Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia SO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Piotr Józwik

po rozpoznaniu w dniu 05.01.2022 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa P. L.

przeciwko (...) S.A. w W.

o zapłatę i ustalenie

I. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 52.825,80 zł (pięćdziesiąt dwa tysiące osiemset dwadzieścia pięć złotych, osiemdziesiąt groszy) oraz 35.412,20 CHF (trzydzieści pięć tysięcy czterysta dwanaście franków szwajcarskich, dwadzieścia centymów) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od obu wskazanych kwot od dnia 04.08.2020 r. do dnia zapłaty;

II. ustala, że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej dnia 23.12.2008 r.;

III. oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV. zasądza od pozwanego na rzecz powoda 11.817 zł kosztów procesu.

XII C 917 / 20

UZASADNIENIE

Powód P. L. wystąpił przeciwko pozwanemu (...) S.A. w W. z pozwem, w którym wniósł o:

- zasądzenie od pozwanego 52.925,80 zł i 35.412,40 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 28.07.2020 r. do dnia zapłaty – z uwagi na nieważność umowy kredytu nr (...) z dnia 23.12.2008 r. – z tytułu zwrotu wszystkich świadczeń otrzymanych przez pozwanego w okresie od 20.08.2010 r. do 20.12.2018 r. na podstawie ww. umowy kredytu, jako świadczeń nienależnych oraz

- ustalenie nieistnienia stosunku prawnego między stronami wynikającego z umowy kredytu nr (...) zawartej w dniu 23.12.2008 r.;

ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd związania stron umową kredytu co do zasady:

- zasądzenie od pozwanego 59.388,74 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28.07.2020 r. do dnia zapłaty – z uwagi na abuzywność postanowień denominacyjnych umowy kredytu,

ewentualnie:

- zasądzenie od pozwanego 12.162,73 zł i 44.019,11 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 28.07.2020 r. od kwoty 12.162,73 zł oraz od dnia następnego po doręczeniu pozwanego odpisu pozwu od kwoty 44.019,11 CHF – z tytułu zwrotu świadczeń pobranych przez pozwanego od 20.08.2010 r. do 22.06.2020 r. na podstawie abuzywnych postanowień denominacyjnych ww. umowy kredytu,

- zasądzenie od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, w dwukrotności stawki zastępstwa.

Powód podał, że zawarł z pozwanym umowę kredytu denominowanego do CHF. Bank nie zaproponował powodowi kredytu w PLN, lecz zarekomendował kredyt denominowany, nie przedstawiając symulacji tego kredytu z jasnymi, zrozumiałymi informacjami o opłatach okołokredytowych, zasadach waloryzacji kredytu i rat do waluty obcej, mechanizmie spreadu walutowego oraz wpływie wahania kursu tej waluty na wyrażoną w PLN wysokość raty i całego zadłużenia. Zapewniał jednocześnie powoda o stabilności kursu waluty denominacji. Bank nie poinformował zatem o ryzyku ekonomicznym wiążącym się z zawarciem umowy kredytu denominowanego do waluty obcej.

Umowa została sporządzona przez bank na jego wzorcu umownym, bez możliwości negocjowania jej warunków.

Mechanizm waloryzacji tworzą łącznie zapisy: § 2 i § 8 ust. 2 umowy kredytu, § 1 pkt 27, § 7 ust. 6, § 17 ust. 4, § 18 ust. 1-4 i 7 Z. (...).

Umowa kredytu zawiera postanowienia prowadzące do istotnej modyfikacji stosunku prawnego kredytu oraz narusza zasadę swobody umów, jest sprzeczna z właściwością (naturą) stosunku kredytu, narusza zasadę wzajemności i ekwiwalentności, narusza zasadę równości stron, narusza obowiązek informacyjny spoczywający na banku, powoduje, że jedna ze stron (bank) może dowolnie wpływać na zakres zobowiązań obu stron, a przez to jest nieważna w myśl art. 58 kc.

Nieważność umowy jest również skutkiem wyeliminowania z niej abuzywnych postanowień dotyczących klauzuli waloryzacyjnej.

Szczegółowe uzasadnienia stanowiska powoda przedstawione jest na k. 4-26 i 146-154.

W odpowiedzi na pozew pozwany (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Pozwany przyznał, że zawarł z powodem umowę o kredyt hipoteczny denominowany do CHF. Zaprzeczył jednak, aby nie zaproponował powodowi kredytu w PLN. Wskazał, że powód złożył oświadczenia o przedstawieniu mu takiej oferty oraz o świadomości ryzyka związanego z kredytem w walucie obcej.

Pozwany zaprzeczył, aby kredyt denominowany do CHF był niezgodny z prawem lub zasadami współżycia społecznego, a także, aby kwestionowane przez powoda postanowienia były abuzywne.

Podniósł, że zgodnie z umową kredytu zobowiązanie kredytobiorcy wyrażone było w walucie obcej i w tej walucie w bilansie banku powstała należność z tytułu tego kredytu. Konstrukcja kredytu denominowanego uwzględnia cele i interesy kredytobiorcy.

Bezpodstawny jest zarzut, że Bank kształtuje wysokość kursów podawanych w bankowych tabelach.

Wysokość świadczenia została określona w umowie. Walutą kredytu był CHF, choć zgodnie z wolą kredytobiorcy kredyt został uruchomiony w PLN.

Pozwany zakwestionował także ocenę postanowień umowy jako klauzul niedozwolonych.

Szczegółowe uzasadnienie stanowiska pozwanego przedstawione jest na k. 77-117 oraz 161-163 akt sprawy.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

W 2008 r. P. L. zamierzał nabyć mieszkanie i w tym celu zaciągnąć kredyt. Zgłosił się wówczas do (...). Pracownik Banku poinformował, że powód nie ma zdolności kredytowej do uzyskania kredytu w PLN i od razu zaproponował mu kredyt denominowany do CHF. Pracownik wskazał, że jest to stabilna waluta. Nie były sporządzane symulacje zmian kursu CHF. Nie były też omawiane zasady ustalania kursów walut przez (...) S.A., w szczególności kursów przewidzianych dla przeliczeń walutowych kredytu powoda. Powód wiedział, jaka kwota ma zostać wypłacona w PLN. Dysponował częściowym wkładem własnym.

