XII C 699/21 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy we Wrocławiu z 2022-09-06
Sygn. akt XII C 699/21
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Wrocław, 7 lipca 2022 roku
Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział XII Cywilny
w składzie:
Przewodniczący: Sędzia SO Anna Stawikowska
po rozpoznaniu w dniu 7 lipca 2022 we Wrocławiu
na posiedzeniu niejawnym
sprawy z powództwa A. A., P. A.
przeciwko (...) S.A. w W.
o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności
I. pozbawia w całości wykonalności tytuł wykonawczy stanowiący bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z dnia 8 października 2012 r. wystawiony przez (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko A. A. i P. A. zaopatrzony w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z dnia 23 listopada 2012 r. w sprawie sygn. akt I Co 1590/12;
II. zasądza od strony pozwanej na rzecz każdego z powodów kwotę po 5400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;
III. nakazuje stronie pozwanej, aby uiściła na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego we Wrocławiu kwotę 1.030 zł tytułem brakującej opłaty sądowej od pozwu i od zażalenia od uiszczenia, których powodowie byli zwolnieni.
Sygn. akt XII C 699/21
UZASADNIENIE
Pozwem z 17 lipca 2017 r. A. A. wniosła o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z dnia 8 października 2012 r. wystawionego przez (...) S.A. z siedzibą w W., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydział I Cywilny dnia 23 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. I Co 1590/12 oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych; ewentualnie na wypadek oddalenia powództwa w całości lub części o zasądzenie nieopłaconych kosztów pomocy prawnej udzielonej powódce z urzędu w niniejszej sprawie według norm przepisanych, oświadczając, iż koszty te nie zostały opłacone w całości ani w części.
Powódka wskazała, że wspólnie z mężem P. A. zawarła w dniu 13 października 2005 r. umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...). Przedmiotową umowę zawarto celem sfinansowania zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W.. Kredyt został udzielony w łącznej wysokości 72.690 CHF. Ani wypłata środków z kredytu ani spłata kredytu nie następowała w walucie CHF. W związku z kłopotami finansowymi powódki i jej męża, zaprzestali oni regularnego spłacania kredytu. W konsekwencji strona pozwana wypowiedziała łączą strony umowę kredytu. W dniu 8 października 2012 r. strona pozwana wystawiła bankowy tytuł egzekucyjny nr (...), stwierdzający, iż z tytułu umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) na wymagalne zadłużenie kredytobiorców składają się należność główna w wysokości 63.319,97 CHF, odsetki naliczone od 7 lutego 2012 r. do 8 października 2012 r. włącznie w kwocie 6.120,96 CHF i koszty windykacyjne w wysokości 44,55 CHF. Postanowieniem z 23 listopada 2012 r. Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej I Wydział Cywilny wydanym w sprawie I Co 1590/12 nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z 8 października 2012 r. wystawionemu przez (...) S.A. z siedzibą w W., upoważniając wierzyciela do prowadzenia egzekucji do łącznej kwoty 318.000 zł i przyznając od dłużników solidarnie na rzecz wierzyciela kwotę 69,52 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. W oparciu o tytuł wykonawczy zaopatrzony w klauzulę wykonalności strona pozwana wszczęła przeciwko powódce i jej mężowi postępowanie egzekucyjne, w tym egzekucję z nieruchomości.
Powódka podnosi, że egzekucja w oparciu o powołany wyżej tytuł wykonawczy jest niezasadna, z uwagi na to, że umowa kredytowa zawarta pomiędzy stronami zawiera szereg klauzul niedozwolonych, które nie wiążą powódki i winny zostać wyeliminowane przy wyliczaniu zaległości powódki w stosunku do strony pozwanej, a także brak w umowie jasnego, zrozumiałego dla konsumenta pouczenia o ryzyku walutowym związanym z zaciąganiem długoterminowych kredytów w walucie obcej i jego skali. Powódka wskazuje, że w związku z powyższym nie była zobowiązana do zwrotu na rzecz Banku takiej kwoty, jaka wynika z treści wystawionego bankowego tytułu egzekucyjnego, ponieważ postanowienia przewidujące zmiany wysokości opłat i kar umownych, spłata udzielonego kredytu, opłat i prowizji według kursu CHF zgodnego z Tabelą walut ustaloną przez pozwany Bank, uzależniające zawarcie umowy kredytu od szeregu innych umów, nie wiązały stron.
Szczegółowe uzasadnienie pozwu wraz z wnioskami dowodowymi znajduje się na k. 2-10.
Powódka została zwolniona od kosztów w całości postanowieniem Sądu Okręgowego we Wrocławiu I Wydział Cywilny z dnia 12 marca 2017 r. wydanym w sprawie sygn. I Co 689/16, którym również ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu (k. 42).
W odpowiedzi na pozew strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego w wysokości stawki minimalnej wynikającej z Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz kwoty 34 zł tytułem zwrotu kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa.
Uzasadniając swoje stanowisko, strona pozwana podniosła, że powództwo jest nieuzasadnione z uwagi na to, że powódka skutecznie nie zakwestionowała istnienia obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego banku należności objętych tytułem wykonawczym, tj. bankowym tytułem egzekucyjnym nr (...) z dn. 8 października 2012 r. z klauzulą wykonalności nadaną przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej I Wydział Cywilny postanowieniem z 23 listopada 2012 r. sygn. I Co 1590/12. Powódka nie udowodniła swoich twierdzeń o faktach, na których opiera powództwo i podniesione w nim zarzuty, w szczególności nie zaprzeczyła skutecznie zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, jak i obowiązkowi zapłaty na rzecz pozwanego banku należności objętych tytułem wykonawczym, stanowiącym bankowy tytuł egzekucyjny opatrzony przez Sąd klauzulą wykonalności. Bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z 8.10.2012 r. z klauzulą wykonalności obejmuje konieczne prawem elementy, a z jego treści wynikają okoliczności dokonania przez powódkę z bankiem czynności bankowej, zobowiązanie wynikające z zawartej z powódką umowy stało się wymagalne, zatem powódka pozostaje dłużnikiem banku. Strona pozwana podnosi, że powódka wraz z mężem po wypowiedzeniu im umowy kredytu, dwukrotnie zwracali się z wnioskiem o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej dotyczącej umowy kredytu mieszkaniowego nr (...) z 13.10.2005 r. prosząc o rozłożenie pozostałego zadłużenia na raty. Tym samym powódka prosząc Bank, jako wierzyciela o zawarcie umowy dot. restrukturyzacji jej zadłużenia, poprzez rozłożenie go na raty, uznała swój dług wobec Banku, który obecnie usiłuje zwalczyć powództwem. Pozwany Bank z uwagi na brak możliwości należytego wykonywania umowy na rzecz Banku oraz prowadzenie wobec męża powódki egzekucji przez kilku innych wierzycieli, nie zgodził się na restrukturyzację zadłużenia powódki i P. A.. Ponadto kwestionowane przez powódkę klauzule zawarte we wzorcu (...) S.A., w oparciu o który została zawarta Umowa, nigdy nie zostały uznane za niedozwolone, a kursy kupna i sprzedaży poszczególnych walut wyrażone w Tabeli kursów były i są kursami rynkowymi, determinowanymi przez aktualną sytuację na rynku walutowym. Na podstawie Umowy powódka zobowiązana jest do zwrotu Banku dokładnie tyle CHF, ile Bank jej udostępnił, a kurs CHF do PLN nie miał znaczenia. Uznanie
Szczegółowe uzasadnienie odpowiedzi na pozew wraz z wnioskami dowodowymi znajduje się na k. 81-100.
W toku procesu strony podtrzymywały swoje stanowiska w sprawie.
Pismem z 11 marca 2020 r. (data prezentaty; k. 455) powódka podtrzymała swoje stanowisko w sprawie oraz wniosła o zawiadomienie współkredytobiorcy P. A. o toczącym się procesie i możliwości przystąpienia do niego w charakterze powoda, ewentualnie, w przypadku nie przystąpienia do procesu w charakterze powoda, wezwanie go do udziału w procesie w charakterze pozwanego.
Postanowieniem z 15 czerwca 2020 r. udzielono zabezpieczenia roszczenia powódki poprzez zawieszenie postępowania egzekucyjnego toczącego się przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Tomaszem Wieczorkiem, za sygnaturą KM 268/13 do czasu prawomocnego zakończenia niniejszego postępowania (k. 478).
Pismem z 8 sierpnia 2020 r. (k. 491) P. A. przystąpił do sprawy w charakterze powoda, wnosząc o przyznanie adwokata z urzędu. Postanowieniem z 15 października 2020 r. (k. 543) ustanowiono dla powoda pełnomocnika z urzędu.
Powód pismem z 22 grudnia 2020 r. (k. 551) oświadczył, że jego twierdzenia i wnioski dowodowe są tożsame z dotychczas prezentowanymi twierdzeniami i wnioskami dowodowymi formułowanymi przez powódkę A. A..
Pismem z 9 listopada 2021 r. (k. 601) powodowie podtrzymali dotychczasowe stanowisko, w tym twierdzenia i zarzuty wyrażone w pozwie i w kolejnych pismach procesowych, w szczególności w piśmie z dnia 3 lutego 2021 r. (k. 557).
Pismem z 29 października 2021 r. (k. 604) strona pozwana podtrzymała swoje dotychczasowe stanowisko procesowe.
Sąd ustalił następujący stan faktyczny w sprawie:
Powodowie podjęli decyzję o zakupie lokalu mieszkalnego z rynku wtórnego, od sąsiada. W tym celu udali się do pozwanego Banku. Powodowie kierowali się zaufaniem do pozwanego Banku, z uwagi na to, że powód posiadał w tym banku wcześniej inne kredyty. Powód posiadał wcześniej kredyt walutowy w walucie marka niemiecka i w takiej walucie go spłacał, a gdy pojawiła się waluta euro, spłacał kredyt w euro, zaś raty kredytu były w podobnej wysokości przez cały okres trwania umowy. W sprawie zawarcia przedmiotowej umowy kredytu odbyły się trzy spotkania. Powodom zaproponowano kredyt w walucie CHF, przedstawiając go, jako kredyt korzystny i popularny wśród kredytobiorców. Bank oferował również kredyty złotówkowe, jednak powodowie nie mieli zdolności kredytowej. Dla powodów nie miało znaczenia, w jakiej walucie zostanie udzielony kredyt, tylko wysokość raty. Powodom przedstawiono ofertę kredytową Banku w CHF i poinformowano, że rata kredytu będzie wynosić około 500-700 zł miesięcznie. Powód ocenił, że stać go na ratę proponowaną przez Bank.
(dowód: przesłuchanie powoda P. A. na rozprawie 13.09.2018 r. e-protokół k. 194, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
W dacie złożenia przez powodów wniosku o kredyt oraz w latach kolejnych, w banku obowiązywały wewnętrzne procedury, między innymi: Procedura produktowa „Kredyt mieszkaniowy (...)”, Zasady ogłaszania i stosowania kursów waluty polskiej w stosunku do walut obcych oraz wartości dewizowych wyrażonych w walutach obcych, Procedura sporządzania tabeli kursów instrumentów finansowych, Procedura sporządzania tabel kursowych i stawek bazowych rynku stopy procentowej, Instrukcja sporządzania tabeli kursów w Departamencie Skarbu Banku. Procedury w Banku zmieniają się na zasadzie rekomendacji Komisji Nadzoru. Zgodnie z obowiązującymi procedurami, pracownicy Banku mieli obowiązek udzielić klientowi informacji między innymi o ryzyku walutowym, zmianie kursu walut, posługiwali się tabelami kursowymi.
(dowód: procedury wewnętrzne Banku k. 210-298, 323-324, zeznania świadka M. D. na rozprawie 14 stycznia 2019 r. e-protokół k. 366, zeznania świadka D. C. na rozprawie 14 stycznia 2019 r. e-protokół k. 366)
W dniu 29 września 2005 r. (data wypełnienia wniosku) powodowie złożyli wnioski o nr (...) o udzielenie kredytu mieszkaniowego na zakup – finansowanie do 100% kosztów, na formularzu przygotowanym przez pracowników (...) S.A. Wnioski datowane są na dzień 30 września 2005 r.
W rubryce dotyczącej wnioskowanej kwoty kredytu każdy z powodów wpisał kwotę 159.000 zł, zaś w rubryce koszty inwestycji przewidziane do sfinansowania z kredytu bankowego wpisano kwotę 159.000 zł, a kwotę w walucie wymienialnej 64.590 CHF według kursu z dnia 3 października 2005 r.
We wniosku znajdowały się oświadczenia powodów o akceptacji poniesienia ryzyka zmiany kursów walutowych.
