Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 stycznia 2019 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Rudnicki

Protokolant: Piotr Józwik

po rozpoznaniu w dniu 15.01.2019 r.

we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa J. S.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Sądu Rejonowego w C.

o ochronę dóbr osobistych

I. oddala powództwo;

II. zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej 990 zł kosztów procesu.

XII C 1332 / 18

UZASADNIENIE

Powód J. S. wniósł o zasądzenie na jego rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w C. 1 000 zł tytułem zadośćuczynienia, a także o zobowiązanie pozwanego do przeproszenia powoda.

Powód wskazał, że doręczono mu korespondencję w sprawie przed Sądem Rejonowym w C. XII C 3078/17 za pośrednictwem ZK. Zdaniem powoda korespondencja ta została nadana w niego w sposób nieprawidłowy i naruszający zasady poufności korespondencji osoby pozbawionej wolności z wymiarem sprawiedliwości. Korespondencja została zaadresowana do dyrektora ZK nr (...). Pracownicy ZK otworzyli list, co wydaje się zupełnie logiczne. Wewnątrz koperty znajdowało się pisma adresowane do powoda, przy czym nie były one zabezpieczone osobną kopertą, dzięki temu osoby postronne – funkcjonariusze ZK – miały dostęp do treści korespondencji prowadzonej między Sądem a powodem. Nie były to w żadnym wypadku informacje przeznaczone dla funkcjonariuszy więzienia. Zdaniem powoda pozwany nie zachował należytej staranności przy wykonywaniu obowiązków (art 417 kc). Zgodnie z przepisami KKW korespondencja osoby pozbawionej wolności z organami wymiaru sprawiedliwości nie podlega cenzurze. Stanowi to realizację przez państwo obowiązku poszanowania praw i godności osób pozbawionych wolności, co wynika bezpośrednio z Konstytucji RP. Na pozwanym ciążył obowiązek takiego nadania i zaadresowania korespondencji, aby osoby postronne nie miały możliwości się z nią zapoznać. Taka korespondencja powinna być przede wszystkim nadana w kopercie adresowanej do osadzonego. Zdaniem powoda od pozwanego jako organu wymiaru sprawiedliwości należy oczekiwać staranności w kwestii przestrzegania prawa oraz procedur, zwłaszcza jeżeli te prawa dotyczą osób pozbawionych wolności. Powód wskazał, że dochodzone zadośćuczynienie ma znaczenie symboliczne, choć nieprawidłowości przy nadawaniu poufnej korespondencji nie można bagatelizować. Tego typu naruszenia są jednak częstą praktyką Sądu Rejonowego w C.. Trudno zaakceptować sytuację, gdy instytucja stojąca na straży prawa sama dopuszcza się jego naruszenia.

Powód zaproponował treść przeprosin: „Sąd Rejonowy w C. przeprasza Pana J. S. za niezachowanie należytej staranności przy wykonywaniu obowiązków i narażenie powoda na ujawnienie treści korespondencji poufnej osobom do tego nieupoważnionym.”. Wskazał, że przeprosiny winny zostać skierowane do powoda w liście poleconym zaadresowanym na aktualny adres pobytu powoda w ZK.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – (...) Sądu Rejonowego w C. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa kosztów procesu.