W dniu 27.11.2008 r. P. L. złożył w (...) S.A. – na formularzu Banku – wniosek o udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 270.000 zł denominowanego w CHF, na okres 360 miesięcy, przeznaczonego na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego przy ul. (...) we W. o pow. 58,99 m ^{( 2)}, KW nr (...), o wartości rynkowej 345.000 zł.

P. L. złożył oświadczenie o wyborze denominowanego kredytu hipotecznego, w którym oświadczył, że:

- została mu w pierwszej kolejności przedstawiona oferta kredytu hipotecznego w złotych,

- w związku z ubieganiem się o denominowany kredyt hipoteczny jest mu w pełni znane oraz wyjaśnione przez (...) S.A. ryzyko związane ze zmianą kursu waluty, w której zamierza zaciągnąć zobowiązanie kredytowe,

- wybiera kredyt hipoteczny indeksowany do waluty CHF, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami, pożyczkami i innymi produktami zaciągniętymi w walucie obcej lub indeksowanymi do waluty obcej,

- wyraża zgodę na ponoszenie w/w ryzyka.

Powód nie otrzymał projektu umowy do zapoznania się. Nie został poinformowany o możliwości negocjowania warunków umowy.

/ dowód: oświadczenie z dnia 27.11.2008 r. – k. 127; wniosek o udzielenie kredytu nr

(...) z dnia 27.11.2008 r. – k. 128; zeznania powoda P. L. – e-

protokół z dnia 05.01.2022 r. 00:01:59-00:26:10 k. 181-182 i 184 /

W dniu 23.12.2018 r. P. L. oraz (...) S.A. w W. zawarli umowę kredytu hipotecznego nr (...).

Bank udzielił kredytobiorcy kredytu hipotecznego denominowanego w kwocie 102.900,26 CHF, nie więcej niż równowartość 270.000 PLN (§ 1 ust. 1 i § 2) na okres 360 miesięcy od dnia wypłaty kredytu (§ 3 ust 1).

Integralną częścią umowy był Z. (...) w zakresie udzielania kredytów hipotecznych ( (...)), stanowiący załącznik nr 1 do umowy (§ 1.2).

Przedmiotem kredytowania był lokal mieszkalny o pow. 58,99 m ² położony we W. przy ul. (...), KW nr (...) (§ 4).

Kredyt przeznaczony był na sfinansowanie nabycia lokalu (§ 5 ust. 1).

Kredytobiorca w celu realizacji inwestycji wniósł wkład własny w kwocie 10.000, a docelowy wkład miał wynieść 75.000 PLN (§ 6 ust. 1 i 2).

Uruchomienie kredytu miało nastąpić jednorazowo na rachunek nr (...) prowadzony przez (...) S.A. na rzecz K. i M. K. (§ 7 ust. 1).

Uruchomienie miało nastąpić pod warunkami określonymi w § 7 ust. 8 (...) oraz po (§ 7 ust. 2):

1) przedłożeniu w Banku aktu notarialnego kupna-sprzedaży kredytowanej nieruchomości,

2) potwierdzenia złożenia w sądzie opłaconego wniosku o wpis hipoteki na kredytowanej nieruchomości,

3) przedstawieniu opłaconego podatku od czynności cywilnoprawnej za ustanowienie hipoteki,

4) ustanowieniu blokady środków pieniężnych w wysokości 9.700 PLN na rachunku lokaty terminowej w Banku wraz z pełnomocnictwem, obciążającej lokatę do dnia 01.01.2012 r. lub do momentu przedłożenia w Banku dyplomu ukończenia wyższych studiów magisterskich przez kredytobiorcę,

5) potwierdzeniu wniesienia środków własnych w wysokości 65.000 PLN.

Od kwoty udzielonego kredytu Bank pobierał prowizję przygotowawczą w wysokości 1 % kwoty kredytu, tj. 1.543,50 CHF (§ 8 ust. 1). Prowizja ta płatna była w złotych w dniu podpisania umowy, po przeliczeniu kwoty prowizji po kursie sprzedaży dewiz Banku wg Tabeli kursów z dnia wpłaty prowizji (§ 8 ust. 2).

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej na zasadach określonych w § 10 (...) (§ 9 ust. 1).

Oprocentowanie kredytu ustalone było jako suma stopy bazowej i stałej marży Banku, która wynosiła 4,5 p.p.; oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 5.4000 % (§ 9 ust. 2).

Stopa procentowa ulegała zmianie w okresach 6-miesięcznych, liczonych od dnia podpisania umowy, przy czym (§ 9 ust. 3):

1) dla ustalenia stopy procentowej na pierwszy okres jako stopę bazową przyjęto stawkę LIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed podpisaniem umowy, a zmiana stopy bazowej następowała po 6 miesiącach od podpisania umowy, ale nie wcześniej niż w dniu spłaty,

2) dla ustalenia stopy procentowej na następne 6-miesięczne okresy jako stopę bazową przyjęto stawkę LIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed zakończeniem poprzedniego okresu.

Od kapitału przeterminowanego Bank pobierał odsetki w wysokości 2,00 x stopa procentowego (§ 9 ust. 5).

Kredyt wraz z odsetkami spłacany był w PLN, w 360 równych ratach miesięcznych; spłata rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych następowała w 20 dniu miesiąca (§ 10 ust. 1).

W dniu zawarcia umowy rata kapitałowo-odsetkowa wynosiła 577,82 CHF (§ 10 ust. 2).

Kredyt spłacany był w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat stanowiących integralną część umowy na rachunek nr (...) (§ 10 ust. 3).