(dowód: wnioski powodów o nr (...) o udzielenie kredytu k. 101-103)
W dniu 13 października 2005 r. powodowie, jako kredytobiorcy zawarli z pozwanym Bankiem umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...), spłacanego w ratach annuitetowych, udzielonego w walucie wymienialnej. Powodowie zawierając umowę kredytu działali, jako konsumenci.
Wraz z umową powodowie wyrazili zgodę na spłaty kredytu mieszkaniowego w formie autospłat ze wskazanego w oświadczeniu numeru rachunku bankowego, zobowiązując się do zapewnienia środków pieniężnych celem terminowej obsługi zaciągniętego kredytu mieszkaniowego.
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13 października 2005 r. k. 11-22, oświadczenie powodów k. 104)
Na mocy powyższej umowy, Bank udzielił powodom kredytu w kwocie 64.590 CHF. Kredyt miał zostać przeznaczony na sfinansowanie przez powodów zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) o pow. 41,30 m 2 położonego przy ul. (...) we W., z przeznaczeniem na potrzeby własne (§ 2 ust. 1 Umowy). Dla kredytowanej nieruchomości miała zostać wydzielona księga wieczysta z księgi wieczystej KW nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy IV Wydział Ksiąg Wieczystych we Wrocławiu (§ 2 ust. 2 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13 października 2005 r. k. 11-22)
W postanowieniach wstępnych zawarto słownik pojęć stosowanych w umowie kredytu, w którym ustalono, że przez stawkę referencyjną należy rozumieć wartość stawki referencyjnej, w zależności od wybranej waluty – LIBOR dla franka szwajcarskiego (CHF) dla międzybankowych depozytów trzymiesięcznych (LIBOR 3M) dotyczących kredytów udzielanych w CHF (§ 1 pkt 6). Tabela kursów oznaczała Tabelę kursów (...) SA obowiązującą w chwili dokonywania określonych w Umowie przeliczeń kursowych (§ 1 pkt 7). Natomiast waluta wymienialna oznaczała walutę wymienialną inną niż waluta kredytu, której kursy miały być zamieszczane w Tabeli kursów (§ 1 pkt 8).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Bank postawi kredyt do dyspozycji Kredytobiorcy po spełnieniu przez niego między innymi następujących warunków: dokonaniu ubezpieczenia kredytowanego wkładu finansowego w wysokości 19,38% kosztów inwestycji, tj. w kwocie 12.593,95 CHF za pierwszy okres ubezpieczenia w (...) S.A. z/s. we W.; dokonaniu wpłaty składki ubezpieczeniowej w wysokości 1.127,14 zł stanowiącej 3,5% kwoty ubezpieczonego kredytowanego wkładu finansowego w walucie polskiej, określonej według kursu sprzedaży dewiz dla waluty CHF z Tabeli kursów nr (...) z dnia podpisania umowy o kredyt na wskazany w umowie rachunek (§ 4 ust. 1 pkt 4 i 5 Umowy); dokonaniu ubezpieczenia kwoty udzielonego kredytu w (...) S.A. z/s. we W., będącego przejściową formą zabezpieczenia spłaty kredytu, o którym mowa w § 2.1. umowy; dokonaniu wpłaty składki ubezpieczeniowej w wysokości 1.302,79 PLN, stanowiącej 0.79% za roczny okres ubezpieczenia kwoty udzielonego kredytu w walucie polskiej, określonej według kursu sprzedaży dewiz dla waluty CHF z Tabeli kursów z (...) z dnia podpisania umowy o kredy na wskazany w umowie rachunek (§ 4 ust. 1 pkt 6 i 7 Umowy); przedłożenie wniosku o wykup polisy ubezpieczenia na życie P. A. na kwotę minimum 50.000 PLN, ze wskazaniem jako uposażonego Bank (§ 4 ust. 1 pkt 11 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Wszystkie kredyty oferowane przez Bank były objęte ubezpieczeniem. Obowiązkowe ubezpieczenie obowiązywało przy umowach hipotecznych i przy niskim wkładzie własnym. Powodowie nie mogli zrezygnować z ubezpieczeń, ponieważ nie spełniliby warunków koniecznych do zawarcia umowy. Indywidualne ubezpieczenie na życie zawarte przez powoda mogło być zawarte u dowolnego ubezpieczyciela.
( dowód: zeznania świadka M. D. na rozprawie 14 stycznia 2019 r. e-protokół k. 366, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
Kredyt miał zostać wypłacony jednorazowo na rzecz Zbywcy, w formie przelewu na wskazany rachunek, zgodnie z pisemną dyspozycją Kredytobiorcy, z uwzględnieniem postanowień § 4 Umowy (§ 5 ust. 1 Umowy). Całkowita wypłata kredytu miała nastąpić do dnia 15 listopada 2007 r. (§ 5 ust. 2 Umowy). Kredyt mógł zostać wypłacony: w walucie wymienialnej na finansowanie zobowiązań za granicą i w przypadku zaciągnięcia kredytu na spłatę kredytu walutowego (§ 5 ust. 3 pkt 1 Umowy), albo w walucie polskiej na sfinansowanie zobowiązań w kraju (§ 5 ust. 3 pkt 2 Umowy). W przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej, Bank miał zastosować kurs kupna dla dewiz (aktualną Tabelę kursów) obowiązujący w (...) SA w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 4 Umowy). W przypadku wypłaty kredytu albo transzy w walucie wymienialnej, stosowano kursy kupna/sprzedaży dla dewiz (Tabela kursów), obowiązujące w (...) S.A. w dniu zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 5 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Bank miał pobierać odsetki od kredytu w walucie kredytu według zmiennej stopy procentowej, w stosunku rocznym, której wysokość miała być ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży Banku (§ 6 ust. 1 Umowy). W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosi 0,8000%, marża 2,30 p.p., a oprocentowanie kredytu 3,1000% w stosunku rocznym. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej Bank miał posługiwać się stawką LIBOR, publikowaną odpowiednio o godz. 11.00 GMT lub 11.00 na stronie informacyjnej (...)w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwsze i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej (§ 6 ust. 2 Umowy). Zmiana wysokości stawki referencyjnej miała wpływać na zmianę wysokości oprocentowania kredytu, o taką samą liczbę punktów procentowych (§ 6 ust. 3 Umowy). Bank miał powiadomić kredytobiorców w formie pisemnej o każdej zmianie wysokości oprocentowania kredytu, z podaniem terminu, od którego zmiana ta obowiązuje (§ 6 ust. 4 Umowy). Prowizje i opłaty bankowe oraz ich wysokość w trakcie trwania umowy mogły ulegać zmianom (§ 9 ust. 1 Umowy). Prowizje i opłaty bankowe są ustalane z uwzględnieniem: 1) zmiany poziomu inflacji w wysokości podawanej do publicznej wiadomości przez Główny Urząd Statystyczny; 2) zmiany kosztów obsługi kredytu, w szczególności zmiany cen połączeń telekomunikacyjnych, usług pocztowych, rozliczeń międzybankowych, zmiany opłat ponoszonych w związku z wykonywaniem umowy za pośrednictwem firm współpracujących z Bankiem oraz w wyniku wprowadzenia nowych przepisów prawnych (§ 9 ust. 2 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Należna Bankowi prowizja od udzielonego kredytu, zgodnie z Taryfą opłat, w wysokości 1,2% kwoty kredytu, to jest kwota 775,08 CHF zostanie zapłacona jednorazowo przez Kredytobiorcę w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy (aktualna Tabela kursów) kursu sprzedaży dla dewiz – w przypadku wpłaty w formie przelewu środków lub sprzedaży dla pieniędzy – w przypadku wpłaty w formie gotówkowej (§ 10 ust. 1 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Zabezpieczeniem spłaty kredytu miała być między innymi hipoteka kaucyjna na zabezpieczenie odsetek do kwoty 16.793,40 CHF co stanowiło równowartość 41.340,00 PLN według kursu kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o kredyt, na spółdzielczo własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W. (§ 11 ust. 1 pkt 1 Umowy); hipoteka zwykła na zabezpieczenie kapitału w kwocie 64.590,00 CHF, co stanowiło równowartość 159.000,00 PLN według kursu kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o kredyt, na spółdzielczo własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W. (§ 11 ust. 1 pkt 2 Umowy); dwa weksle własne in blanco wystawione przez kredytobiorcę wraz z deklaracją wekslową ((§ 11 ust. 1 pkt 3 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Powodowie zobowiązali się spłacać zadłużenie z tytułu kredytu i odsetek do dnia 1 października 2035 r. w ratach annuitetowych, przy czym spłata zadłużenia miała rozpocząć się w dniu 1 grudnia 2005 r. (§ 12 ust. 1 i 3 Umowy). W przypadku spłaty zadłużenia z tytułu kredytu w ratach annuitetowych pierwsza i ostatnia rata miały być ratami wyrównującymi (§ 12 ust. 4 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Spłata zadłużenia miała następować w drodze potrącania przez Bank swoich wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo – rozliczeniowego kredytobiorcy (§ 13 ust. 1 Umowy). Potrącanie środków w walucie polskiej następowało w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony został kredyt, według obowiązującego w pozwanym Banku w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów; § 13 ust. 7 Umowy).
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Jeżeli spłata zadłużenia przeterminowanego i odsetek nastąpi w walucie innej niż waluta polska: 1) w formie bezgotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków; 2) w formie gotówkowej – kwota wpłaty zostaje przeliczona na kwotę stanowiącą równowartość w walucie polskiej – według kursu kupna dla pieniędzy (aktualna Tabela kursów Banku), obowiązującego w Banku w dniu wpływu środków.
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z 13.10.2005 r. k. 11-22)
W treści umowy zawarto zapis, że kredytobiorca poniesie ryzyko zmian kursów walutowych (§ 30 Umowy).
Pod umową oprócz powodów podpisy złożyli pracownicy Banku: M. F. i D. J..
( dowód: umowa kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z 13.10.2005 r. k. 11-22)
Wraz z zawarciem umowy powodowie złożyli oświadczenia o poddaniu się egzekucji z tytułu udzielenia kredytu i na podstawie umowy kredytu nr (...), do łącznej kwoty zadłużenia 318.000,00 PLN. Bank mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu w terminie do dnia 1 października 2036 r.
( dowód: oświadczenia powodów o poddaniu się egzekucji k. 35-36)
Umowa stron została zawarta w oparciu o wzorzec umowny, sporządzony przez Bank. Powodowie nie mieli możliwości negocjacji zapisów umowy. W chwili podpisywania umowy powodowie otrzymali już wypełniony i gotowy do podpisu egzemplarz umowy. Powodowie nie przeczytali treści umowy.
( dowód: załącznik nr 8 do podprocedury: Zawarcie umowy kredytu - formularz umowy kredytu (...) wraz z załącznikami k. 566-572, zeznania świadka M. D. na rozprawie 14 stycznia 2019 r. e-protokół k. 366, zeznania świadka D. C. na rozprawie 14 stycznia 2019 r. e-protokół k. 366, przesłuchanie powoda P. A. na rozprawie 13.09.2018 r. e-protokół k. 194, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
W dniu 17 października 2005 r. powodowie złożyli dyspozycję wypłaty kredytu w kwocie 64.590 CHF na rachunek bankowy P. Z..
W dniu 18 października 2005 r. uruchomiono kredyt i dokonano przelewu środków na wskazany rachunek bankowy P. Z. w kwocie 64.590,00 CHF po kursie 2.4562, co w przeliczeniu stanowiło kwotę 158.645,96 zł. Kredyt został wypłacony w złotówkach. Kredyt wypłacono w kwocie wskazanej w § 2 Umowy. Z kwoty wypłaconej nie zostały potrącone składki na ubezpieczenie.
( dowód: dyspozycja wypłaty kredytu k. 105, bankowa nota memoriałowa-obciążeniowa k. 106, 432, przesłuchanie powoda P. A. na rozprawie 13.09.2018 r. e-protokół k. 194, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
Dnia 8 grudnia 2005 r. powodowie i pozwany Bank zawarli aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...)z dnia 13 października 2005 r.
( dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13.10.2005 r. k. 23-25)
Aneksem tym strona pozwana dokonała podwyższenia przyznanej kwoty kredytu określonej w § 2.1. przedmiotowej umowy o kredyt o kwotę w wysokości 8.100,00 CHF tj. do łącznej kwoty w wysokości 72.690,00 CHF (§ 1 aneksu do Umowy).
( dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13.10.2005 r. k. 23-25)
Postawienie kredytu, o którym mowa w § 1 aneksu, uzależnione było od spełnienia przez kredytobiorców określonych warunków (§ 2 Aneksu nr (...)). W związku ze zwiększeniem kwoty kredytu, ulegała zmianie wysokość należnej miesięcznej raty spłaty kredytu, która miała zostać określona w najbliższym zawiadomieniu o spłacie raty miesięcznej (§ 3 Aneksu nr (...)).
( dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13.10.2005 r. k. 23-25)
Strony zgodnie ustaliły, że § 11 ust. 1 pkt 1-3 uzyskują nowe brzmienie i dodaje się punkt 7: Zabezpieczeniem spłaty kredytu jest między innymi hipoteka kaucyjna na zabezpieczenie odsetek do kwoty 18.899,40 CHF co stanowiło równowartość 46.540,00 PLN według kursu kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o kredyt i wniosku o podwyższenie kwoty kredytu, na spółdzielczo własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W. (§ 5 ust. 1 pkt 1 Aneksu nr (...)); hipoteka zwykła na zabezpieczenie kapitału w kwocie 72.690,00 CHF, co stanowiło równowartość 179.000,00 PLN według kursu kupna dewiz z dnia złożenia wniosku o kredyt i wniosku o podwyższenie kwoty kredytu, na spółdzielczo własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego przy ul. (...) we W. (§ 5 ust. 1 pkt 2 Aneksu nr (...)); trzy weksle własne in blanco wystawione przez kredytobiorcę wraz z deklaracją wekslową (§ 5 ust. 1 pkt 3 Aneksu nr (...)).
( dowód: aneks nr (...) do umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) z dnia 13.10.2005 r. k. 23-25)
Powód P. A. zawarł wraz z Bankiem 8 grudnia 2005 r. umowę o przelew wierzytelności pieniężnej z umowy ubezpieczenia. Ponadto powodowie przedłożyli weksle wraz z deklaracjami wystawcy, jako zabezpieczenie wierzytelności Banku i złożyli oświadczenia o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego, z tytułu udzielenia kredytu, na podstawie umowy kredytu nr (...) zawartej 13 października 2005 r. oraz aneksu zwiększającego nr 1, do łącznej kwoty zadłużenia 370.000 PLN. Bank mógł wystąpić o nadanie klauzuli wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu w terminie do dnia 1 października 2036 r.
( dowód: umowa o przelew wierzytelności pieniężnej z umowy ubezpieczenia z 8.12.2005 r. k. 27-28, deklaracja wystawcy weksla własnego niezupełnego wraz z wekslami k. 29-32, informacja dla klienta o skutkach złożonego oświadczenia o podaniu się egzekucji wraz z oświadczeniami k. 33-34)
W dniu 8 grudnia 2005 r. powodowie złożyli dyspozycję wypłaty kredytu w kwocie 8.100,00 CHF na rachunek bankowy P. A..
W dniu 9 grudnia 2005 r. uruchomiono kredyt i dokonano przelewu środków na wskazany rachunek bankowy P. A. w kwocie 8.100,00 CHF po kursie 2.4741, co w przeliczeniu stanowiło kwotę 20.040,21 zł. Kredyt wypłacono w złotówkach.
( dowód: dyspozycja wypłaty kredytu k. 107, bankowa nota memoriałowa-obciążeniowa k. 108, 433, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
W związku z zawartą umową kredytu i aneksem nr (...), w dniu 9 grudnia 2005 r. wygenerowany został harmonogram spłat kredytu. Powodowie otrzymali harmonogram spłat.
( dowód: harmonogram spłat kredytu k. 299-310, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
Zgodnie z Oświadczeniem (...) S.A. z 16 sierpnia 2006 r. najwyższa kwota zadłużenia z tytułu przedmiotowej umowy kredytu mieszkaniowego (...) nr (...) nie może przekroczyć 91.589,40 CHF. Wierzytelność (...) S.A. będzie spłacana w ratach annuitetowych kapitałowo odsetkowych w okresach miesięcznych. Ostateczny termin spłaty wierzytelności wyznaczony został na dzień 1 października 2035 r. Oprocentowanie wierzytelności (...) S.A. jest zmienne i wynosi 3.8200 % w stosunku rocznym (stan na dzień 16 sierpnia 2006 r.) W przypadku wystąpienia zadłużenia przeterminowanego, oprocentowanie wierzytelności ulegnie podwyższeniu. Oprocentowanie wierzytelności przeterminowanych na dzień sporządzenia oświadczenia wynosi 22% w stosunku rocznym, przy czym oprocentowanie to również może ulec zmianie.
( dowód: oświadczenie (...) S.A. z 16.08.2006 r. k. 26)
Powodowie spłacali kredyt w złotówkach. Nie wykonali zaciągniętego zobowiązania, z uwagi na brak środków pieniężnych.
( dowód: historia operacji na kontrakcie kredytowym powódki z 24.11.2017 r. wraz z kopią pełnomocnictwa i odpisem KRS k. 109-114, rozliczenie umowy kredytu k. 202-206, rozliczenie umowy kredytu na płycie CD k. 325, przesłuchanie powoda P. A. na rozprawie 13.09.2018 r. e-protokół k. 194, przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
W związku z zaniechaniem spłat kredytu przez powodów, pozwany Bank pismami datowanymi na 26 kwietnia 2012 r. wypowiedział każdemu z powodów umowę kredytu w części dotyczącej warunków spłaty kredytu z 30 dniowym okresem wypowiedzenia. Ponadto bank poinformował, że od całego zadłużenia przeterminowanego naliczane są na bieżąco do dnia spłaty odsetki według zmiennej stopy procentowej wynoszącej na dzień wystawienia wezwania 24% w stosunku rocznym oraz, że z uwagi na różnice kursowe oraz termin dokonania spłaty, ostateczną kwotę zadłużenia należy uzgodnić z (...) S.A. w dniu regulowania należności.
Wypowiedzenia zostały doręczone 7 maja 2012 r. Pod potwierdzeniem odbioru nie podpisali się powodowie, a inna osoba.
( dowód: wypowiedzenie umowy kredytu mieszkaniowego nr (...) wraz z potwierdzeniami odbioru k. 115-118)
Pismami datowanymi na: 19 czerwca 2012 r., 5 lipca 2012 r. strona pozwana skierowała do każdego z powodów monity – wezwania do zapłaty, w terminie 7 dni licząc od dnia doręczenia niniejszego wezwania. Ponadto bank poinformował, że niespłacenie należności w podanym terminie spowoduje wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego oraz wszczęcie postępowania egzekucyjnego, wierzytelność może zostać również zakwalifikowana do sprzedaży zewnętrznej firmie windykacyjnej oraz, że koszty postępowania egzekucyjnego w całości obciążają dłużnika.
Monity zostały doręczone odpowiednio: 2 lipca 2012 r. oraz 10 lipca 2012 r. Pod potwierdzeniem odbioru nie podpisali się powodowie, a inna osoba.
( dowód: wezwania do zapłaty z 19.06.2012 r., 5.07.2012 r. wraz z potwierdzeniami odbioru k. 119-126)
Bankowym tytułem egzekucyjnym nr (...) z 8 października 2012 r. strona pozwana stwierdziła, że na dzień 8 października 2012 r. figuruje w nich wymagalne solidarne zadłużenie przysługujące wobec powodów z tytułu umowy kredyt mieszkaniowy nr (...). Zgodnie z jego treścią na wymagalne zadłużenie składało się:
1) należność główna w wysokości 63.319,97 CHF,
2) odsetki naliczone od 7.02.2012 r. do 8.10.2012 r. włącznie w wysokości 6.120,96 CHF,
3) koszty windykacyjne w wysokości 44,55 CHF.
Stopy procentowe, według których od należności głównej naliczane były odsetki wyniosły od 7.02.2012 r. do 9.05.2012 r. 24%, a od 10.05.2012 r. do 8.10.2012 r. 25 % w stosunku rocznym. Dalsze należne odsetki od 9 października 2012 r. są naliczane według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w (...) S.A. stanowiącej każdorazowo czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty należności głównej w wysokości 63.319,97 CHF i obciążają dłużnika. Aktualna stopa procentowa wynosi 25% w stosunku rocznym.
( dowód: bankowy tytuł egzekucyjny nr (...) z 8.10.2012 r. k. 37)
Postanowieniem z 23 listopada 2012 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu I Wydział Cywilny w punkcie I nadał klauzulę wykonalności bankowemu tytułowi egzekucyjnemu z 8 października 2012 r. nr (...) wystawionemu przez wierzyciela (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko dłużnikom solidarnym P. A. i A. A. w zakresie:
- należności głównej w kwocie 63.319,97 CHF,
- odsetek umownych w kwocie 6.120,96 CHF,
- kosztów windykacyjnych w kwocie 44,55 CHF,
- dalszych odsetek umownych w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP w stosunku rocznym liczonych od kwoty 63.319,97 CHF od dnia 9.10.2012 r. do dnia zapłaty,
z ograniczeniem, że egzekucja na tej podstawie może być prowadzona do łącznej kwoty 318.000,00 zł, jednocześnie zobowiązując komornika do przeliczenia zasądzonej kwoty na walutę polską według średniego kursu waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień sporządzenia planu podziału, a jeżeli planu nie sporządza się – na dzień wypłaty kwoty wierzycielowi, a w punkcie II zasądził od dłużników solidarnie na rzecz wierzyciela kwotę 96,52 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.
( dowód: postanowienie Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z 23.11.2012 r. sygn. I Co 1590/12 k. 38)
Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej Tomasz Wieczorek prowadzi postępowanie egzekucyjne sygn. KM 268/13 z wniosku wierzyciela pismem datowanym na 22 kwietnia 2013 r. zawiadomił powodów o przyłączeniu wierzyciela (...) S.A. Centrum Restrukturyzacji i Windykacji do toczącej się egzekucji z ograniczonego prawa rzeczowego, zajmując to prawo oznaczone, jako spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego, należące do powodów, położonego we W. ul. (...), wpisany do rejestru lokali (...) Spółdzielni Mieszkaniowej (...) z/s. we W. i dla której Sąd Rejonowy Wydział Ksiąg Wieczystych dla W. prowadzi KW o nr (...), wzywając powodów do zapłaty następujących należności:
- należność główna: 215.230,91 zł,
- odsetki wyliczone na dzień 22.04.2013 r. w wysokości 42.700,32 zł i dalsze odsetki w kwocie 76,66 zł za każdy dzień aż do dnia zapłaty,
- koszty sądowe w kwocie 151,43 zł,
- koszty egzekucji w kwocie 39.158,00 zł ustalone na dzień sporządzenia wezwania.
( dowód: zawiadomienie komornika Tomasza Wieczorek z 22.04.2013 r. wraz z wezwaniem do zapłaty k. 39)
Powodowie próbowali zawrzeć ugody w sprawie zaciągniętych w pozwanym Banku kredytów. Powód po spełnieniu warunków postawionych przez Bank, to jest wpłaty na każdy z kredytów kwot po 500 zł, zawarł z Bankiem ugody, ale na umowy kredytu, które nie były zabezpieczone kredytem hipotecznym.
( dowód: przesłuchanie powódki A. A. na rozprawie 18.07.2019 r. e-protokół k. 428)
Powodowie w dniu 29 kwietnia 2013 r. złożyli do pozwanego banku pierwszy wniosek o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej na kredyt hipoteczny na podstawie umowy nr (...), polegającej na rozłożeniu na raty pozostałego zadłużenia.
Następnie powodowie w dniu 2 września 2019 r. złożyli do pozwanego banku drugi wniosek o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej na kredyt hipoteczny na podstawie umowy nr (...), polegającej na rozłożeniu na raty pozostałego zadłużenia.
( dowód: wniosek o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej z 29.04.2013 r. k. 127-128, wniosek o zawarcie umowy restrukturyzacyjnej z 2.09.2013 r. k. 129-130)
Pismami datowanymi na 9 sierpnia 2013 r. i 14 lutego 2014 r. skierowanymi do powoda, pozwany bank nie zgodził się na restrukturyzację zadłużenia.
Pismem datowanym na 20 grudnia 2013 r. pozwany Bank przedstawił powodowi P. A. propozycję ugody wraz z warunkami objęcia ugodą należnych zobowiązań.
( dowód: pismo pozwanego banku z 20.12.2013 r. kierowane do powoda k. 41, pisma pozwanego banku z 9.08.2013 r. i 14.02.2014 r. kierowane do powoda k. 131-132)
Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej Tomasz Wieczorek pismem datowanym na 4 września 2014 r. zawiadomił powodów o wyznaczeniu terminu licytacji nieruchomości lokalu mieszkalnego, należącego do powodów, położonego we W. ul. (...).
Na dzień 28 czerwca 2018 r. nie zostały wyegzekwowane od powodów na rzecz wierzyciela – pozwanego Banku - żadne kwoty.