Pozwany zakwestionował powództwo co do zasady oraz co do wysokości i zaprzeczył wszystkim twierdzeniom powoda. Według pozwanego działania Sądu nie pozostają w sprzeczności z obowiązującymi przepisami prawa. Pozwany odwołał się do art. 102 pkt 11 kkw, art. 8a § 3 kkw, art. 8a § 2 kkw, art. 137 § 2 kpc, § 19 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 25.08.2003 r. w sprawie regulaminu organizacyjno-porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12.10.2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym. Podkreślił, że żadna z przywołanych regulacji nie przewiduje obowiązku umieszczania korespondencji kierowanej do osoby pozbawionej wolności w osobnej kopercie. Pozwany podniósł, iż ocena, czy działanie naruszyło dobro osobiste, dokonywana jest na podstawie obiektywnego kryterium, tzn. rolą sądu jest ocena, czy typowa przeciętna osoba na miejscu pokrzywdzonego uznałaby określone działanie za naruszenie dobra osobistego oraz czy w odczuciu społecznym określone zachowanie zakwalifikowane może być jako naruszające dobra osobiste. Ponadto zwrócił uwagę, że wszelkich rozważań o naruszeniu lub stanie zagrożenia dokonywać należy pod kątem skutków, jakie wywołuje ono w świecie zewnętrznym. Nawet, jeżeli funkcjonariusz jednostki penitencjarnej, w której przebywał powód, zapoznał się z treścią korespondencji kierowanej do powoda (czemu pozwany zaprzecza, a czego powód nie udowodnił), okoliczność ta nie powoduje po stronie pozwanego odpowiedzialności za naruszenie dobra osobistego powoda w postaci tajemnicy korespondencji. Funkcjonariusz służby więziennej nie może być bowiem uznany za osobę trzecią (postronną). Funkcjonariusze służby więziennej są zobowiązani do zachowania w tajemnicy wszystkiego, czego dowiedzą się podczas wykonywania czynności służbowych. Tajemnica korespondencji winna być przestrzegana w kontaktach skazanego z osobami trzecimi – podmiotami usytuowanymi poza strukturą zakładu karnego. Reasumując, w ocenie pozwanego przedstawione w pozwie okoliczności nie wskazują, by działania Skarbu Państwa doprowadziły do naruszenia jakiegokolwiek dobra osobistego powoda. Nawet jednak, gdyby uznać, że doszło do naruszenia tajemnicy korespondencji powoda, to naruszenie to nie dotknęło powoda, a tym samym nie wyrządziło mu krzywdy. Zadośćuczynienie na podstawie art 448 kc jest rekompensatą nie za samo naruszenie dobra osobistego, ale za krzywdę, która z tego naruszenia wynikła. Powód nie stwierdził nawet, by przez wysłanie przez pozwanego korespondencji doznał jakiejkolwiek szkody czy też krzywdy. W treści przesłanego przez Sąd Rejonowy pisma nie zostały ujawnione np. dane finansowe czy osobiste powoda, sytuacja zdrowotna, praktyki religijne, itp., które mogłyby wpłynąć na późniejsze negatywne potraktowanie jego osoby, a jedynie wezwano powoda do uzupełnienia braków formalnych pozwu. W efekcie powód nie doznał z tego tytułu żadnego upokorzenia czy poczucia wstydu.

Pozwany podniósł, iż w stanie faktycznym sprawy nie zaistniały podstawy do domagania się przez powoda ochrony dóbr osobistych na podstawie art 24 kc w zw. z art. 448 kc w zw. z art. 417 kc. Ponadto treść zgłoszonego żądania jest nieadekwatna do charakteru i rodzaju rzekomego naruszenia. Powód nie wykazał zaistnienia przesłanek odszkodowawczych Skarbu Państwa, dlatego też powództwo jako nieuzasadnione i nieudowodnione powinno podlegać oddaleniu.

Sąd ustalił w sprawie następujący stan faktyczny.

W wrześniu 2017 r. J. S. wystąpił do Sądu Rejonowego w C. przeciwko A. S. z pozwem o zapłatę 500 zł tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych. Wniósł o zwolnienie go z obowiązku uiszczenia opłat sądowych od pozwu oraz przyznanie obrońcy z urzędu.

Pismem z dnia 09.10.2017 r. Sąd Rejonowy w C. skierował do powoda do ZK nr (...) we W. wezwanie do usunięcia braków formalnych pozwu przez złożenie aktualnego oświadczenia o stanie rodzinnym majątku dochodach i źródłach utrzymania na załączonym formularzu.