Kredytobiorca upoważnił Bank do pobierania środków na spłatę rat kredytu wraz z odsetkami, prowizjami, opłatami oraz innymi kosztami i należnościami Banku z jego rachunku nr (...) (§ 10 ust. 4).

Bank miał przekazać kredytobiorcy harmonogram spłat po uruchomieniu kredytu (§ 10 ust. 5).

Zabezpieczenia spłaty kredytu stanowiły (§ 11 i 12):

1) weksel własny in blanco z klauzulą bez protestu,

2) hipoteka kaucyjna do kwoty 549.343,33 PLN, ustanowiona na kredytowanej nieruchomości, udokumentowana prawomocnym odpisem z KW,

3) cesja na rzecz Banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości będącej przedmiotem zabezpieczenia.

Do czasu przedłożenia w Banku odpisu KW z prawomocnym wpisem hipoteki było ubezpieczenie kredytu w (...) S.A. na okres nie dłuższy niż 120 miesięcy (§ 12 ust. 2).

Pozostałe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiła blokada środków pieniężnych w wysokości 9.700 PLN na rachunku lokaty terminowej w Banku wraz z pełnomocnictwem, obowiązująca do dnia 01.01.2012 r. lub do momentu przedłożenia w Banku dyplomu ukończenia wyższych studiów magisterskich przez kredytobiorcę (§ 12 ust. 3).

W załączniki do umowy zawarta została Informacja, w której zostało wskazane:

- suma należnych Bankowi odsetek za okres kredytowania: 280.044,06 zł,

- opłaty i prowizje związane z udzieleniem kredytu – prowizja przygotowawcza – 1,50 % kwoty kredytu: 4.263 zł,

- inne koszty, opłaty i prowizje: 100 zł,

- składka ubezpieczenia spłaty kredytu: 1.890 zł,

- całkowity koszt kredytu: 286.297,06 zł,

- pozostałe koszty: 3.258,40 zł,

- łączna kwota wszystkich ponoszonych przez kredytobiorcę kosztów, opłat i prowizji: 289.555,48 zł.

Załącznik nr 1 do umowy kredytu – Z. (...) przewidywał m.in.:

- § 18 ust. 1 – kredyt denominowany uruchamiany był w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcą i określoną w umowie walutę, po kursie kupna dewiz wg Tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu;

- § 18 ust. 2 – w przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu kwota uruchomienia kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie; kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN; zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga aneksu do umowy;

- § 18 ust. 3 – w przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między dniem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu kwota uruchomienia kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie; kwotę kredytu wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN; zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu nie wymaga aneksu do umowy;

- § 18 ust. 4 – spłata kredytu denominowanego wraz z odsetkami następuje w złotych, w ratach określonych w walucie kredytu z umowy kredytu, wg przeliczenia z dnia wpływu środków na rachunek kredytowy kredytobiorcy, po ustalonym wg Tabeli kursów kursie sprzedaży dewiz obowiązującym w Banku w momencie dokonywania powyższej operacji;

- § 18 ust. 7 – wpłacone do Banku środki przeliczane są na walutę wskazaną w umowie w dniu spłaty określonym w umowie.

Załącznik nr 2 do umowy kredytu stanowiła informacja na temat zmiennego oprocentowania.

Załącznik nr 3 do umowy kredytu stanowiło oświadczenie kredytobiorcy, iż w związku z zaciągnięciem kredytu denominowanego zapoznał się z informacją dotyczącą warunków tego kredytu oraz że jest mu w pełni znane oraz wyjaśnione przez Bank ryzyko związane ze zmianą kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe, ponadto iż wyraża zgodę na ponoszenie przez siebie w/w ryzyka.

Aneksem nr (...) z dnia 25.06.2009 r. strony zmieniły postanowienie umowy dotyczące blokady środków pieniężnych stanowiącej jedno z zabezpieczeń kredytu.

/ dowód: umowa kredytu nr (...) z dnia 23.12.2008 r. z załącznikami – k. 30-

43 i k. 132; aneks nr (...) z dnia 25.06.2009 r. – k. 45; zeznania powoda P. L. –

e-protokół z dnia 05.01.2022 r. 00:01:59-00:26:10 k. 181-182 i 184 /

Powód złożył pozwanemu weksel in blanco na zabezpieczenie spłaty kredytu wraz z deklaracją wekslową.

Wyraził zgodę na objęcie nieruchomości stanowiącej zabezpieczenie kredytu ochroną ubezpieczeniową przez (...) S.A. w zakresie zdarzeń losowych.

/ dowód: deklaracja wekslowa – k. 129; deklaracja ubezpieczeniowa i oświadczenie – k. 131 /

W dniu 29.12.2008 r. powód złożył w Banku dyspozycję wypłaty kredytu.

/ dowód: dyspozycja wypłaty kredytu – k. 133 /

Kredyt udzielony powodowi został wypłacony w dniu 29.12.2008 r. przy następującym przeliczeniu:

- kwota w CHF – 100.341,91,

- kwota w PLN – 270.000.01,

- kurs – 2,6455.

/ dowód: zaświadczenie (...) S.A. z dnia 23.04.2020 r. – k. 46-49 /

Pierwotny harmonogram spłaty z dnia 29.12.2008 r. przewidywał spłatę kredytu w 359 ratach: raty 1-358 po 563,45 CHF i rata 359 w kwocie 481,62 CHF, czyli łącznie 202.196,72 CHF, w tym 100.341,91 CHF kapitału oraz 101.854,81 CHF odsetek.

/ dowód: harmonogram z dnia 29.12.008 r. – k. 134-139 /

Powód spłacił na rzecz pozwanego:

- w okresie od dnia 20.01.2009 r. do dnia 20.12.2012 r. – 83.696,99 zł, co miało odpowiadać 47 ratom wynoszącym łącznie 24.897,17 CHF,

- w okresie od dnia 20.08.2010 r. do dnia 20.12.2012 r. – 52.825,80 PLN,

- w okresie od dnia 21.02.2013 r. do dnia 20.12.2018 r. – 35.412,20 CHF.