( dowód: pismo komornika Tomasza Wieczorek z 4.09.2014 r. sygn. KM 268/13 k. 40, pismo komornika Tomasza Wieczorek z 26.06.2018 r. sygn. KM 268/13 k. 184)
U strony pozwanej tworzeniem tabeli kursów zajmuje się Departament Skarbu. Podstawą tworzenia Tabel, są dokumenty wewnętrzne Banku, jak również obowiązuje w tym zakresie specjalna regulacja. Podstawową zasadą przy tworzeniu Tabeli walut Banku jest odniesienie się do kursu z rynku międzybankowego. Źródłem pozyskania danych jest system informacyjny T., a w przypadku awarii z B.. Spread walutowy to rozpiętość między kursem kupna i sprzedaży, podawany w procentach. O wysokości marży Banku decydowały czynniki jak: koszty operacyjne, które wiążą się z prowadzeniem dzielności, ryzyko walutowe oraz na jak długo prezentowane są kursy. Prezentując Tabelę na cały dzień, musiał być określony czas jej trwania. Tabela kursów Banku była udostępniana w lokalach oddziałów i na stronie internetowej Banku, niezależnie od innych stron powiadamiania.
( dowód: uchwała Zarządu Banku z 22.06.2004 r. k. 323, zeznania świadka B. M. na rozprawie 4.04.2019 r. k. 389-392)
Kurs średni NBP nie jest kursem rynkowym, a kursem referencyjnym, pomocniczym przy rozliczaniu innych transakcji. Nie było praktyki, aby przeliczać kwotę kredytu na walutę polską według średniego kursu walut publikowanego przez NBP.
( dowód: zeznania świadka B. M. na rozprawie 4.04.2019 r. k. 389-392)
Przedmiotowa nieruchomość tj. lokal mieszkalny położony przy ul. (...) we W., dla którego prowadzona jest Księga Wieczysta o nr (...), o powierzchni 41,300 m2, stanowi wspólność ustawową majątkową małżeńską powodów P. A. i A. A.. W rubryce Działu III wpisano ostrzeżenia o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z ograniczonego prawa rzeczowego z wniosku innych wierzycieli. Na nieruchomości ustanowiona jest między innymi hipoteka umowna zwykła na sumę 72.690,00 CHF z tytułu udzielenia przez stronę pozwaną kredytu, hipoteka umowna kaucyjna na sumę 18.899,40 CHF z tytułu udzielenia przez stronę pozwaną kredytu.
(dowód: wydruk księgi wieczystej nr (...) k. 133-146)
Sąd zważył, co następuje:
Powództwo zasługuje na uwzględnienie w całości.
Powodowie domagali się pozbawienia wykonalności bankowego tytułu egzekucyjnego numer (...) z dnia 8 października 2012 r. wystawionego przez (...) S.A. z siedzibą w W., zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu Wydział I Cywilny dnia 23 listopada 2012 r. w sprawie o sygn. I Co 1590/12, który kwestionowali w całości. Twierdzenia powodów uzasadniające żądanie pozwu sprowadzały się do kwestionowania istnienia wierzytelności stwierdzonej tymże bankowym tytułem egzekucyjnym w oparciu o zarzuty związane ze stosunkiem prawnym podstawowym łączącym strony, tj. umową kredytu hipotecznego, podnosząc zarzut abuzywności klauzul zawartych w tejże Umowie.
Strona pozwana kwestionowała żądanie powodów, domagając się oddalenia powództwa. W jej ocenie roszczenie powodów nie zasługuje na uwzględnienie z tego powodu, że brak jest podstaw do stwierdzenia nieważności umowy, powodowie nie zakwestionowali skutecznie istnienia obowiązku zapłaty na rzecz pozwanego Banku należności objętych tytułem wykonawczym, wskazując, że przedmiotowa umowa nie zawiera klauzul niedozwolonych. Strona pozwana stała na stanowisku, że powodowie wciąż pozostają dłużnikami Banku.
Stan faktyczny w sprawie Sąd ustalił na podstawie dowodów z dokumentów, zeznań świadków: M. D., D. C. i B. M., jak również w oparciu o przesłuchanie powodów. Co do zeznań świadków M. D. i D. C., ustalono, że były one obecne przy podpisywaniu umowy kredytu z powodami, po stronie Banku, jednak z uwagi na upływ czasu skutkujący niepamięcią co do tego konkretnego wydarzenia, Sąd uwzględnił ich zeznania jedynie w pomocniczym zakresie. Również zeznania B. M. zostały uwzględnione pomocniczo, w zakresie praktyki mechanizmu wypłaty kredytów walutowych i sposobu ustalania tabel kursowych przez Bank. W zakresie dokumentów Sąd uznał zgromadzony w sprawie materiał dowodowy za wiarygodny, żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości dokumentów. Sąd oparł się również na aktach sprawy egzekucyjnej Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu. Sąd również dał wiarę przesłuchaniu powodów (powodowi początkowo występującego w niniejszemu postępowaniu jako świadek), uznając, że korespondują one z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Szczególnie istotne znaczenie ma fakt utwierdzania przez pracownika pozwanego Banku powodów w atrakcyjności oferowanego im produktu oraz stałości wysokości rat, a także fakt, że zawarli umowę kredytu denominowanego według zaproponowanego przez bank wzorca, zaś postanowienia umowne dotyczące mechanizmu waloryzowania nie były indywidualnie uzgadniania między stronami. Z przesłuchania powodów, przy jednoczesnym zestawieniu z zaoferowanymi dowodami w postaci dokumentów wynika, że powodowie zostali poinformowani o ryzyku kursowym, jednak zostało to uczynione w sposób ogólny, w tym nie wytłumaczono powodom kryteriów przeliczania kwoty CHF na PLN i odwrotnie, nie wskazano kryteriów, jakimi kierował się bank stosując konkretny kurs do przeliczenia wpłacanej kwoty konkretnych transz kredytu oraz wysokości poszczególnych rat. Nadto w ramach udzielonych przez bank informacji nie wspominano o możliwości wysokich wahań kursu franka szwajcarskiego określanego w tamtym okresie, jako tzw. stabilna waluta. Tym samym oczywistym jest, że powodowie nie zostali pouczeni przez bank o ryzyku kursowym nieograniczonym z ich strony, nie zostały im również zaproponowane żadne instrumenty ograniczające czy tez zabezpieczające powodów przed tak ukształtowanym ryzykiem kursowym. Pozostałe dowody okazały się w ocenie Sądu nieprzydatne do dokonania istotnych dla wyniku sprawy ustaleń. Pominięto dowód z opinii biegłego sądowego z zakresu rachunkowości, finansów i bankowości zawnioskowany przez powodów oraz stronę pozwaną na podstawie art. 235 2 § 1 pkt 2 k.p.c. oraz dowód z opinii biegłego z zakresu ekonomii ze specjalnością w dziedzinie bankowości i rynków walutowych, zawnioskowany przez stronę pozwaną w piśmie z 4 lutego 2021 r. (k. 560) na podstawie 235 2 § 1 pkt 2 k.p.c., wobec nieistotności tych dowodów dla rozstrzygnięcia sprawy.
Podstawę materialnoprawną roszczenia powodów stanowi przepis art. 840 § 1 k.p.c., zgodnie, z którym dłużnik może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli przeczy zdarzeniom, na których oparto wydanie klauzuli wykonalności, a w szczególności, gdy kwestionuje istnienie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym niebędącym orzeczeniem sądu albo, gdy kwestionuje przejście obowiązku mimo istnienia formalnego dokumentu stwierdzającego to przejście.
Zgodnie z treścią przywołanej regulacji można zwalczać treść tytułu egzekucyjnego nie korzystającego z powagi rzeczy osądzonej lub zawisłości sporu, przywołując zdarzenia leżące u podstawy świadczenia wynikającego ze zobowiązania dłużnika objętego tytułem egzekucyjnym lub u podstawy klauzuli wykonalności, nawet, gdy zaszły po powstaniu tytułu, a przed nadaniem mu klauzuli wykonalności. Dłużnik banku może wytoczyć przeciwko bankowi powództwo przeciwegzekucyjne, w którym może podnieść wszelkie zarzuty materialnoprawne dotyczące wierzytelności banku, objętej bankowym tytułem egzekucyjnym zaopatrzonym w sądową klauzulę wykonalności. Chodzi tu o zarzuty powstałe przed wystawieniem bankowego tytułu egzekucyjnego, przed nadaniem klauzuli wykonalności i po jej nadaniu. Strona podnosić może, zatem zarzuty nieistnienia roszczenia banku lub istnienia roszczenia w niższej wysokości niż ujęte w tytule, czy też niewystąpienia stanu wymagalności roszczenia. W razie postawienia kredytu w stan wymagalności dłużnikowi przysługuje prawo powoływania się na zdarzenia sprzed powstania tytułu wykonawczego, w tym prawo zaprzeczenia zdarzeniu, na którym oparto jego wykonalność.
Bankowy tytuł egzekucyjny, nawet po zaopatrzeniu go w klauzulę wykonalności nie jest orzeczeniem sądowym. Zgodnie z art. 96 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe obowiązującym do dnia 26 listopada 2015 r. na podstawie ksiąg banków lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych, banki mogły wystawiać bankowe tytuły egzekucyjne, a w bankowym tytule egzekucyjnym należało oznaczyć bank, który go wystawił i na rzecz, którego egzekucja miała być prowadzona, dłużnika zobowiązanego do zapłaty, wysokość zobowiązań dłużnika wraz z odsetkami i terminami ich płatności, datę wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego, jak również oznaczenie czynności bankowej, z której wynikały dochodzone roszczenia, oraz wzmiankę o wymagalności dochodzonego roszczenia. Stosownie do art. 97 ust. 1 prawa bankowego bankowy tytuł egzekucyjny mógł być podstawą egzekucji prowadzonej według przepisów kodeksu postępowania cywilnego po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności wyłącznie przeciwko osobie, która bezpośrednio z bankiem dokonywała czynności bankowej albo była dłużnikiem banku z tytułu zabezpieczenia wierzytelności banku wynikającej z czynności bankowej i złożyła pisemne oświadczenie o poddaniu się egzekucji oraz gdy roszczenie objęte tytułem wynika bezpośrednio z tej czynności bankowej lub jej zabezpieczenia.
Oznacza to, że powodowie przedmiotowym powództwem mogą domagać się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego obejmującego bankowy tytuł egzekucyjny poprzez zaprzeczenie istnienia obowiązku nim stwierdzonego, w szczególności podważenie źródła tego obowiązku, w tym wypadku umowy kredytu z dnia 13 października 2005 r. Sąd stwierdził, iż powodowie wykazali w niniejszym postępowaniu powyższą przesłankę, a zatem zakwestionowali istnienie po ich stronie obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym, niebędącym orzeczeniem sądu. Jak wskazano powyżej, nie ulega wątpliwości, iż w sytuacji, gdy mamy do czynienia z tytułami egzekucyjnymi niepochodzącymi od sądu, dłużnik może kwestionować zasadność treści tego tytułu egzekucyjnego, a zatem powoływać się także na zdarzenia powstałe przed jego powstaniem, a skutkujące bezzasadnością roszczenia stwierdzonego tym tytułem, jak to miało miejsce w niniejszym postępowaniu (SN w orzeczeniu z dnia 19.05.1961 r., I CR 540/60, OSNCP 1964, nr 1, por. też uchwałę SN z 27.06.1996 r., III CZP 73/96, OSNC 1996, nr 10).
Na marginesie Sąd wskazuje, że przepisy art. 96 i 97 ustawy z dnia 29.08.1997 r. Prawo bankowe zostały uznane przez Trybunał Konstytucyjny za niekonstytucyjne, wyrokiem z dnia 14 kwietnia 2015 r. sygn. P 45/12, co więcej w okresie obowiązywania ustalonego przez Trybunał vacatio legis uchylone ustawą z dn. 25.09.2015 r. (Dz. U. Z 2015, poz. 1854), która weszła w życie 27 listopada 2015 r.
W analizowanej sprawie dnia 8 października 2012 r. (...) S.A. z siedzibą w W. wystawił bankowy tytuł egzekucyjny przeciwko P. A. i A. A. (k. 37), który postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu 23 listopada 2012 r. w sprawie I Co 1590/12 o nadanie klauzuli wykonalności został zaopatrzony taką klauzulą (k. 38).
Należy stwierdzić, iż zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy (tekst jedn.: Dz.U. z 2002 r., nr 72, poz. 665), przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności: strony umowy, kwotę i walutę kredytu, cel, na który kredyt został udzielony, zasady i termin spłaty kredytu, wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany, sposób zabezpieczenia spłaty kredytu, zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu, terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych, wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje, warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy ( essentialia negotii umowy kredytu). Umowa kredytu stanowi, zatem odrębny typ umowy nazwanej. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna. Różni się od umowy pożyczki pieniężnej, której istota sprowadza się do przeniesienia środków pieniężnych na własność (przy kredycie środki są oddane do dyspozycji kredytobiorcy), braku konieczności określenia celu pożyczki (przy kredycie taki cel jest obowiązkowy), wreszcie udzielanie kredytów i udzielanie pożyczek pieniężnych to odrębne czynności bankowe.
