności. W takiej sytuacji za skuteczne wezwanie do zapłaty należy uznać doręczenie pozwanemu odpisu pozwu, co nastąpiło dnia 25.09.2019 r. Pozwany pozostaje w opóźnieniu od dnia 10.10.2020 r.

Brak jest podstaw do dochodzenia odsetek naliczanych każdorazowo od dnia dokonania spłaty kolejnej raty kredytu, nawet jeżeli miałaby być kwalifikowana jako zapłacona nienależnie. Wobec tego w pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu jako nieuzasadnione.

Za nietrafny należy uznać zarzut przedawnienia roszczenia. Ponieważ zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego jest zobowiązaniem bezterminowym, którego wymagalność zależy od wezwania do zapłaty, zastosowanie znajduje art. 120 kc, zgodnie z którym, jeżeli wymagalność zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. Należy zatem rozważyć, kiedy powodowie mogli najwcześniej skierować do pozwanego wezwanie do zapłaty. W ocenie Sądu Okręgowego stan taki zaistniał wówczas, gdy pojawiły się w opinii publicznej, w prasie, itp. szerzej prezentowane poglądy co do możliwych wadliwości umów kredytów indeksowanych do CHF, czy też po wejściu w życie ustawy antyspreadowej i przystąpieniu stron kredytów do zawarcia aneksów w przedmiocie spłaty bezpośrednio w CHF, a zatem około 2011 roku. W takim wypadku do dnia wniesienia pozwu nie minął okres 10 lat.

Sąd oddalił wniosek pozwanego o zawieszenie postępowania w sprawie, uznając wbrew stanowisku pozwanego, iż nie zachodzi tożsamość przedmiotu tej sprawy ze sprawami, w których zostały zadane pytania prejudycjalne przez Sąd Okręgowy w Gdańsku (XV C 458/18 – C-19/20) oraz przez Sąd Rejonowy dla Warszawy-Woli. Ponadto sprawa przed SO w Gdańsku dotyczy kredytu dawnego (...) Banku S.A., którego ogólne warunki zawierają postanowienie § 17:

„Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłaszane w tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna.”,

„Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłaszane w tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży.”,

czyli klauzula kursu waluty ma inne brzmienie, przede wszystkim określa sposób ustalenia kursu z odwołaniem do wskaźnika obiektywnego, zaś pytanie SO zmierza do wyjaśnienia skutku wyeliminowania marży Banku.

Wobec uwzględnienia żądania w zakresie należności głównej powodów należy uznać za wygrywających sprawę praktycznie w całości, co zgodnie z art. 100 in fine kpc skutkuje przyznaniem im zwrotu kosztów procesu również w całości. Koszty te obejmują: opłatę od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika ustalone zgodnie z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10.800 zł, opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł, opłatę od wniosku o zabezpieczenie – 100 zł, wynagrodzenie pełnomocnika w postępowaniu zażaleniowym (pełnomocnik powodów złożył odpowiedź na zażalenie) – 5.400 zł, tj. łącznie 17.317 zł.

Mając powyższe na uwadze, Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.