/ dowód: zaświadczenie (...) S.A. z dnia 23.04.2020 r. – k. 46-49 /

Powód skierował do pozwanego reklamację dotyczącą umowy kredytu nr (...) w zakresie nienależnie pobranych świadczeń z tytułu zapłaty rat kredytowych w kwocie 218.498,43 zł, bądź 52.825,50 PLN oraz 44.019,11 CHF, bądź 59.388,74 PLN spełnionych na rzecz Banku w okresie od dnia 20.08.2010 r. do dnia 22.06.2020 r. z uwagi na nieważność umowy lub abuzywność jej postanowień, wnosząc o niezwłoczne przekazanie ww. kwot na jego rachunek bankowy.

W dniu 20.07.2020 r. pozwany potwierdził zarejestrowanie reklamacji nr (...).

Pismem z dnia 27.07.2020 r. pozwany odmówił zaspokojenia żądania zapłaty. Zaproponował powodowi przewalutowanie kredytu.

/ dowód: reklamacja – k. 55-56; wydruk wiadomości e-mail z dnia 20.07.2020 r. – k. 57; pismo z

dnia 27.07.2020 r. – k. 58-60 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w przeważającym zakresie.

Powód dochodzi zwrotu świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego Banku w wykonaniu umowy kredytu nr (...) z dnia 23.12.2008 r., podnosząc, iż umowa kredytu jest nieważna, a dokonane spłaty kredytu nienależne, a także ustalenia nieistnienia stosunku prawnego kredytu wynikającego z tejże umowy.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie materiału dowodowego obejmującego przedłożone przez strony dokumenty dotyczące przedmiotu i treści łączącego strony stosunku kredytowego, a także zeznania powoda.

Ostatecznie zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy było dokonanie rozliczenia kredytu jako udzielonego w PLN ze stawką LIBOR, co skutkowało pominięciem dowodu z opinii biegłego w tym zakresie (art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc).

Powód podniósł, że spełnił świadczenie nienależne w wykonaniu umowy nieważnej jako sprzecznej z prawem bankowym, zasadą swobody kontraktowania, wreszcie zawierającej niedozwolone klauzule umowne. To stanowisko należy uznać usprawiedliwione.

Ocena ważności umowy z dnia 23.12.2008 r. wymaga odniesienia się do ogólnych reguł stosunku kredytu bankowego.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Prawo bankowe przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Natomiast według art. 69 ust. 2 pr. bank. umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy;

2) kwotę i walutę kredytu;

3) cel, na który kredyt został udzielony;

4) zasady i termin spłaty kredytu;

4a) w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu;

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany;

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu;

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu;

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych;

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje;

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Ponadto stosownie do art. 69 ust. 3 pr. bank. w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, kredytobiorca może dokonywać spłaty rat kapitałowo-odsetkowych oraz dokonać przedterminowej spłaty pełnej lub częściowej kwoty kredytu bezpośrednio w tej walucie; w tym przypadku w umowie o kredyt określa się także zasady otwarcia i prowadzenia rachunku służącego do gromadzenia środków przeznaczonych na spłatę kredytu oraz zasady dokonywania spłaty za pośrednictwem tego rachunku.

Prawo bankowe nie definiuje pojęć kredytu indeksowanego i kredytu denominowanego. Charakter tych umów wykształcił się w praktyce obrotu. Kredyt denominowany oznacza kredyt wyrażony w walucie obcej (w tym wypadku CHF), którego wartość podlega przeliczeniu na złote polskie według kursu z dnia wydania decyzji kredytowej, z dnia zawarcia umowy, z dnia wypłaty (uruchomienia) kredytu albo z innej jeszcze daty; wartość wyrażona w walucie obcej stanowi podstawę do ustalenia wysokości rat spłaty kredytu wskazywanych w harmonogramach płatności, które to raty z kolei każdorazowo podlegają przeliczeniu na złote polskie według kursu z dnia płatności raty, z dnia poprzedzającego dzień płatności raty albo z innej jeszcze daty.

Regulacje dotyczące kredytu denominowanego lub indeksowanego do waluty obcej zostały wprowadzone do art. 69 ust. 2 pkt 4a i ust. 3 pr. bank. z dniem 26.08.2011 r. na mocy ustawy z dnia 26.07.2011 r. o zmianie ustawy – Prawo bankowe i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 165, poz. 984 – tzw. ustawy antyspreadowej). Nie oznacza to jednak, iż przed tą datą zawarcie lumowy kredytu tego rodzaju było niedopuszczalne. Przeciwnie, możliwość zawarcia umowy kredytu zawierającej tego rodzaju postanowienia mieściła się w ramach ogólnej swobody kontaktowania przewidzianej w art. 353 ¹ kc (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 29.04.2015 r., V CSK 445/14; z dnia 22.01.2016 r., I CSK 1049/14).

Łącząca strony umowa kredytu z dnia 23.12.2008 r. nie jest nieważna tylko dlatego, że jej przedmiotem jest kredyt denominowany do CHF. Natomiast można dopatrzyć się wadliwości tej umowy z uwagi na wadliwość jej konkretnych postanowień.

Jak wynika z art. 69 ust. 1 pr. bank., essentialia negotii umowy kredytu stanowią: oddanie przez bank do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie ściśle określonej kwoty środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel oraz zobowiązanie kredytobiorcy do korzystania z oddanych do dyspozycji środków pieniężnych na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Umowa kredytu stanowi odrębny typ umowy nazwanej. Jest to umowa konsensualna, dwustronnie zobowiązująca, odpłatna. Istotą kredytu jest oddanie środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy (co odróżnia kredyt od pożyczki pieniężnej polegającej na przeniesieniu środków pieniężnych na własność) oraz konieczność określenia celu umowy (w przypadku pożyczki wobec przeniesienia własności cel nie ma znaczenia).