Uwzględniając powyższe należy rozważyć istotę łączącego strony zobowiązaniowego stosunku prawnego znajdującego swe źródło w umowie kredytu z dnia 13 października 2005 r.
Niezbędne jest również powołanie art. 58 k.c., który stanowi, że nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy (art. 58 § 1 k.c.). Nieważna jest również czynność sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (art. 58 § 2 k.c.). Jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.c.).
Bezsporne w niniejszej sprawie było, że powodowie w dacie 13 października 2005 r., jako kredytobiorcy zawarli z pozwanym Bankiem umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...), w ramach, której bank udzielił powodom kredytu w kwocie 64.590,00 CHF. Kredyt miał zostać przeznaczony na sfinansowanie przez powodów zakupu spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...) o pow. 41,30 m ( 2) położonego przy ul. (...) we W., z przeznaczeniem na potrzeby własne (§ 2 ust 1 umowy). Kredyt miał być spłacany w ratach annuitetowych do 1 października 2035 r. Nie było również wątpliwości, że 8 grudnia 2005 r. (...) S.A. z siedzibą w W. oraz A. A. i P. A. zawarli Aneks nr (...) do umowy kredytowej nr (...) z 13 października 2005 r., którym to bank dokonał podwyższenia przyznanej kwoty kredytu w wysokości 8.100,00 CHF, tj. do łącznej kwoty w wysokości 72.690,00 CHF. Wypłata kredytu jak i jego spłata, miała nastąpić w walucie polskiej (złoty). Przy wypłacie kredytu stosowano kurs kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązujący w pozwanym Banku w dniu realizacji zlecenia płatniczego (§ 5 ust. 3 i 4 umowy). Z kolei spłata zadłużenia z tytułu kredytu i odsetek następowała w drodze potrącania przez Bank wierzytelności z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego kredytobiorcy, w walucie polskiej, w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu (lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony jest kredyt) według obowiązującego w Banku w dniu wymagalności, kursu sprzedaży dla dewiz (aktualna Tabela kursów) (§ 13 ust. 1 i 7 umowy). Powołane postanowienia wskazują, zatem, że strony zawarły umowę, mocą której bank zobowiązał się przekazać do dyspozycji powodów nieokreśloną kwotę złotych polskich stanowiących równowartość określonych w umowie franków szwajcarskich.
Odnosząc się w tym miejscu również do zarzutów strony pozwanej, Sąd wskazuje, że takie zapisy umowy kredytu wskazują jednoznacznie, że w rzeczy samej, doszło do zawarcia umowy kredytu denominowanego. Należy stwierdzić, że w przypadku kredytów denominowanych w walucie obcej - nominał kredytu i raty ustalane są w walucie obcej. Kwota wypłacana przez bank jest oznaczana w PLN w oparciu o nominał kredytu oraz kurs walutowy w dniu wypłaty. W dacie zawierania umowy kredytu denominowanego kredytobiorca zna wysokość swojego zadłużenia w walucie obcej, nie ma natomiast pewności, czy wypłacona kwota w PLN będzie odpowiadać kwocie, której potrzebuje np. na sfinansowanie inwestycji lub spłatę refinansowanego kredytu.
W tym miejscu należy wskazać, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29.04.2015 r. (sygn. akt V CSK 445/14) podał, że „na gruncie przewidzianej w art. 353 1 k.c. zasady swobody umów, dopuszczalne jest ułożenie stosunku prawnego w taki sposób, że strony ustalą w umowie inną walutę zobowiązania i inną walutę wykonania zobowiązania. Strony mogą zatem ustalić jako walutę zobowiązania (wierzytelności) walutę obcą, a jako walutę wykonania tego zobowiązania (spłaty wierzytelności) walutę polską. Także z art. 69 ust. 2 pkt 2 i 4 Prawa bankowego wynika, że określona w umowie kredytu bankowego waluta kredytu oraz określona w tej umowie waluta spłaty kredytu nie muszą być tożsame.” Tożsamy pogląd wyraził Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 14.07.2017 r., sygn. akt II CSK 803/16, czy Sąd Najwyższy w wyroku z 25.03.2011 r., sygn. akt IV CSK 377/10.
Nie można zapomnieć o tym, że regulacje dotyczące kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a
i ust. 3 Prawa bankowego z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r.
o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie umowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353
1 k.c. (vide: wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14 i z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).
Sąd zważył, że powodowie uzgodnili z bankiem kwotę kredytu i jej przeznaczenie. Uruchomienie kredytu polegało na przekazaniu środków pieniężnych przez bank na rachunek sprzedającego (sąsiada powodów, wskazanego w dokumencie Dyspozycji wypłaty kredytu). Uruchomienie środków z zawartego pomiędzy stronami aneksu nr (...) zostało przekazane na rachunek powoda. Strony uzgodniły okres kredytowania oraz sposób spłaty rat. Stąd też w ocenie Sądu, nie ulega wątpliwości, że strony ustaliły istotne elementy umowy kredytu przewidziane w art. 69 ust. 1 Prawa bankowego i umowa została wykonana przez bank poprzez zrealizowanie dyspozycji przekazania środków, zgodnie z celem kredytowania.
Sąd zwrócił również uwagę na okoliczność, iż tzw. ustawa antyspreadowa nie wprowadziła do porządku prawnego nowego rodzaju umowy kredytu, a jedynie uwzględniając dotychczasową praktykę zawierania umów kredytu indeksowanego oraz denominowanego, sprecyzowała co umowa tego typu powinna zawierać w swojej treści. Nie sposób nie zauważyć, że jej zapisy pozostają skorelowane z nowelizacją Prawa bankowego regulującego kwestie kredytów indeksowanych czy denominowanych, a nadto umożliwiają stosowanie zmienionych przepisów również do umów zawartych przed dniem wejścia w życie nowelizacji.
Sąd stwierdził, iż łącząca strony umowa kredytu była kredytem walutowym - denominowanym do waluty CHF i jako taka była dopuszczalna na gruncie dotychczasowego prawa, a zatem z powyższych względów nie ma podstaw do uznania jej nieważności z uwagi na sprzeczności z przepisami prawa (art. 58 § 1 k.c.), bowiem nie istniał i nie istnieje obecnie zakaz zawierania umów kredytu walutowego denominowanego do waluty obcej, a w tym wypadku do franka szwajcarskiego.
Jak wyżej wskazano konstrukcja denominacji kredytu nie jest sama w sobie sprzeczna z prawem, jak też nie można wykluczyć jej stosowania nawet w umowach zawieranych z konsumentami. Konstrukcja kredytu denominowanego nie powinna więc być uznana za nieuczciwą co do zasady. Na gruncie stanu faktycznego niniejszej sprawy denominacja kredytu miała chronić przede wszystkim interesy banku kosztem interesów kredytobiorcy. Denominację kredytu należy uznać za dopuszczalną co do zasady i można przedstawić przykłady jej zastosowania zgodnego z prawem, to w analizowanym przypadku postanowienia zawartej przez strony umowy, określające denominację, są nieważne jako sprzeczne z art. 353 1 k.c. Zgodnie z tym przepisem strony zawierające umowę mogą określić stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze stosunku), ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Zasadniczym elementem każdego zobowiązania umownego jest możliwość obiektywnego i dostatecznie dokładnego określenia świadczenia. Przy określeniu świadczenia możliwe jest odwołanie się do konkretnych podstaw jego ustalenia, możliwe jest również odwołanie się w tym zakresie do woli osoby trzeciej. Jednakże w każdym wypadku umowa będzie sprzeczna z naturą zobowiązania jako takiego, jeśli określenie świadczenia zostanie pozostawione woli wyłącznie jednej ze stron. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę na dwie uchwały Sądu Najwyższego, wydane na kanwie przepisów dotyczących czynności bankowych.
W uchwale z 22 maja 1991 r., III CZP 15/91 (OSNCP 1992/1/1) Sąd Najwyższy wskazał, że za sprzeczne z naturą umowy należy uznać pozostawienie w ręku jednej tylko strony możliwości dowolnej zmiany jej warunków, zaś sprzeczność ta występuje szczególnie wyraźnie zwłaszcza przy umowach zawieranych nie w oparciu o indywidualne pertraktacje, ale w oparciu o regulamin wydany przez profesjonalistę. W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał za nieskuteczne prawnie postanowienia umowy pozwalające na dowolną zmianę regulaminu rachunku bankowego. Z kolei w uchwale z 6 marca 1992 r., III CZP 141/91 (OSNCP 1992/6/90) Sąd Najwyższy stwierdził, że dowolne określanie wysokości odsetek w czasie trwania stosunku prawnego jest sprzeczne z zasadami słuszności kontraktowej i w konsekwencji dla skutecznego zastrzeżenia możliwości jednostronnej zmiany tych odsetek wskazał na konieczność podania konkretnych okoliczności, od których ta zmiana jest uzależniona. Bez tego warunku umowa byłaby nieważna ze względu na naruszenie zasad współżycia społecznego.
W sprawie niniejszej § 2 umowy kredytu i aneksu stanowił, że bank udzielił powodom kredytu w kwocie odpowiadającej określonej wartości w CHF, przy czym z dalszych postanowień wynika, że kredyt miał zostać wypłacony w walucie polskiej po przeliczeniu kwoty określonej w § 2 według kursu kupna dla dewiz obowiązującego w aktualnej Tabeli kursów w (...) S.A. w dniu uruchomienia środków z kredytu (§ 5 ust. 3 pkt 2 Umowy). Kwestię przeliczeń walutowych – przy wypłacie kredytu i przy spłacie zobowiązań z tytułu umowy kredytu – regulowały również dalsze postanowienia umowy, w tym § 13 ust. 7 w zw. z § 13 ust. 1 i § 19 umowy przewidujące przeliczanie należności kredytowych według kursów ustalonych w tabeli sporządzanej przez Bank. Na marginesie Sąd wskazuje, że należna Bankowi prowizja od udzielonego kredytu, wyrażona w umowie w CHF (§ 10 ust. 1) miała zostać zapłacona jednorazowo przez kredytobiorców, w dniu zawarcia umowy, w walucie polskiej, przy zastosowaniu obowiązującego w dniu zawarcia umowy kursu sprzedaży dla dewiz – aktualna Tabela kursów.
Przy ocenie powyższych postanowień umownych zwrócić należy uwagę, że nie odwołują się one do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF, do obiektywnych wskaźników, na które żadna ze stron nie ma wpływu, lecz pozwalają w rzeczywistości bankowi kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swego uznania. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134).
Wskazać tu trzeba, że postanowienia umowy nie określają żadnych zasad ustalania kursów. Brak uregulowania mechanizmu wskazującego w sposób jednoznaczny kursu, według którego wypłata kredytu nastąpi, powoduje konsekwencje w postaci niemożliwości ustalenia jednoznacznie, w dacie podpisywania umowy wysokości kwoty oddanej do dyspozycji kredytobiorcom. Na mocy powyższych postanowień bank może jednostronnie i arbitralnie, a przy tym w sposób wiążący, modyfikować wskaźnik, według którego obliczana jest wysokość kapitału kredytu (wypłaconej kwoty kredytu) i świadczeń kredytobiorcy (rat kredytowych i innych należności banku). Denominacja kredytu udzielonego na podstawie umowy o kredyt odbywa się w oparciu o tabele kursowe sporządzane przez stronę pozwaną, będące jego wewnętrznym dokumentem i to uprawnienie banku do określania wysokości kursu CHF na gruncie zawartej umowy nie doznaje żadnych formalnie określonych ograniczeń. Umowa nie precyzuje bowiem sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w Tabeli kursów walut obcych obowiązującej w Banku. W szczególności regulacje umowne nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy lub np. kursu publikowanego przez Narodowy Bank Polski. W świetle treści kwestionowanych postanowień umownych bank może wybrać dowolne kryteria ustalania kursów, niekoniecznie związane z aktualnym kursem ukształtowanym przez rynek walutowy oraz ma możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria.