Wraz z wezwaniem Sąd Rejonowy przesłał do dyrektora ZK nr (...) pismo z prośbą o doręczenie przesyłki osadzonemu J. S. i przesłanie potwierdzenia odbioru na adres Sądu. Przesyłka wysłana dnia 09.10.2017 r. została doręczona powodowi w Zakładzie Karnym nr (...)we W. w dniu 17.10.2017 r.

Na zwrotnym potwierdzeniu odbioru widnieje pieczątka o treści: „Korespondencja kierowana do osadzonego niezapakowana w osobną kopertę”.

Następnie pismem z dnia 05.03.2018 r. Sąd Rejonowy w C. wezwał powoda do wskazania prawidłowych danych pozwanego A. S., tj. adresu bądź nru PESEL. Pismo to zostało doręczone powodowi w ZK nr (...)we W. dnia 16.03.2018 r.

Na zwrotnym potwierdzeniu odbioru widnieje pieczątka o treści: „Korespondencja kierowana do osadzonego niezapakowana w osobną kopertę.”

Dnia 07.05.2018 r. przewodniczący w Sądzie Rejonowym w C. zarządził ponowne doręczenie wezwania ze wskazaniem iż wezwanie należy skierować w osobnej zabezpieczonej kopercie za pośrednictwem ZK.

/ dowód: pismo z dnia 05.03.2018 r. – k. 8; koperta – k. 9; kserokopie dokumentów z akt sprawy

XII C 3708/17 – k. 5771 /

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód dochodzi ochrony dóbr osobistych, a konkretnie tajemnicy korespondencji, jaka miałaby zostać naruszona działaniem pozwanego Sądu.

Zgodnie z art. 23 kc dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach.

Według art. 24 § 1 kc ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne, a w razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie; na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Zgodnie zaś z art. 448 kc w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny, niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Sąd dokonał ustaleń stanu faktycznego sprawy na podstawie dokumentów załączonych do pozwu oraz pochodzących z akt sprawy SR w C. XII C 3708/17. Żadna ze stron nie zgłosiła żadnych wniosków dowodowych dotyczących osobowych źródeł dowodowych, tj. dowodów z zeznań świadków i przesłuchania stron, nie zachodziły też żadne szczególne okoliczności uzasadniające prowadzenie takich dowodów przez Sąd z urzędu.

W sprawie o ochronę dóbr osobistych powód dochodzący roszczeń z art. 24 § 1 kc zobowiązany jest wykazać, że dobra te zostały naruszone działaniami pozwanego, natomiast pozwany – wykazać, że naruszenie dóbr osobistych nie było bezprawne. Przepis art. 24 § 1 kc wprowadza przy tym domniemanie bezprawności naruszenia, które może zostać obalone.

Dokumenty w postaci pism kierowanych do powoda przez Sąd Rejonowy w C. w sprawie XII C 3708/17 wskazują, że faktycznie pisma sądowe nie zostały umieszczone w osobnej kopercie.

W takiej sytuacji mogło zaistnieć naruszenie tajemnicy korespondencji, albowiem treść przesyłki mogła zostać odczytana przez inną osobę niż adresat pisma. Nie wiadomo jednakże, czy faktycznie sytuacja taka miała miejsce. Powód nie zgłosił żadnych wniosków dowodowych zmierzających do wykazania, czy i kto przeczytał pisma pochodzące od Sądu Rejonowego. Nie wniósł w szczególności o przesłuchanie funkcjonariusza ZK zajmującego się przekazywaniem osadzonym korespondencji.

Standardowym postępowaniem z korespondencją sądową jest umieszczenie pisma sądowego w kopercie, do której dołączane są dwa zwrotne potwierdzenia odbioru – jedno przeznaczone dla administracji ZK (która potwierdza wpływ pisma do jednostki), drugie przeznaczone dla adresata przesyłki, na którym potwierdza on otrzymanie przesyłki.