Co do zasady samo przeliczenie kredytu wyrażonego nominalnie w złotych polskich według oznaczonego kursu waluty obcej i odwrotnie można uznać za dopuszczalne i zgodne z ustawą. Według art. 358 ¹ § 2 kc strony umowy, w szczególności umowy kredytu, mogą zastrzec, że wysokość świadczenia pieniężnego zostanie ustalona według innego miernika wartości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 25.03.2011 r., IV CSK 377/10; z dnia 18.05.2016 r., V CSK 88/16; z dnia 08.12.2006 r., V CSK 339/06). Tenże miernik może być rozumiany jako wskaźnik w ogóle mający inny charakter albo jako waluta obca w stosunku do waluty zobowiązania – skoro ustawodawca dopuszcza miernik waloryzacji inny niż pieniądz, to znaczy, że dopuszcza także inny pieniądz (walutę) niż pieniądz polski (waluta polska). Świadczenie pieniężne może zatem zostać zwaloryzowane według przewidzianego w umowie kryterium – przeciętnego wynagrodzenia, stopy inflacji, kursu złota, średniej ceny zboża albo jakichkolwiek innego wskaźnika gospodarczego, a także przeliczenie świadczenia pieniężnego wyrażonego nominalnie w złotych polskich może nastąpić według kursu innej waluty. Odnoszenie kredytu do waluty obcej jest postacią takiej właśnie waloryzacji umownej. Waloryzacja świadczenia pieniężnego zmierza do urealnienia jego wartości poprzez odwołanie do obiektywnych, niezależnych od stron transakcji kryteriów. Także w przypadku umów kredytu takie urealnienie może znaleźć zastosowanie. Waloryzacja kwoty nominalnej kredytu jest niezależna od ustaleń dotyczących odsetek umownych (kapitałowych), które w przypadku umowy kredytu stanowią wynagrodzenie banku za wykorzystanie przez kredytobiorcę udostępnionych mu środków pieniężnych, w przeciwieństwie do odsetek za opóźnienie pełniących właśnie funkcję waloryzacyjną obok funkcji represyjnej.

Jednakże prawidłowa, dopuszczalna i zgodna z prawem waloryzacja świadczenia wymagałaby jednoznacznego, precyzyjnego oznaczenia miernika waloryzacji przewidzianego w treści umowy. Oznacza to, że przeliczenie sumy kredytu w PLN na CHF lub w CHF na PLN powinno zostać dokonane od razu, według uzgodnionego przez strony kursu, nie zaś odroczone w czasie na dzień nieznany w chwili zawarcia umowy i pozostawione swobodzie Banku.

W umowie kredytu z dnia 23.12.2008 r. suma kredytu została oznaczona jako 102.900,26 CHF, nie więcej niż równowartość 270.000 PLN. We wniosku kredytowym z dnia 27.11.2008 r. kredytobiorca wystąpił o udzielenie mu kredytu w kwocie 270.000 zł. Przeliczenie tej kwoty na CHF zostało dokonane przez Bank, nie sposób jednak stwierdzić, według jakiego kursu, tzn. z jakiej daty i z jakiego źródła.

W umowie kredytu nie został opisany mechanizm ustalania kursów kupna i sprzedaży CHF. Metoda kształtowania kursu nie została uzgodniona w ramach indywidualnej, jednostkowej umowy. Stosowanie w ogóle do jakichkolwiek przeliczeń kursu ustalanego przez Bank – bez jednoznacznego i pełnego przedstawienia w umowie kredytu metody wyliczania tego kursu poddającej się weryfikacji – może być traktowane jako niedozwolone postanowienie umowne, sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszające interesy kredytobiorcy. Miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.01.2016 r., I CSK 149/14, OSNC 2016/11/134; z dnia 13.12.2018 r., V CSK 559/17), inaczej mówiąc jest nieuczciwy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.02.2019 r., II CSK 19/18). Ponadto, zastosowanie innego kursu dla przeliczenia kredytu uruchamianego – kursu kupna oraz innego kursu dla przeliczenia kredytu spłacanego – kursu sprzedaży prowadzi do uzyskania przez bank dodatkowej korzyści finansowej wynikłej z różnicy między tymi kursami. Na tym polega istota tzw. spreadu walutowego.

Rozbieżność stosowanych kursów stanowi korzyść wyłącznie dla banku udzielającego kredytu, a nie dla kredytobiorcy będącego konsumentem. Sytuacje tego rodzaju legły zresztą u podstaw dokonania nowelizacji prawa bankowego ustawą tzw. antyspreadową z dnia 26.07.2011 r.

Jak wynika z zapisów umowy kredytu oraz jej ogólnych warunków zawartych w Zbiorze Ogólnych Zasad Kredytowania, kwota podlegają wypłacie podlegała przeliczeniu wg kursu kupna obowiązującego w Banku w dniu uruchomienia kredytu, natomiast wynikające z harmonogramu spłaty raty wyrażone w CHF przeliczane były na PLN wg kursu sprzedaży z dnia wpływu środków.

Zakładając przeliczenie według średniego kursu NBP, kwota kredytu wyrażona w CHF – służąca pokryciu założonego celu kredytowania, tj. sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego, powinna wynosić:

- według kursu z dnia zawarcia umowy – 23.12.2008 r. – 270.000 PLN : 2,7018 = 99.933,38 CHF,

- według kursu z dnia uruchomienia kredytu – 29.12.2008 r. – 270.000 PLN : 2,7853 = 96.937,49 CHF.

Stosując swój kurs kupna (2,6455) – niższy od kursu średniego NBP – Bank spowodował zwiększenie ostatecznie naliczonego zobowiązania kredytobiorcy wyrażonego w walucie denominacji o 3.404,42 CHF.

Wbrew stanowisku pozwanego nie można spornej umowy kwalifikować jako umowy kredytu walutowego. Wszystkie operacje dokonywane były w PLN, zarówno na etapie wypłaty kredytu, jak i na etapie spłaty rat. Kredyt w walucie polskiej denominowany lub indeksowany w innej walucie niż polska, jest kredytem w złotych; kredyt denominowany to kredyt udzielony w walucie polskiej, jedynie rozliczany w walucie obcej (wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 26.02.2020 r., I ACa 422/19). Decydujące znaczenie winno mieć zatem ustalenie sumy kredytu w PLN, a nie w CHF.

O ile suma w PLN może zostać uznana objętą porozumieniem stron, to wskazanie sumy kredytu wyłącznie w CHF, bez sprecyzowania, jaka jest suma w PLN na etapie zawarcia umowy kredytu, należy uznać za nieobjęte tymże porozumieniem i pochodzące wyłącznie od Banku. Określenie sumy kredytu w CHF stanowi natomiast podstawę ustalenia wysokości rat wyrażonych nominalnie w harmonogramie spłaty wyłącznie w walucie CHF. Oznacza to, że określenie zasadniczego zobowiązania kredytobiorcy pochodziło wyłącznie od drugiej strony umowy, co jest niedopuszczalne. Tym samym umowa wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. To zaś może uzasadniać stwierdzenie nieważności tej umowy. Można dodać, że ostatecznie przyjęte saldo początkowe kredytu było niższe od sumy wskazanej w umowie, niemniej jednak zmiana tej sumy nie była wynikiem porozumienia stron, ale jednostronnego przeliczenia dokonanego przez Bank. Z kolei, gdyby wskazana w umowie suma kredytu 102.900.26 CHF miała wyrażać uzgodnione przez strony zobowiązanie obu stron (Banku do udostępnienia kwoty pieniężnej oraz powoda do spłaty udostępnionej kwoty pieniężnej), to powód powinien otrzymać wyższą sumę w PLN. Skoro otrzymał wypłatę 270.000 zł, to znaczy, że ta właśnie kwota miała zostać wypłacona w ramach dokonanego przez strony uzgodnienia.

Celem umowy było sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego od osób trzecich, czyli przeprowadzenie rozliczenia pomiędzy kredytobiorcą a osobą trzecią, niewątpliwie mającego charakter złotowy. Pozwany nie wykazał ani nie próbował wykazać, aby kredytobiorca zobowiązany byli do świadczenia na rzecz dewelopera w CHF.

Postanowienia umowy kredytu dotyczące mechanizmu denominacji nie zostały indywidualnie uzgodnione, przeciwnie pochodzą z wzorca opracowanego przez Bank. Bank nie wykazał przy tym, aby przesłał kredytobiorcy projekt umowy w celu wprowadzenia swoich uwag i propozycji, co mogłoby wskazywać na indywidualne uzgodnienie jej postanowień. Złożenie wniosku kredytowego o określonej treści nie jest przy tym tożsame z indywidualnym uzgodnieniem postanowień umowy kredytu.

Nietrafne jest powoływanie się na „wybór oferty” kredytu denominowanego do CHF. Sporządzenie przez pracownika banku lub pośrednika kredytowego symulacji kredytu czy też wstępne sprawdzenie zdolności kredytowej nie jest złożeniem oferty. Świadome dokonanie wyboru byłoby możliwe dopiero wówczas, gdyby po zweryfikowaniu wniosku i zdolności kredytowej oraz wydaniu decyzji kredytowej wnioskującemu przedstawiono dwie konkretne propozycje z konkretnymi warunkami (kwota kredytu, oprocentowanie, wysokość raty, itp.) i wówczas dokonałby on wyboru. Powód złożył jeden wniosek dotyczący kredytu wyrażonego w PLN, ale denominowanego do CHF. Jak wynika z zeznań powoda, otrzymał ona informację o braku zdolności kredytowej w PLN, czyli nie mógł otrzymać oferty takiego kredytu. Jeżeli pozwany twierdzi, że taka oferta została przedstawiona, to powinien był ją przedstawić Sądowi.

Nie może też mieć decydującego znaczenia podpisanie przez kredytobiorcę – na formularzu Banku – oświadczenia o ryzyku walutowym i ryzyku zmiany stopy procentowej, a także oświadczenia o wyborze oferty kredytu denominowanego. Sama możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast kredytobiorca nie wyraził swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Nie można przyjąć, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą tego kredytu zostało kredytobiorcy jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione.

Można dodać, że na etapie złożenia wniosku kredytowego nie istnieje jeszcze konkretna oferta kredytu, jako że ta powstaje dopiero na skutek analizy wniosku kredytowego i podjęcia decyzji przez analityka bankowego.

Przeliczenie kredytu najpierw według niższego kursu kupna, następnie według wyższego kursu sprzedaży, powoduje, że już w chwili wypłaty kredytu kredytobiorca miałby spłacić znacznie wyższą sumę od otrzymanej. Stanowi to istotne zaburzenie równowagi kontraktowej na skutek zastosowania niedozwolonych postanowień umownych.

Następnie należy zwrócić uwagę, że według zaświadczenia Banku kredytobiorca spłacił w okresie od 20.01.2009 r. do 20.12.2012 r.:

- w PLN, czyli według rzeczywistej spłaty, 135.625,74 zł, co stanowi 50,23 % pierwotnie wypłaconej sumy,

- w CHF – 24.897,17 CHF, czyli jedynie 24,81 % nominalnej kwoty kredytu.

To zestawienie wskazuje, że zastosowanie podwójnego przeliczania na etapie wypłaty kredytu oraz na etapie jego spłaty według różnych kursów doprowadziło do zawyżenia salda kredytu i zaburzenia równowagi kontraktowej. Wymiar już dokonanej spłaty w obu walutach powinien być zbliżony, tymczasem ww. różnica jest wyraźna i to na niekorzyść kredytobiorcy.

Powód nie otrzymał informacji zawierających bliższe dane, kalkulacji oraz prognoz, odpowiednio zindywidualizowanych i rozłożonych w czasie. Tym samym pozwany Bank nie określił w sposób precyzyjny, kompleksowy i jednoznaczny, na czym polega kwestionowany mechanizm przeliczeniowy oraz związane z nim ryzyko. Bank nie przeprowadził w tym zakresie rzetelnej symulacji. Nie wykonał więc obowiązku informacyjnego w sposób ponadstandardowy (zgodnie z oczekiwaną od niego jako podmiotu profesjonalnego podwyższoną starannością z art. 355 § 2 k.c.), dający kredytobiorcy pełne rozeznanie co do istoty transakcji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.11.2019 r., II CSK 483/18). Wymóg informacyjny musi zostać wykonany w sposób umożliwiający przeciętnemu konsumentowi uzyskanie wiadomości o możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty obcej, w której kredyt został zaciągnięty, oraz pozwalający na oszacowanie istotnych konsekwencji warunku umownego dotyczącego denominacji dla przyszłych zobowiązań finansowych związanych ze spłatą kredytu (zob. wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 14.03.2019 r., C-118/17). Nie ma przy tym znaczenia odebranie oświadczenia o standardowej treści, że został poinformowani o ponoszeniu ryzyka wynikającego ze zmiany kursu waluty oraz są tego ryzyka świadomi. Co więcej oświadczenie takie mogłoby zostać odebrane dopiero po zapoznaniu się z treścią samej umowy, a nie na etapie złożenia wniosku kredytowego.

Umowa kredytu z dnia 23.12.2008 r. nie zawiera przy tym żadnego mechanizmu chroniącego kredytobiorcę przed niekontrolowanymi zmianami kursów, wykraczającymi poza standardowe, rynkowe fluktuacje, prowadzącymi do zawyżenia spłaty kredytu, czyli istotnego pogorszenia sytuacji kredytobiorców w okresie kredytowania. Oznacza to, że ryzyko kursowe po stronie kredytobiorcy ma nieograniczony charakter. Stan taki jest w sposób wręcz oczywiście sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interes konsumenta.

Wadliwe klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu – art. 385 ¹ § 1 i 2 kc. Jeżeli jednak dotyczą głównych świadczeń stron, umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 kc. W aktualnym orzecznictwie sądowym przyjmowane jest stanowisko, iż klauzule przeliczeniowe dotyczą głównego świadczenia stron umowy kredytu w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 kc (wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18; z dnia 30.09.2020 r., I CSK 556/18).

Kontrola klauzuli dotyczącej głównego świadczenia stron z punktu widzenia art. 385 ¹ k.c. możliwa jest, gdy kwestionowana klauzula nie została sformułowana w sposób jednoznaczny. Sytuacja taka zachodzi w rozpoznawanej sprawie, jako że na podstawie postanowień umowy kredytu kredytobiorca nie był w stanie oszacować kwoty, jaką miał obowiązek w przyszłości świadczyć tytułem spłaty kredytu, a zasady przewalutowania określał jednostronnie Bank.

Przedmiotem zobowiązania kredytobiorcy nie był zwrot ani sumy 102.900,26 CHF ani sumy 100.341,91 CHF, jako że żadnej z nich przecież nie otrzymał, tylko jej równowartości w PLN i to według nieprawidłowego kursu sprzedaży. Z kolei wskazana we wniosku kredytowym kwota 270.000 PLN została wskazana w samej umowie kredytu jedynie orientacyjnie jako górna granica zobowiązania Banku, zatem również nie wyznacza umówionego zobowiązania kredytobiorcy. Wskazane wyżej sumy w CHF nie były też świadczeniem Banku. Wobec istnienia takich rozbieżności i braku jednoznaczności postanowień umowy dotyczących głównych świadczeń stron stosownie do art. 385 ¹ § 1 i 2 kc postanowienia te podlegają pominięciu, co musi prowadzić jednak do upadku całej umowy. To zaś uzasadnia stwierdzenie jej nieważności.

W aktualnym orzecznictwie sądowym dominujące jest stanowisko wskazujące na nieważność umów kredytu denominowanego do CHF zawierających klauzule przeliczeniowe tożsame z kwestionowanymi przez powoda postanowieniami umowy kredytu.

Nieważność umowy kredytu denominowanego (...) S.A. została stwierdzona m.in. następującymi wyrokami:

- Sądu Apelacyjnego w Gdańsku: z dnia 30.11.2021 r., I ACa 872/21;

- Sądu Apelacyjnego w Warszawie: z dnia 19.11.2021 r., VI ACa 603/20; z dnia 09.11.2021 r., V ACa 479/21; z dnia 30.06.2020 r., VI ACa 52/19.

Reasumując powyższe, usprawiedliwione jest stanowisko powoda co do nieważności umowy kredytu nr (...) z dnia 23.12.2008 r.,

Zgodnie z art. 405 kc w zw. z art. 410 § 1 kc kto spełnił świadczenie nienależne, obowiązany jest do jego zwrotu. Zgodnie zaś z art. 410 § 2 kc świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W konsekwencji stwierdzenia nieważności umowy kredytu powód może domagać się zwrotu świadczenia nienależnie spełnionego w wykonaniu tejże umowy, tj. zwrotu sumy przekazanej pozwanemu Banku. Powód ograniczył roszczenie do okresu od dnia 20.08.2010 r. do 20.12.2018 r.

Sąd zasądził zatem od pozwanego na rzecz powoda (pkt I sentencji) 52.825,50 zł oraz 35.412,20 CHF.

Zobowiązanie do zwrotu świadczenia nienależnego należy do tzw. zobowiązań bezterminowych, w których termin spełnienia świadczenia nie jest z góry oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, wobec czego spełnienie winno nastąpić niezwłocznie po wezwaniu do wykonania zgodnie z art. 455 kc. Niezwłoczne spełnienie świadczenia pieniężnego w rozumieniu art. 455 kc oznacza z reguły spełnienie go w terminie 14 dni (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28.05.1991 r., II CR 623/90; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 20.03.2012 r., I ACa 191/11).

Powód skierował do pozwanego reklamację zawierającą w swej treści wezwanie do zwrotu świadczenia nienależnego. Pismo to wpłynęło do Banku w dniu 20.07.2020 r., zatem należne powodowi na podstawie art. 481 § 1 kc podlegają zasądzeniu od dnia 04.08.2020 r.

Zgodnie z art. 189 kpc powód może żądać ustalenia istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, jeżeli ma w tym interes prawny.

Powództwo o ustalenie stosunku prawnego lub prawa może zostać uwzględnione wtedy, gdy spełnione są dwie przesłanki merytoryczne: interes prawny oraz wykazanie prawdziwości twierdzeń powoda o tym, że dany stosunek prawny lub prawo rzeczywiście istnieje. Pierwsza z tych przesłanek warunkuje określony skutek tego powództwa, decydując o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości twierdzeń powoda, wykazanie zaś istnienia drugiej z tych przesłanek decyduje o kwestii zasadności powództwa (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27.06.2001 r., II CKN 898/00).

Interes prawny w rozumieniu art. 189 kpc oznacza potrzebę prawną, wynikającą z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Może wynikać z bezpośredniego zagrożenia prawa powoda lub zmierzać do zapobieżenia temu zagrożeniu. Interes prawny występuje także wtedy, gdy istnieje niepewność stanu prawnego lub prawa, mająca charakter obiektywny. Powód musi udowodnić, że ma interes prawny w wytoczeniu powództwa przeciwko konkretnemu pozwanemu, który przynajmniej potencjalnie stwarza zagrożenie dla jego prawnie chronionych interesów, a sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego praw przez definitywne zakończenie istniejącego między stronami sporu lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu w przyszłości takiego sporu, tj. obiektywnie odpadnie podstawa jego powstania. Na takie cechy roszczenia o ustalenie z art. 189 kpc wskazywał wielokrotnie Sąd Najwyższy, m.in. w wyrokach: z dnia 30.10.1990 r., I CR 649/90; z dnia 08.05.2000 r., V CKN 29/00; z dnia 04.10.2001 r., I CKN 425/00; z dnia 01.04.2004 r., II CK 125/03; z dnia 18.06.2009 r., II CSK 33/09; z dnia 18.03.2011 r., III CSK 127/10; z dnia 09.02.2012 r., III CSK 181/11, OSNC 2012/7-8/101; z dnia 14.03.2012 r., II CSK 252/11; z dnia 29.03.2012 r., I CSK 325/11; z dnia 19.09.2013 r., I CSK 727/12. Inaczej mówiąc, przez interes prawny w procesie cywilnym należy rozumieć obiektywną w świetle obowiązujących przepisów prawnych, to jest wywołaną rzeczywistym narażeniem lub zagrożeniem określonej sfery prawnej, potrzebę uzyskania określonej treści wyroku (T. Rowiński, Interes prawny w procesie cywilnym i w postępowaniu nieprocesowym, Warszawa 1971, s. 26). Osoba zainteresowana może dochodzić roszczenia o ustalenie, jeśli nie może uzyskać jakiejkolwiek innej ochrony, w jakikolwiek inny sposób, niż poprzez uzyskanie i przedłożenie wyroku ustalającego istnienie lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego. O istnieniu interesu prawnego w rozumieniu art. 189 kpc decyduje faktyczna, konkretna potrzeba ustalenia. Potrzeba ta zaś niewątpliwie występuje wówczas, kiedy ustalenie prowadzi do definitywnego rozwiązania problemów powoda i chroni jego również na przyszłość przed posunięciami strony przeciwnej.

Biorąc pod uwagę fakt, iż umowa kredytu została zawarta na okres 360 miesięcy od dnia wypłaty kredytu, czyli od dnia 29.12.2008 r. do dnia 29.12.2038 r., należy uznać, że zachodzi niepewność sytuacji prawnej powódki wymagająca wiążącego rozstrzygnięcia. Ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wskutek nieważności umowy kredytu zwalnia powódkę z obowiązku dalszego uiszczania kolejnych rat kredytu i otwiera drogę do ostatecznego rozliczenia kredytu.

Uzasadnione jest skonstruowanie roszczenia jako żądanie ustalenia nieistnienia stosunku prawnego kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.11.2015 r., II CSK 56/15), jako że kredyt długoterminowy jest stosunkiem prawnym o charakterze trwałym (ciągłym), niekonsumującym się jednorazowo przez samo zawarcie umowy.

W tej sprawie spełnione zostały przesłanki ustalenia nieistnienia stosunku kredytu na podstawie art. 189 kpc, tj. posiadanie przez powoda interesu prawnego w żądaniu takiego ustalenia oraz zaistnienie nieważności umowy stanowiącej źródło tegoż stosunku prawnego w postaci jej sprzeczności z prawem (art. 58 § 1 kc).

Sąd ustalił zatem (pkt II sentencji), że pomiędzy stronami nie istnieje stosunek prawny wynikający z umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej dnia 23.12.2008 r.

W pozostałym zakresie (dotyczącym odsetek za opóźnienie od dnia 28.07.2020 r. do dnia 03.08.2020 r.) powództwo podlegało oddaleniu.

Wobec uwzględnienia powództwa praktycznie w całości powodowi przysługuje na podstawie art. 100 zd. drugie kpc zwrot kosztów procesu w pełnym wymiarze obejmujących: opłatę sądową od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenie pełnomocnika procesowego ustalone zgodnie z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych – 10.800 zł oraz opłatę skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł, tj. łącznie 11.817 zł.