O nierównej pozycji stron umowy kredytu świadczą też postanowienia § 5 ust. 1, zgodnie, z którym wypłata kredytu będzie dokonana jednorazowo na rzecz Zbywcy, w formie przelewu na wskazany rachunek – zgodnie z pisemną dyspozycją kredytobiorcy, ale również z uwzględnieniem postanowień § 4 umowy, który stanowi o warunkach koniecznych do spełnienia przez kredytobiorców ( (...) S.A. postawi kredyt do dyspozycji Kredytobiorcy po spełnieniu przez niego następujących warunków (…)). Świadczy o tym również § 5 ust. 4 w zw. z § 5 ust. 3 pkt 2 umowy kredytu, zgodnie, z którym, kredyt zostanie wypłacony zgodnie z zastosowaniem kursu kupna dla dewiz (aktualna Tabela kursów) obowiązującym w Banku w dniu realizacji zlecenia płatniczego. Stanowi to kolejne, wykorzystującego swoją dominującą pozycję, zabezpieczenie banku odnośnie kursu CHF, umożliwiające bankowi dowolne, jednostronne kształtowanie postanowień umownych.
Przyznanie sobie przez pozwany bank prawa do jednostronnego wyznaczania salda kredytu i regulowania wysokości rat kredytu denominowanego kursem CHF poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego, przy pozbawieniu powodów jakiegokolwiek wpływu na to, wykracza poza zasadę swobody umów wyrażoną w art. 353 1 k.c., pozostając w sprzeczności z naturą stosunku zobowiązaniowego, który winien być oparty na zasadzie równości stron, bez przyznawania którejkolwiek z nich władczych kompetencji do kształtowania wysokości świadczeń. Przywołane wyżej postanowienia umowy są sprzeczne z tym przepisem, a tym samym nieważne na podstawie art. 58 § 1 k.c.
Niezależnie od tego, wskazane postanowienia umowne należy uznać za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Skoro treść kwestionowanych postanowień umożliwia bankowi jednostronne kształtowanie sytuacji kredytobiorcy w zakresie wysokości jego zobowiązań wobec banku, przez co naruszona zostaje równowaga pomiędzy stronami umowy, to zezwalające na to postanowienia umowne naruszają zasadę lojalności kontraktowej i są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Zastrzeżenie sobie przez bank w umowie uprawnienia do dowolnego kształtowania wysokości zobowiązań kredytobiorcy, wobec braku ścisłych kryteriów ustalenia wysokości kursów waluty, przy braku przyznania drugiej stronie umowy instrumentów, które pozwoliłyby chociażby na późniejszą weryfikację prawidłowości ustalanych przez bank kursów, jest postępowaniem nieuczciwym, rażąco naruszającym równowagę stron umowy na korzyść kredytodawcy, który nie tylko może żądać spełnienia świadczenia w określonej przez siebie wysokości, ale też korzystać z szeregu postanowień o charakterze sankcji (m.in. podwyższone karne oprocentowanie, możliwość wypowiedzenia umowy), gdyby kredytobiorca takiego świadczenia nie spełniał. W tym mechanizmie należy więc dostrzec również sprzeczność ww. postanowień umownych z zasadami współżycia społecznego, co prowadzi do ich nieważności także na podstawie art. 58 § 2 k.c.
W tej sytuacji należało rozważyć, jakie znaczenie dla bytu całej umowy kredytu ma nieważność powyższych postanowień. Zgodnie z art. 58 § 3 k.c., jeżeli nieważnością jest dotknięta tylko część czynności prawnej, czynność pozostaje w mocy co do pozostałych części, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością czynność nie zostałaby dokonana.
W ocenie Sądu, strony nie zawarłyby opisanej w pozwie umowy bez postanowień przewidujących denominację kredytu. Wskazuje na to chociażby ustalenie wysokości odsetek w oparciu o stopę procentową stosowaną na rynku do waluty szwajcarskiej (w oparciu o stawkę referencyjną LIBOR dla waluty CHF). Na rynku finansowym nie są znane umowy kredytów złotowych oprocentowanych przy wykorzystaniu stóp procentowych charakterystycznych dla waluty CHF. Denominacja ma umożliwić zrównoważenie wierzytelności i zobowiązań banku. Bez tej operacji (nawet dokonywanej jedynie poprzez czynności księgowe) zastosowanie stopy procentowej właściwej dla innej waluty do zobowiązania wyrażonego w złotych byłoby ekonomicznie nieracjonalne.
Kolejnym argumentem na potwierdzenie powyższej tezy jest sama konstrukcja umowy. Jak wynika z przedłożonego przez stronę pozwaną załącznika nr 8 do podprocedury: Zawarcie umowy kredytu - formularz umowy kredytu „(...) postanowienia niedotyczące głównych postanowień umownych, ustalane są przez organy banku, a więc w sposób wskazujący na wyłączenie opisanych tam postanowień od możliwości negocjacji, które ustalane są jednostronnie przez bank.
Bez klauzul indeksacyjnych nie zostałaby zawarta umowa kredytu oprocentowana przy wykorzystaniu stawki opartej na wskaźniku LIBOR właściwej dla depozytów wyrażonych we frankach szwajcarskich. Jak wskazano wyżej, nie tylko pozwany bank, ale i żaden inny nie oferował umów kredytu złotowego oprocentowanego – jak w sprawie niniejszej – poprzez odwołanie do stopy LIBOR stosowanej do CHF. Bez zakwestionowanych postanowień, umowa kredytu nie zostałaby zawarta w ogóle, względnie zostałaby zawarta na innych warunkach (np. jako kredyt w złotych oprocentowany według stopy WIBOR).
To oznacza, że nieważność klauzul denominacyjnych prowadzi do nieważności umowy kredytu w całości, a bankowy tytuł egzekucyjny nie wskazuje faktycznego zadłużenia powodów. Nieważność umowy, która stanowi źródło zobowiązania, objętego następnie bankowym tytułem egzekucyjnym, stanowi wystarczającą podstawę skutecznego zakwestionowania tytułu wykonawczego na podstawie art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c.
Odnosząc się w tym miejscu do zarzutu podniesionego przez stronę pozwaną, polegającego na twierdzeniach niewykazania przez powodów wysokości ich zobowiązania w stosunku do Banku, wskazać należy, iż w postępowaniu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego Sąd bada, czy kwota wpisana w bankowym tytule egzekucyjnym jest prawidłowa, w tym czy zawarta umowa zawiera klauzule niedozwolone, wpływające na wysokość zobowiązania powodów. Mając na uwadze powyższe rozważania, należy stwierdzić, że kwota widniejąca na bankowym tytule wykonawczym nie przysługuje stronie pozwanej, a powodowie skutecznie podważyli wysokość ciążącego na nich zobowiązania. Nie ulega wątpliwości, że już samo stwierdzenie występowania w umowie kredytowej klauzul niedozwolonych będzie oznaczać, że skoro zadłużenie powodów wynikające z bankowego tytułu egzekucyjnego zostało ustalone przy uwzględnieniu niewiążących strony postanowień umowy, to w istocie przekracza ono wysokość faktycznego zadłużenia, skutecznie podważając tym samym zasadność tytułu. Między innymi również z tych przyczyn pominięto wszystkie wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego. Przyjęcie istnienia w umowie kredytowej klauzul niedozwolonych, w szczególności w zakresie klauzul przeliczeniowych :, obala domniemanie objęcia bankowym tytułem wykonawczym rzeczywistego zadłużenia powodów, co skutkuje wyeliminowaniem z obrotu prawnego wadliwego tytułu wykonawczego w całości.
Należy w tym miejscu również podnieść, że orzeczeniem wydanym w niniejszym postępowaniu Sąd de facto nie orzeka stricte o nieważności umowy i ewentualnych wzajemnych zobowiązaniach stron, a bada przesłanki, które leżą u podstaw roszczenia opartego o przepis 840 § 1 pkt 1 k.p.c. Bez znaczenia zatem dla niniejszego postępowania pozostaje zarzut strony pozwanej w przedmiocie wiedzy powodów o skutkach stwierdzenia przez Sąd nieważności umowy.
Ponadto, jeżeli w sprawie o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności kredytobiorca podważy zapisy umowy kredytu, wskazując, że wysokość zobowiązania może być niższa, niż by to wynikało z treści BTE, powództwo może zostać uwzględnione już na tej tylko podstawie (por wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 16 stycznia 2019 r., V ACa 814/17). W niniejszej sprawie pozwany Bank nie wykazał, aby wysokość należności objętej tytułem odpowiadała realnej wysokości zobowiązania.
W rezultacie uznania umowy kredytu za nieważną, nie było już potrzeby jej kontroli pod kątem zarzucanej przez powodów abuzywności klauzul denominacyjnych w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c., gdyż za abuzywne można uznać tylko takie postanowienia umowne, które są ważne. Mimo tego Sąd poddał ocenie klauzule denominacyjne pod kątem spełnienia przesłanek z art. 385 1 k.c., ze względu na formułowane przez powódkę zarzuty co do ich abuzywnego charakteru i wywodzone z tego skutki m.in. w postaci nieważności umowy kredytu i tym samym braku podstaw do uzyskania tytułu egzekucyjnego w oparciu o jej postanowienia.
Zgodnie z art. 385 1 § 1 k.c. postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.
Z art. 385 1 § 1 k.c. wynika, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są klauzule umowne, które spełniają łącznie trzy przesłanki pozytywne: zawarte zostały w umowach z konsumentami, kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy konsumenta. Kontrola abuzywności postanowień umowy wyłączona jest jedynie w przypadku spełnienia jednej z dwóch przesłanek negatywnych, to jest: gdy postanowienie umowne zostało indywidualnie uzgodnione z konsumentem oraz postanowienie umowne określa główne świadczenia stron i jest sformułowane w sposób jednoznaczny.
Nie budzi wątpliwości fakt, iż powodowie zawierając umowę o kredyt hipoteczny z (...) S.A. występowali w charakterze konsumenta w rozumieniu art. 22 ( 1) k.c., albowiem zaciągnęli kredyt w celu sfinansowania nabycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego, przeznaczonego na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. W myśl przywołanego przepisu, za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Niewątpliwie, tak przeznaczone przez powodów środki, miały na celu zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych. Cel kredytu świadczy zatem o tym, że był on związany z zaspokojeniem podstawowych potrzeb powodów i w żaden sposób nie dotyczył działalności gospodarczej, czy zawodowej. Bank zawierał natomiast przedmiotową umowę jako przedsiębiorca w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej.
Brak indywidualnego uzgodnienia kwestionowanych przez powódkę postanowień umownych dotyczących denominacji kwoty kredytu był również oczywisty. Artykuł 385 1 § 3 k.c. stanowi, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta. Przez rzeczywisty wpływ należy rozumieć realną możliwość oddziaływania na treść postanowień umownych. Tym bardziej potwierdza to przesłuchanie powodów w którym podali, że nie czytali treści umowy, co przesądza o fakcie, że nie uzgadniali ze stroną pozwaną postanowień umownych.
Za uzgodnione indywidualnie trzeba bowiem uznawać tylko takie klauzule umowne, na których treść istotnie mógł on w praktyce oddziaływać. Innymi słowy, należy badać, czy konsument miał realny wpływ na ewentualną zmianę klauzul proponowanych przez przedsiębiorcę i czy z możliwości tej zdawał sobie sprawę. Do tego, by skutecznie wykazać fakt, że klauzula była uzgodniona z konsumentem, nie wystarcza opatrzenie kontrolowanego postanowienia wzmiankami typu: „wyrażam zgodę”, „przyjmuję własnoręcznym podpisem” (vide orz. Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 06.03.2013 r., VI ACa 1241/12, LEX nr 1322083). W konsekwencji postanowieniami indywidualnie uzgodnionymi będą takie, które były w sposób rzeczywisty negocjowane lub włączone do umowy wskutek propozycji zgłoszonej przez samego konsumenta.
Z okoliczności sprawy, a w szczególności przesłuchania powodów, wynika, że – jak już wyżej wskazano - umowa kredytu została zawarta według standardowego wzorca banku i jej postanowienia odnoszące się do denominacji kredytu nie były przedmiotem negocjacji, a pozwany bank nie wykazał twierdzeń przeciwnych. Tym bardziej pozwany nie wykazał, aby były to postanowienia uzgodnione indywidualnie, mimo, że zgodnie z art. 385 1 § 4 k.c. ciężar dowodu w tym zakresie spoczywał na pozwanym banku, w przeciwieństwie do poglądu wyprowadzanego przez niego w odpowiedzi na pozew. Zgoda zaś na zawarcie umowy kredytu zawierającej klauzule denominacyjne nie jest tożsama z faktem indywidualnych negocjacji w przedmiocie treści tych konkretnych klauzul.