Trafnie jednakże pozwany podniósł, iż praktyka taka nie wynika z obowiązujących przepisów prawa.

Wysyłanie i doręczanie korespondencji sądowej reguluje szczegółowo rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 12.10.2010 r. w sprawie szczegółowego trybu i sposobu doręczania pism sądowych w postępowaniu cywilnym (tj. Dz.U. z 2015 r., poz. 1222).

Zgodnie z art. 137 § 2 kpc doręczenia osobom pozbawionym wolności dokonuje się przez zarząd odpowiedniego zakładu.

Według § 2 ust. 3 przywołanego rozporządzenia do przesyłki wysyłanej do organu wymienionego w art. 137 § 1 lub § 2 kpc dołącza się dwa formularze potwierdzenia odbioru, z których jeden jest przeznaczony dla żołnierza zasadniczej służby wojskowej, funkcjonariusza Policji, Służby Więziennej lub osoby pozbawionej wolności. Odbierający korespondencję upoważniony funkcjonariusz ZK potwierdza wpływ przesyłki na jednym zpo - § 4 ust. 1 rozporządzenia. Natomiast – stosownie do § 5 ust. 3 rozporządzenia – drugie zpo, w przypadkach, o których mowa w § 2 ust. 3, organ wymieniony w art. 137 § 1 lub 2 kpc po uzyskaniu potwierdzenia odbioru przesyłki przez żołnierza zasadniczej służby wojskowej, funkcjonariusza Policji, Służby Więziennej lub osobę pozbawioną wolności, oddaje niezwłocznie drugi egzemplarz formularza potwierdzenia odbioru doręczającemu lub przekazuje placówce pocztowej operatora.

Widać zatem, iż w sprawie XII C 3708/17 tryb doręczenia przesyłki sądowej adresowanej do powoda przez Sąd Rejonowy w C. został zachowany. Przesyłka została doręczona stosownie do art. 137 § 2 kpc za pośrednictwem administracji ZK.

Oczywiście można z przywołanych przepisów wyprowadzić wniosek, że przesyłka – pismo w kopercie stanowi jedną całość, której tylko towarzyszą dwa formularze poświadczenia odbioru i organ doręczający nie zapoznaje się z treścią przesyłki, tylko potwierdza jej wpływ do jednostki penitencjarnej oraz wydaje ją adresatowi. Umieszczenie w jednej kopercie pisma sądowego adresowanego do powoda oraz pisma w sprawie doręczenia adresowanego do dyrektora ZK powoduje, że zostały w istocie przesłane dwie przesyłki, zaś organ pośredniczący miał dostęp do pisma przeznaczonego do doręczenia.

Powyższe nie oznacza jednakże naruszenia tajemnicy korespondencji w postaci ujawnienia tej korespondencji osobom postronnym. Ponownie należy wskazać, iż powód nie udowodnił, kto miał możliwość zapoznania się z pismem pochodzącym z Sądu Rejonowego. Powód zarzucił pozwanemu wystosowanie korespondencji w sposób umożliwiający zapoznanie się z pismem przez inne osoby. Nie oznacza to jednakże, że taka możliwość dotyczyła nieograniczonego kręgu osób.

Przepis art. 24 § 1 kc przewiduje ochronę dóbr osobistych przed ich naruszeniem oraz przed zagrożeniem takiego naruszenia. W sytuacji opisanej przez powoda zachodziło bardziej zagrożenie naruszenia tajemnicy korespondencji niż samo jej naruszenie. Zagrożenie dobra osobistego przewidziane w art. 24 § 1 kc musi być jednak poważne, istotne, doniosłe, itp. Zagrożenie, jako powstało w związku ze sposobem doręczenia przesyłki sądowej przeznaczonej dla powoda, takie nie było, przeciwnie należy je postrzegać jako znikome, wręcz pomijalne.

Pozwany w odpowiedzi na pozew trafnie podniósł, iż funkcjonariusze służby więziennej nie mogą być postrzegani jako osoby postronne. Zobowiązani są bowiem do zachowania tajemnicy służbowej, w tym także wiadomości pozyskanych przy wykonywaniu funkcji czy w związku z jej wykonaniem. Funkcjonariusz przekazujący korespondencję powinien zapewnić jej dotarcie do adresata, z wyłączeniem innych osób.

Pozwany także trafnie zwrócił uwagę, że informacje zawarte w piśmie Sądu Rejonowego nie były informacjami „wrażliwymi”. Nie dotyczyło bezpośrednio osoby powoda, jego sytuacji osobistej, prywatnej, zdrowotnej, rodzinnej, itp. Z pisma Sądu można było jedynie powziąć wiadomość, że powód pozostaje w sporze z A. S. i został zobowiązany do wskazania danych przeciwnika procesowego. Osoba, która poznałaby treść pisma, nie uzyskałaby jednakże wiedzy co do tego, co jest konkretnie przedmiotem postępowania w sprawie XII C 3708/17, czego powód się domaga i z jakich okoliczności faktycznych wynika zgłaszane przez niego roszczenie.

Art. 24 § 1 kc wskazuje na możliwość żądania zaniechania działania naruszającego dobra osobiste, usunięcia skutków naruszenia, w tym złożenia stosownego oświadczenia. Nie oznacza to jednakże, iż w każdym wypadku żądanie takie musi zostać uwzględnione. Oczekiwane rozstrzygnięcie musi być adekwatne do charakteru, rozmiaru, intensywności naruszenia. W okolicznościach wskazanych przez powoda naruszenie tajemnicy korespondencji, jeżeli wystąpiło, było nieznaczne i pomijalne. W takiej sytuacji nie ma potrzeby sięgania po środki ochrony, także w formie przeprosin.

Całkowicie chybione było żądanie zadośćuczynienia, nawet, jak to określił powód, w symbolicznej kwocie. Zgodnie bowiem z art. 448 kc zadośćuczynienie przysługuje w razie wystąpienia krzywdy, czyli szkody niemajątkowej. Powód w ogóle nawet nie uzasadnił, na czym miałaby krzywda po jego stronie polegać, tzn. jak miałby zostać dotknięty ujawnieniem tajemnicy korespondencji, jakie konkretnie skutki w jego sferze osobistej, uczuciowej, psychicznej, intelektualnej miałoby to ujawnienie tajemnicy wywołać. Wobec braku wykazania zaistnienia krzywdy, brak jest podstaw do dochodzenia z tego tytułu zadośćuczynienia.

Reasumując powyższe, Sąd doszedł do przekonania, iż żądanie pozwu, zarówno w zakresie roszczenia niemajątkowego (przeprosiny), jak i w zakresie roszczenia majątkowego (zadośćuczynienie), nie znajduje w okolicznościach sprawy należytego usprawiedliwienia, wobec czego oddalił powództwo w całości.

Na podstawie art. 98 kpc strona przegrywająca proces obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi koszty procesu. Pozwanemu jako wygrywającemu sprawę przysługuje zwrot kosztów procesu obejmujących wynagrodzenie pełnomocnika procesowego. Zastępstwo procesowe pozwanego wykonywała Prokuratora Generalna Rzeczypospolitej Polskiej i temu podmiotowi przypada zwrot kosztów – art. 32 ust. 3 ustawy z dnia 15.12.2016 r. o Prokuratorii Generalnej RP. Wynagrodzenie pełnomocnika pozwanego wynosi w tej sprawie 990 zł, w tym: 270 zł od roszczenia majątkowego oraz 720 zł od roszczenia niemajątkowego - § 2 pkt 2 i § 8 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22.10.2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Mając powyższe na uwadze Sąd podjął rozstrzygnięcia zawarte w sentencji wyroku.