W ocenie Sądu, brak jest podstaw do przyjęcia w analizowanym przypadku, że klauzule denominacyjne określają główne świadczenia stron umowy kredytu. Pojęcie głównego świadczenia należy rozumieć wąsko, w nawiązaniu do pojęcia elementów przedmiotowo istotnych umowy (tak SN w orz. z 08.06.2004 r., I CK 635/03, LEX nr 846573). W umowie kredytu – stosownie do art. 69 ust. 1 Prawa bankowego – świadczeniem głównym banku jest udostępnienie kredytobiorcy oznaczonej kwoty pieniężnej, zaś świadczeniem głównym kredytobiorcy jest zwrot otrzymanych środków pieniężnych oraz uiszczenie opłat z tytułu oprocentowania i z tytułu prowizji. Sporne klauzule denominacyjne wprowadzają jedynie reżim przeliczenia świadczeń głównych stron w stosunku do waluty obcej. Chociaż problem denominacji kwoty kredytu i rat kredytu oraz przeliczania tych należności z waluty polskiej na walutę obcą lub z waluty obcej na walutę polską jest pośrednio powiązany z wypłatą i spłatą kredytu, to jednak brak jest podstaw do przyjęcia, że ustalenia w tym zakresie są postanowieniami dotyczącymi głównych świadczeń stron. Są to postanowienia poboczne, o drugorzędnym znaczeniu. Głównych świadczeń stron dotyczą tylko takie elementy konstrukcyjne umowy, bez uzgodnienia których nie doszłoby do jej zawarcia. Klauzule denominacyjne w przedmiotowej umowie nie są postanowieniami o charakterze przedmiotowo istotnym ( essentialia negotii), zatem mogą być objęte kontrolą zgodności z zasadami obrotu konsumenckiego. Odwołać należy się tu do poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14 (LEX nr 2008735), w którym stwierdzono, że: „Umowna klauzula waloryzacyjna nie jest objęta wyłączeniem zawartym w art. 385 1 § 1 zdanie drugie k.c. Klauzula taka nie określa bowiem bezpośrednio świadczenia głównego, a wprowadza jedynie umowny reżim jego podwyższenia (...)”. W tej sytuacji należy stwierdzić, że postanowienia bankowego wzorca umownego, zawierającego uprawnienie banku do przeliczania sumy wykorzystanego przez kredytobiorcę kredytu do waluty obcej (klauzula tzw. spreadu walutowego), nie dotyczą głównych świadczeń stron w rozumieniu art. 385 1 § 1 zdanie drugie k.c. (podobnie SN w orzeczeniu z 29.10.2019 r., IV CSK 309/18, LEX nr 2732285).
Klauzula dobrych obyczajów nawiązuje do wyobrażeń o uczciwych, rzetelnych działaniach stron, a także do zaufania, lojalności, jak również – w stosunkach z konsumentami – do fachowości. Zatem sprzeczne z dobrymi obyczajami są takie działania, które zmierzają do dezinformacji lub wywołania błędnego mniemania konsumenta, wykorzystania jego niewiedzy lub naiwności, ukształtowania stosunku zobowiązaniowego niezgodnie z zasadą równorzędności stron, nierównomiernego rozłożenia praw i obowiązków między partnerami kontraktowymi (M. Bednarek, w: System Prawa Prywatnego. Tom 5. Prawo zobowiązań – część ogólna, 2013, s.766). Dobre obyczaje, do których odwołuje się art. 385 1 k.c. stanowią przykład klauzuli generalnej, której zadaniem jest wprowadzenie możliwości dokonania oceny treści czynności prawnej w świetle norm pozaprawnych. Chodzi o normy moralne i obyczajowe, powszechnie akceptowane albo znajdujące szczególne uznanie w określonej sferze działań, między innymi w obrocie profesjonalnym, w określonej branży, w stosunkach z konsumentem.
Uzasadnione jest twierdzenie, że rażące naruszenie interesów konsumenta ma miejsce, jeżeli postanowienia umowy poważnie i znacząco odbiegają od sprawiedliwego wyważenia praw i obowiązków stron, wprowadzając nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na niekorzyść konsumenta. (tak: Cz. Żuławska w: Komentarz do Kodeksu cywilnego red. G. Bieniek, Księga trzecia. Zobowiązania, Warszawa 2003, s. 137 i M. Bednarek w: System Prawa Prywatnego Tom 5 Prawo zobowiązań – część ogólna, Warszawa 2013, s. 767). Zwrócić należy przy tym uwagę, że o ile ustawodawca posłużył się w art. 385 1 k.c. pojęciem rażącego naruszenia interesów konsumenta, co może wskazywać na ograniczenie treści stosowania przepisów do przypadków skrajnej nierównowagi interesów stron, niemniej jednak tradycyjne stopniowanie, w którym za rażące uznaje się sytuacje skrajne, nadzwyczajne, ustąpić musi konieczności odnoszenia się jedynie do znamienia znaczącej nierównowagi, jako wypełniającej już kryteria rażącego naruszenia, co miało miejsce w niniejszym postępowaniu.
Oceniając przez pryzmat powyżej opisanych przesłanek kwestionowane przez powodów postanowienia umowne, przewidujące przyznanie wyłącznie pozwanemu kompetencji do ustalania kursu CHF oraz brak postanowień umownych, które w sposób jasny i prosty określałyby mechanizm ustalania przez pozwanego kursu CHF oraz limitowałyby górną granicę kursu CHF ustalanego przez pozwanego – sprowadzają się w pewnym zakresie do konstrukcji denominacji. Postanowienia umowne dotyczące denominacji kredytu muszą być jednak rozpatrywane na gruncie konkretnej umowy i wszystkie łącznie, gdyż razem decydują o kształcie umowy kredytu w zakresie denominacji. Przy takim podejściu, w ocenie Sądu, w niniejszej sprawie wystąpiłyby przesłanki do uznania postanowień przewidujących denominację kredytu za postanowienia niedozwolone – przy założeniu, że nie byłyby one nieważne. Taki wniosek wynika z przeprowadzonej oceny kształtu postanowień, które z jednej strony różnicują wysokość kursu przyjętego dla przeliczeń kwoty kredytu z PLN na CHF, a następnie przeliczeń wysokości wymaganej spłaty z CHF na PLN, a z drugiej strony (przede wszystkim) – pozwalają kredytodawcy na swobodne ustalenie wysokości każdego z tych kursów.
Już zróżnicowanie pomiędzy kursem kupna i sprzedaży stosowanym dla określenia wysokości kapitału kredytu, a następnie wysokości rat spłaty uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami, a równocześnie rażąco naruszające interesy konsumenta. Mechanizmy, które mają służyć uzasadnieniu stosowania takiej konstrukcji pozostają bez znaczenia w niniejszej sprawie z uwagi na to, że oceny zgodności postanowienia umownego z dobrymi obyczajami dokonuje się w oparciu o treść umowy i okoliczności jej zawarcia, nie zaś w oparciu o przyjęty przez przedsiębiorcę sposób wykonywania umowy, w tym finansowania przez niego działalności swojego przedsiębiorstwa, w zakresie pozwalającym na wykonanie umowy. Dlatego też stwierdzić należy, że przyjęcie w umowie rozwiązań różnicujących stosowane kursy walut nie znajduje uzasadnienia. Strony umowy nie umawiały się na prowadzenie przez bank działalności kantorowej – dokonywania wymiany walut, a postanowiły jedynie wprowadzić do umowy mechanizm o charakterze denominacyjnym, pozwalający na zastosowanie stóp procentowych przewidzianych dla waluty obcej. Równocześnie nie może budzić wątpliwości, że konstrukcja, w której w chwili wypłaty kredytu wysokość wyrażonego w złotych polskich zobowiązania konsumenta (świadczenia, które ma spełnić na rzecz banku) jest, w wyniku zastosowania dla jej ustalenia kursu sprzedaży, wyższa niż wysokość udzielonego mu kredytu, stanowi naruszenie interesów konsumenta. Z kolei wykorzystanie przez bank swojej przewagi kontraktowej dla wprowadzenia do umowy rozwiązań korzystnych wyłącznie dla kredytodawcy, w nieuzasadniony sposób zwiększających wysokość świadczeń, do których zobowiązany jest kredytobiorca, uznać należy za sprzeczne z dobrymi obyczajami. Z opisanych przyczyn za niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 1 § 1 k.c. uznać należałoby kwestionowane przez powodów zapisy przeliczeniowe zawarte w § 5 ust. 4-5 w zw. § 5 ust. 3 pkt 2 umowy, § 13 ust. 7 w zw. z § 13 ust. 1 oraz § 19 umowy.
Równocześnie te same postanowienia umowne stanowiłyby klauzule niedozwolone w zakresie, w jakim wskazują, że stosowane mają być kursy walut określone w „Tabeli kursów”. Jak już wcześniej wskazano umowa kredytu, nie określa żadnych zasad ustalania kursów, zatem przywołane klauzule umowne nie odwołują się do ustalanego w sposób obiektywny kursu CHF, do obiektywnych wskaźników, na które kredytobiorca nie miał wpływu, lecz pozwalają bankowi kształtować ten kurs w sposób dowolny, wedle swego uznania. Przyznanie sobie przez bank prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu denominowanego kursem CHF poprzez wyznaczanie w tabelach kursowych kursów kupna i sprzedaży franka szwajcarskiego oraz wysokości tzw. spreadu walutowego, przy pozbawieniu kredytobiorcy jakiegokolwiek wpływu na to, bez wątpienia w sposób rażący narusza interesy powodów, jako konsumentów i jest sprzeczne z dobrymi obyczajami. Dobre obyczaje nakazują, aby ponoszone przez konsumenta koszty związane z zawarciem umowy, o ile nie wynikają z czynników obiektywnych, były możliwe do przewidzenia. Brak określenia w umowie sposobu ustalania kursów walutowych na potrzeby przeliczenia salda zadłużenia na walutę obcą oraz przeliczenia na złote kwoty wymaganej do spłaty kredytu w rażący sposób narusza interesy konsumenta.
W świetle powyższego, wskazane klauzule umowne przewidujące mechanizm przeliczania do franka szwajcarskiego zobowiązań stron umowy kredytu należałoby uznać za niedozwolone postanowienia umowne, gdyby brak było podstaw do stwierdzenia ich nieważności.
Jednakże skutkiem uznania za abuzywne postanowień umownych dotyczących denominacji byłaby konieczność ich pominięcia przy ustalaniu treści stosunku prawnego wiążącego konsumenta. Stwierdzenie abuzywności konkretnych postanowień umownych rodzi taki skutek, że postanowienia te nie wiążą konsumenta ex tunc i ex lege, zaś zgodnie z art. 385 1 § 2 k.c., strony są związane umową w pozostałym zakresie. Postanowienia uznane za niedozwolone podlegają zniesieniu w całości, a nie tylko w zakresie, w jakim ich treść jest niedopuszczalna. Postanowienia takie przestają wiązać już w chwili zawarcia umowy. Oznacza to, że nie stanowią elementu treści stosunku prawnego i nie mogą być uwzględniane przy rozpoznawaniu spraw związanych z jego realizacją.
W przypadku niedozwolonych postanowień umownych, jeżeli postanowienie takie nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (art. 385 1 § 2 k.c.). Na gruncie tego przepisu nie ma więc znaczenia czy bez abuzywnych klauzul umowa zostałaby zawarta przez strony. Wykluczona jest zarówno tzw. redukcja utrzymująca skuteczność postanowienia abuzywnego, jak i możliwość uzupełniania luk w umowie powstałych po wyeliminowaniu takiego postanowienia. Przywołać tu należy orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej na tle regulacji dyrektywy nr 93/13. W wyroku z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie sygn. C-618/10 Trybunał wskazał, że „z brzmienia ust. 1 rzeczonego art. 6 [dyrektywy Rady 93/13/EWG] wynika, że sądy krajowe są zobowiązane wyłącznie do zaniechania stosowania nieuczciwego warunku umownego, aby nie wywierał on obligatoryjnych skutków wobec konsumenta, przy czym nie są one uprawnione do zmiany jego treści. Umowa ta powinna bowiem w zasadzie nadal obowiązywać, bez jakiejkolwiek zmiany innej niż wynikająca z uchylenia nieuczciwych warunków, o ile takie dalsze obowiązywanie umowy jest prawnie możliwe zgodnie z zasadami prawa wewnętrznego (…). Gdyby sąd krajowy mógł zmieniać treść nieuczciwych warunków zawartych w takich umowach, takie uprawnienie mogłoby zagrażać realizacji długoterminowego celu ustanowionego w art. 7 dyrektywy 93/13. Uprawnienie to przyczyniłoby się bowiem do wyeliminowania zniechęcającego skutku wywieranego na przedsiębiorców poprzez zwykły brak stosowania takich nieuczciwych warunków wobec konsumentów, ponieważ nadal byliby oni zachęcani do stosowania rzeczonych warunków wiedząc, że nawet gdyby miały one być unieważnione, to jednak umowa mogłaby zostać uzupełniona w niezbędnym zakresie przez sąd krajowy, tak aby zagwarantować w ten sposób interes rzeczonych przedsiębiorców”. W kolejnym orzeczeniu z dnia 30 kwietnia 2014 r. w sprawie C-26/13 Trybunał stwierdził natomiast, że „art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że w sytuacji takiej jak rozpatrywana w postępowaniu głównym, w której umowa zawarta między przedsiębiorcą a konsumentem nie może dalej obowiązywać po wyłączeniu z niej nieuczciwego warunku, przepis ten nie sprzeciwia się uregulowaniu krajowemu, które pozwala sądowi krajowemu zaradzić skutkom nieważności tego warunku poprzez zastąpienie go przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym”. Zastosowanie przepisów dyspozytywnych prawa krajowego, w miejsce postanowień abuzywnych ograniczone zostało zatem do sytuacji, w której bez takiego uzupełnienia umowa nie mogłaby dalej obowiązywać, co – jak podkreślił Trybunał – byłoby niekorzystne dla konsumenta – „skutkiem czego osiągnięcie skutku odstraszającego wynikającego z unieważnienia umowy byłoby zagrożone”.
Istotnym podsumowaniem dotychczasowego stanowiska Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w omawianym zakresie jest wyrok z dnia 03.10.2019 r. w sprawie C-260/18 (EULI:PU:C:2019:819), na gruncie sprawy bezpośrednio odnoszącej się do polskiego systemu prawnego. Kolejny raz podkreślono w nim, że celem art. 6 ust. 1 dyrektywy jest ochrona konsumenta przez przywrócenie równości między nim a przedsiębiorcą, przy założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, zarówno pod względem siły negocjacyjnej, jak i ze względu na stopień poinformowania, przez co godzi się on na postanowienia umowne sformułowane wcześniej przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść. Jak było to już wcześniej podniesione, z uwagi na tę słabszą pozycję konsumenta, dyrektywa zobowiązała państwa członkowskie do ustanowienia mechanizmu zapewniającego, że wszelkie warunki umowne, które niebyły indywidualnie z nim negocjowane, mogą zostać poddane kontroli w celu oceny ich nieuczciwego charakteru (ostatnio także w wyroku TSUE z dnia 26 marca 2019 r. A. (...), C-70/17 i C 179/17, EU:C:2019:250, pkt 57).
Odpowiadając na pytania prejudycjalne Sądu Okręgowego w Warszawie - Trybunał stwierdził, że powołany art. 6 ust. 1 drugi człon zdania dyrektywy 93/13 sam w sobie nie określa kryteriów dotyczących możliwości dalszego obowiązywania umowy bez nieuczciwych warunków, lecz pozostawia ich ustalenie - zgodnie z prawem Unii Europejskiej - krajowemu porządkowi prawnemu. Oznacza to w świetle kryteriów przewidzianych w prawie krajowym, że w konkretnej sytuacji należy zbadać możliwość utrzymania w mocy umowy, której klauzule zostały unieważnione (uznane za nieważne). W takim przypadku, jeżeli sąd krajowy uzna, że zgodnie z odpowiednimi przepisami obowiązującego prawa utrzymanie w mocy umowy bez zawartych w niej nieuczciwych postanowień nie jest możliwe, art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13 nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że ta umowa nie może dalej obowiązywać bez takich warunków i wtedy sąd powinien orzec jej unieważnienie. Jednocześnie, po raz kolejny wykluczono, co należy podkreślić, możliwość uzupełnienia luk w umowie, spowodowanych usunięciem z niej nieuczciwych warunków, które w niej się znajdowały, wyłącznie na podstawie przepisów krajowych o charakterze ogólnym, przewidujących, że treść czynności prawnej jest uzupełniana przez skutki wynikające z zasad słuszności lub ustalonych zwyczajów, które nie są zatem przepisami o charakterze dyspozytywnym lub przepisami mającymi zastosowanie, jeżeli strony umowy wyrażą na to zgodę.
Trybunał wyraźnie stwierdził, że art. 6 ust. 1 Dyrektywy nie stoi na przeszkodzie zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego wspomnianym przepisem dyspozytywnym albo przepisem mającym zastosowanie w razie wyrażenia na to zgody przez strony, jednak możliwość ta jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie nieuczciwego postanowienia umownego zobowiązywałoby sąd do unieważnienia umowy jako całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki, jak się twierdzi tak, że zostałby tym ukarany.
Ponadto Trybunał uznał we wskazanym wyroku w sprawie C-260/18, że sąd krajowy, na podstawie prawa krajowego zobowiązany jest wskazać moment, w którym należy dokonać oceny skutków stwierdzenia nieuczciwego charakteru postanowienia umownego, mając na uwadze, w braku wyraźnych wskazówek ustawowych, że interes konsumenta, jaki należy rozważyć, to interes istniejący w momencie rozstrzygania sprawy. Odpowiadając na zadane pytanie prejudycjalne w kwestii uwzględnienia woli konsumenta co do skutków powołania się na niedozwoloną klauzulę umowną, Trybunał uznał, że wola konsumenta, który uważa, iż stwierdzenie nieważności całej umowy nie jest dla niego niekorzystne, przeważa nad wdrożeniem systemu ochrony, takiego jak zastąpienie nieuczciwego postanowienia i utrzymanie umowy w mocy. Tym samym dyrektywa 93/13 sprzeciwia się, w przypadku braku wyraźnej woli samego konsumenta, utrzymaniu w mocy nieuczciwych warunków umowy. Do sądu krajowego zatem należy, na podstawie prawa krajowego i zgodnie z prawem Unii Europejskiej, dokonanie oceny w zakresie kwalifikacji nieuczciwego charakteru postanowienia umownego oraz przedmiotu umowy, w celu ustalenia, czy możliwe jest utrzymanie w mocy umowy pozbawionej nieuczciwych postanowień.
Okoliczność, że wprowadzony przez bank do umowy mechanizm przeliczania umożliwiał mu stosowanie kursu CHF ustalanego inaczej przy przeliczaniu wypłaconej kredytobiorcy kwoty kredytu, a inaczej przy obliczaniu wysokości rat kredytowych i uwzględniając, że różnica pomiędzy tymi kursami stanowi dodatkowy, nieuzasadniony dochód banku, zaś dla kredytobiorcy dodatkowy koszt. Bank, przeliczając kwotę wypłaconego kredytu według ustalonego przez siebie kursu zakupu CHF oraz pobierając z rachunku kredytobiorcy raty kredytu przeliczone według własnego kursu sprzedaży CHF, uzyskuje w ten sposób od kredytobiorcy dodatkową ukrytą prowizję, której nie odpowiada żadne świadczenie banku. Co więcej, pomiędzy kredytobiorcą, a bankiem nie dochodzi do żadnych transakcji wymiany waluty. Kwota kredytu wypłacona została w złotych i spłata następowała również w tej walucie, natomiast wartość franka szwajcarskiego przyjęta została jedynie jako wskaźnik denominacji wypłaconej kwoty kredytu i poszczególnych rat podlegających spłacie. Oznacza to, że wszelkie operacje wykonywane były jedynie formalnie, natomiast do faktycznego transferu wartości dewizowych w którąkolwiek stronę nie dochodziło. W efekcie różnica pomiędzy kursem zakupu danej waluty, a kursem sprzedaży tej waluty przez bank, ustalanych wyłącznie przez pozwanego, stanowi czysty dochód banku, zwiększający dodatkowo koszty kredytu dla kredytobiorcy. W tym mechanizmie należy więc dostrzec również sprzeczność postanowienia z dobrymi obyczajami i rażące naruszenie interesów konsumenta, który nie ma nawet możliwości uprzedniej oceny własnej sytuacji, w tym wysokości rat kredytu, i jest zdany wyłącznie na arbitralne decyzje banku (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w orz. z 07.05.2013 r., VI ACa 441/13, LEX nr 1356719). W ocenie Sądu również obciążanie nieograniczonym ryzykiem kursowym konsumenta, bez skutecznego i wyraźnego pouczenia go o takim ryzyku a także bez oceny banku czy konsument jest w stanie ryzyko takie należycie ocenić i braku zaoferowania instrumentów ograniczających to ryzyko również wskazuje wyraźnie, że zapisy przedmiotowej umowy są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumenta.
W świetle powyższego, w szczególności wyroku TSUE z dnia 03.10.2019 r. w sprawie C-260/18 stwierdzić należy, że w razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozważyć należy dwie możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to ustalenie, czy po wyeliminowaniu klauzuli niedozwolonej, zgodnie z przepisami krajowymi, umowa kredytu bankowego może obowiązywać w pozostałym zakresie jako ta właśnie umowa, mająca strony, przedmiot oraz prawa i obowiązki stron. Druga możliwość rozstrzygnięcia, to uznanie umowy za nieważną lub w zależności od spełnionych przesłanek - unieważnienie zawartej umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników ( essentialia negotii) umowy nazwanej kredytu bankowego. Wskazanie na niedozwolony charakter klauzuli umownej jest uprawnieniem konsumenta, w którego interesy zachowanie takiej klauzuli może godzić. Jednakże w określonych okolicznościach konsument - kredytobiorca może uznać, że jeżeli wyeliminowanie klauzuli niedozwolonej prowadziłoby do unieważnienia umowy, to woli on jej utrzymanie i jednocześnie utrzymanie w mocy całej umowy.
Konsument winien oświadczyć, które rozwiązanie wybiera jako dla niego korzystniejsze. Przedstawione wcześniej przepisy prawa krajowego oraz wiążące Polskę normy prawa Unii Europejskiej przewidziały ochronę powódki jako konsumenta -kredytobiorczynię w umowie kredytu bankowego. Jak wyjaśnił Trybunał w wyroku w sprawie C-260/18, ochrona konsumenta może być zapewniona jedynie wtedy, gdy uwzględnione zostaną jego rzeczywiste i tym samym bieżące interesy, a nie interesy, jakie miał w okolicznościach istniejących w chwili zawierania umowy. Odnosi się to także do skutków, przed którymi interesy te powinny być chronione, a więc takich, które rzeczywiście powstałyby, w okolicznościach istniejących lub możliwych do przewidzenia w chwili wystąpienia sporu, gdyby sąd rozpoznający sprawę unieważnił umowę, a nie skutków, które w dniu zawarcia umowy wynikałyby z jej unieważnienia.
Sąd wziął pod uwagę wolę powodów, którzy wskazywali na nieważność całej umowy, ale również i pozostałe okoliczności sprawy. Bez wątpienia postanowienia umowne określające zasady ustalania kursów kupna i sprzedaży waluty CHF, na podstawie których dochodzi do przeliczenia na złote kwoty kredytu oraz wysokości rat kredytu, jako klauzule abuzywne – nie mogą zostać zastąpione na podstawie przepisów dyspozytywnych. Brak jest również możliwości zastąpienia ich treści przez Sąd. Wobec powyższego, uznanie klauzul waloryzacyjnych za niedozwolone, nadto uwzględnienie woli powodów będących konsumentami, jako strony niniejszego postępowania, w okolicznościach niniejszej sprawy prowadzi również do stwierdzenia nieważność całej umowy kredytu i brak byłoby podstaw do uzupełniania treści umowy postanowieniami biorącymi za podstawę możliwość przeliczenia wynikających z umowy należności na podstawie przykładowo średniego kursu CHF w Narodowym Banku Polskim, bądź innego wskaźnika.
Biorąc powyższe pod uwagę, uznając nieważność umowy kredytu będącej podstawą wystawienia przez stronę pozwaną bankowego tytułu egzekucyjnego Sąd uznał, że zachodzą przesłanki wymienione w art. 840 § 1 pkt 1 k.p.c. uzasadniające pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci bankowego tytułu egzekucyjnego wystawionego przez (...) S.A. z siedzibą w W. nr (...)2012 dnia 8 października 2012 r. zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Fabrycznej we Wrocławiu z 23 listopada 2012 r. w sprawie I Co 1590/12, o czym orzeczono w punkcie I wyroku.
O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Sąd zasądził od strony pozwanej na rzecz powodów koszty procesu, na które – wobec zwolnienia powodów od kosztów sądowych w całości – złożyło się wynagrodzenia wspólnego pełnomocnika powodów ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w kwocie po 5400 zł (łącznie 10800 zł).
Na podstawie art. 113 u.k.s.c. zasądzono od strony pozwanej na rzecz Skarbu Państwa nieuiszczone koszty sądowe, obejmujące opłatę sądową od pozwu w kwocie 1.000 zł, a także koszty zażalenia w kwocie 30 zł, które obciążają stronę pozwaną, jako przegrywającą sprawę.
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy we Wrocławiu
Osoba, która wytworzyła informację: Anna Stawikowska
Data wytworzenia informacji: