Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego we Wrocławiu

POSTANOWIENIE

Dnia 22 listopada 2018 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział XII Cywilny w składzie:

Przewodniczący: SSO Zbigniew Woźniak

Protokolant: Iga Witkowska

po rozpoznaniu w dniu 22 listopada 2018 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z powództwa Prokuratora Prokuratury Okręgowej we W.

przeciwko (...) S.A. w T. i D. C.

o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego na skutek nieważności czynności prawnej

w tym w przedmiocie wniosku pozwanej D. C. o udzielenie zabezpieczenia

postanawia:

I.  udzielić zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Mateusza Dziędzioła przy Sądzie Rejonowy w Wołowie w sprawie egzekucyjnej Km 1849/18;

II.  udzielić zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Roberta Kapicę przy Sądzie Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu w sprawie egzekucyjnej Km 179/18;

III.  odrzucić pozew.

Sygn. akt XII C 1967/18

UZASADNIENIE

Prokurator Prokuratury Okręgowej we W., działając na podstawie art. 7 k.p.c., wniósł pozew przeciwko (...) S.A. w T. i D. C. o ustalenie nieważności czynności prawnych.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana (...) S.A. wniosła o odrzucenie pozwu na podstawie art. 1165 § k.p.c. podnosząc zarzut zapisu na Sąd polubowny w związku z treścią §25 umowy pożyczki z dnia 15 grudnia 2014 r., zmienionego aneksem nr (...) z dnia 21 stycznia 2016 r.

Pozwana D. C. wniosła w toku postępowania wniosek o udzielenie zabezpieczenia przez zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Mateusza Dzięcioła przy Sądzie Rejonowym w Wołowie w sprawie egzekucyjnej Km 1849/18 oraz zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Roberta Kapicę przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu w sprawie egzekucyjnej Km 179/18.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 15 grudnia 2014 r. D. C. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej pod nazwą (...) zawarła z (...) S.A. umowę pożyczki.

Aneksem nr (...) z dnia 21 stycznia 2016 r. do umowy pożyczki z 15 grudnia 2014 r., w paragrafie (...), strony zawarły postanowienie następującej treści: „W umowie pożyczki z dnia 15-12-2014 r. wraz załącznikami zmienia się § 25, nadając mu nowe następujące brzmienie „§ 25 Wszelkie spory mogące powstać podczas lub w związku z zawarciem, ważnością, wykonywaniem, rozwiązywaniem lub odstąpieniem od niniejszej umowy (w tym spory dotyczące zabezpieczeń udzielonych przez Pożyczkodawcę) Strony poddają pod rozstrzygniecie Sądu Arbitrażowego przy Izbie Adwokackiej w B. na podstawie Regulaminu tego Sadu obowiązującego w dniu wszczęcia postępowania”. Do zawarcia aneksu nastąpiło w ten sposób, ze spółka przesłała projekt aneksu D. C. do miejsca jej zamieszkania. D. C. go podpisała i odesłała. W czasie, w którym podpisany został aneks D. C. miała możliwość ustalenia pojęcia sądu polubownego. Ustaliła to dopiero po tym, jak Sąd Okręgowy we Wrocławiu odrzucił jej pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności z uwagi na ów zapis.

(okoliczności bezsporne:

umowa pożyczki z dnia 15.12.204 r.; K-3-20,

aneks nr (...) do umowy pożyczki z dnia 15.12.2014 r.; K-25,

informacyjne słuchanie pozwanej; K-96)

W odniesieniu do pozwanej D. C. toczy się postępowanie egzekucyjne z wniosku wierzyciela (...) S.A. Komornik Sądowy Robert Kapica przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu prowadzi postępowanie egzekucyjne dotyczące wydania wierzycielowi lokalu na podstawie tytułu wykonawczego – aktu notarialnego sporządzonego przed Notariuszem T. O. w dniu 15.12.2014r. Rep. (...) (sygn. akt Km 179/18).

Natomiast Komornik Sądowy Mateusz Dzięcioł przy Sądzie Rejonowym w Wołowie prowadzi postępowanie egzekucyjne o egzekucję roszczenia pieniężnego na podstawie tytułu wykonawczego – aktu notarialnego sporządzonego przed Notariuszem T. O. w dniu 15.12.2014r. Rep. (...) ( sygn. akt Km 1849/18).

(zawiadomienie Komornika o terminie czynności: K-101,

zawiadomienie Komornika o terminie opis i oszacowania nieruchomości: K-102)

Sąd zważył, co następuje.

Wniosek o udzielenie zabezpieczenia podlega uwzględnieniu.

Pozew podlega odrzuceniu.

Zgodnie z art. 730 § k.p.c. w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Nie jest przeszkodą do udzielenia zabezpieczenia przez sąd fakt, że w sprawie zawarto umowę o poddanie jej rozstrzygnięcia sądowi polubownemu (art. 1166 § 1 k.p.c.), choćby miejsce postępowania przed sądem polubownym znajdowało się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej lub nie było oznaczone (art. 1166 § 2 k.p.c.).

W ocenie Sądu zostały spełnione przesłanki do udzielenia uprawnionej zabezpieczenia o których mowa w art. 730 ¹§1 k.p.c. tj. uprawdopodobnienie roszczenia oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia.

Prokuratura Okręgowa w T. prowadzi postępowanie karne w sprawie prowadzenia przez stronę pozwaną bez zezwolenia działalności opisanej w przepisie art. 171 ust. 1 i 3 prawa bankowego. W przypadku ustalenia odpowiedzialność za ww. czyn, zgodnie z przepisem art. 170 ust. 1 prawa bankowego nie istnieje zobowiązanie do zapłaty, odsetek opłat i prowizji. Samo prowadzenie postępowania sprawie, która obejmuje zawartą umowę uprawdopodobnia roszczenia o ustalenie nieistnienia zobowiązania do zapłaty świadczeń objętych tytułem wykonawczym, na podstawie którego prowadzona jest egzekucja. Brak zobowiązania, które stanowiło podstawę do udzielenia zabezpieczenia przez przewłaszczenie na zabezpieczenie powoduje odpadnięcie kauzy przysporzenia, co z kolei skutkuje zakwalifikowaniem przeniesienia własności jako świadczenie nienależne (przepisu art. 410§2 k.c.). Zaznaczyć należy, ze prokurator nie musi wykazywać interesu prawnego w ustaleniu nieistnienia zobowiązana, co oznacza, że nawet gdy w konkretnej sprawie można byłoby skorzystać z innych środków ochrony prawnej (np. żądania pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności z powołaniem się na nieistnienie kauzy przysporzenia lub nieistnienie zobowiązana), należy ustalić nieistnienie prawa.

Nie bez znaczenia dla oceny uprawdopodobnienia roszczenia jest również to, że treść umowy pożyczki i aneksu w zakresie w jakim wskazuje na zobowiązania powódki budzi wątpliwości, co do tego, czy nie stanowi obejścia przepisów prawa o odsetkach maksymalnych. Pożyczkodawca z zastrzega umowie prowizję równa 11,5% wartości udzielonej pożyczki. W aneksie nr (...), za przedłużenie umowy, zatem za odroczenie terminu płatności, pobierana jest prowizja odpowiednio w kwocie 25.767,34 zł i 24.954,13 zł z pokrywana z kolejno udzielonych pożyczek w tej samej kwocie. Odroczenie terminu wymagalności stanowi nic innego jak tylko oznaczenie okresu, w którym dłużnik będzie uprawniony do korzystania z kapitału. W systemie prawa cywilnego świadczeniem stanowiącym wynagrodzenie za korzystanie z cudzego kapitału są odsetki kapitałowe, a nie prowizja. Prowizja jest świadczeniem od zaangażowania a nie od skorzystania z cudzego kapitału (przykładowo prowizja od udzielonego kredytu, z którego kredytobiorca nie skorzystał). W ocenie Sądu zastrzeżenie prowizji, o której mowa w aneksie nr (...) stanowi obejście przepisów ustawy w zakresie odsetek maksymalnych (art. 359§2 ¹ k.c.). Niedopuszczalne jest obchodzenie przepisów oznaczających maksymalne wynagrodzenie za korzystanie z kapitału w czasie przez używanie pojęć, które w języku prawnym są zastrzeżone dla innych świadczeń. Niewątpliwie prowizja, o której mowa nie stanowiła wynagrodzenia za czynność zawarcia aneksu lecz stanowiła wynagrodzenie za czas korzystania z kapitału. Na marginesie można wskazać, iż w praktyce orzeczniczej podobnie oceniane jest zastrzeganie kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy z powodu niewykonania zobowiązana pieniężnego. Mimo iż pozornie, kara nie jest zastrzeżona za niewykonanie zobowiązana pieniężnego, w istocie jednak odstąpienie jest następstwem niewykonania takiego zobowiązana. Podobnie jest w niniejszej sprawie, gdzie za oznaczenie terminu, w którym dłużnik nadal będzie uprawniony do korzystania z kapitału pobierane są nie odsetki lecz prowizja. Obejście przepisów ustawy powoduje nieważność czynności (przepis art. 58§1 k.c.). To czyni roszczenie zgłoszone w pozwie prawdopodobnym.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zachodzi również interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. W chwili obecnej nie jest znana wysokość zadłużenia pozwanej a egzekucja skierowana jest wobec składników majątkowych o znacznej wartości i brak zabezpieczenia może uniemożliwić lub znacznie utrudnić osiągnięcie celu tego postępowania jak i ewentualnego postępowania wszczętego przed sądem arbitrażowym.

Sąd uznał, mając na względzie art. 755§1 pkt 3 k.p.c., że właściwym sposobem zabezpieczenia postępowania w niniejszej sprawie, jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Roberta Kapice przy Sądzie Rejonowym dla Wrocławia-Śródmieścia we Wrocławiu w sprawie Km 179/18 oraz postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego Mateusza Dzięcioła przy Sądzie Rejonowym w Wołowie w sprawie Km 1849/18.

Sąd udzielając zabezpieczenia o treści wskazanej w postanowieniu uwzględnił także interes (...) S.A. Należy bowiem mieć na względzie, że postępowanie egzekucyjnego nie niweczy skutków dokonanych już w tym postępowaniu czynności, pozostają one w mocy, nie dochodzi do uchylenia dokonanego już zajęcia i brak jest zatem ryzyka udaremnienia egzekucji wskutek ewentualnego wyzbycia się środków, do których została ona skierowana (tak postanowienie Sąd Apelacyjny we W. z 24 lutego 2014 r. sygn. akt I ACz 217/14).

Przechodząc do oceny zarzutu zapisu na sąd polubowny należy wskazać, iż zasługuje on na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 1165§1 k.p.c. w razie wniesienia do sądu sprawy dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny, sąd odrzuca pozew lub wniosek o wszczęcie postępowania nieprocesowego, jeżeli pozwany albo uczestnik postępowania nieprocesowego podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy.

W niniejszej sprawie nie budzi wątpliwości okoliczność, że pozwany (...) S.A. podniósł zarzut zapisu na sąd polubowny przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy, co nastąpiło w odpowiedzi na pozew Prokuratora. Nie budzi także wątpliwości, że D. C. zawierała umowę pożyczki z (...) S.A. jako osoba prowadząca działalność gospodarczą i ten status utrzymała także w momencie zawierania Aneksu nr (...) do tej umowy. Stąd nie mógł być wobec niej rozważany przepis art. 385 ³ pkt 23 k.c. Zapis na sąd polubowny jest zatem skuteczny między stronami.

Powstaje jednak pytanie czy istniejący miedzy stronami zapis odnosi również skutek wobec prokuratora, działającego w sprawie na podstawie art. 7 k.p.c. w zw. z art. 57 k.p.c., w której dokonały umownego zapisu na sąd polubowny sporu mogącego powstać podczas lub w związku z zawarciem, ważnością, wykonywaniem, rozwiązywaniem lub odstąpieniem od tej umowy. Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu, że spór o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy z powodu jej nieważności może być poddany przez strony pod rozstrzygnięcie sądu polubownego – art. 1157 k.p.c. (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 23.09.2010 r. III CZP 57/10).

Udział prokuratora w postępowaniu cywilnym przewiduje art. 7 k.p.c. i stanowiące jego rozwiniecie przepisy art. 55–60 k.p.c. Zgodnie z art. 57 k.p.c. jeżeli prokurator, wytaczając powództwo, nie działa na rzecz oznaczonej osoby, wnosi on pozew przeciwko wszystkim osobom będącym stronami stosunku prawnego, którego dotyczy powództwo. Przepis art. 57 k.p.c. ma z reguły zastosowanie do powództw o ukształtowanie stosunku prawnego lub prawa, a także do powództw o ustalenie istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego. Powództwo z przepisu art. 57 k.p.c. wchodzi w grę w razie żądania przez prokuratora np. unieważnienia lub ustalenia nieważności czynności prawnej (ustalenia nieistnienia stosunku prawnego na skutek jego nieważności).

Językowa wykładnia powyższych przepisów wskazuje, że Prokurator może zainicjować postępowanie w każdej sprawie cywilnej (wyraźnym wyjątkiem są sprawy niemajątkowe z zakresu prawa rodzinnego bowiem w tych sprawach musi istnieć upoważnienie ustawowe do wszczęcia postępowania przez prokuratora -art. 55 k.p.c.). Jednakże taka wykładnia w ocenie Sądu w odniesieniu do zagadnienia rozpoznawanego w niniejszej sprawie nie jest prawidłowa, tj. brak wyraźnego wyłączenia ustawowego, że prokurator nie może wszcząć postępowania w sprawie dotyczącej sporu objętego zapisem na sąd polubowny nie jest wystarczający do uznania, że prokurator może wszcząć postępowania w takiej sprawie.

Zdaniem Sądu prokurator może wszcząć postepowanie w tych sprawach, w których postępowanie może toczyć się przed sądem powszechnym. Przykładowo jeśli strony zawrą umowę o jurysdykcję wyłączając jurysdykcję sądów polskich, prokurator nie może wszcząć postępowania przez sądem polskim argumentując, że umowa derogacyjna go nie wiąże, w sprawie, w której domaga się rozstrzygnięcia od sądu polskiego co do stosunku prawnego, w którym strony wyłączyły możliwość rozstrzygania przez sąd polski.

Postępowanie cywilne jest prawem publicznym, w którym dokonuje się oceny praw i obowiązków w zakresie prawa prywatnego. Jeśli strony stosunku prawnego objętego prawem prywatnym, w zakresie obowiązującego przepisu, wyłączyły zdolność sądów powszechnych do rozstrzygania o prawach i obowiązkach z zakresu prawa prywatnego lub też o ważności, istnienia takiego stosunku, prokurator, powołując się na interes publiczny czy też prywatny nie może domagać się od sądu powszechnego aby ingerował w treść stosunku prywatnego, w sytuacji, gdy strony tego stosunku, zgodnie z przepisami, wyłączyły taką możliwość. Oczywiście są sytuacje, w których nie można sobie wyobrazić aby prokurator nie mógł żądać od sądu ingerencji w stosunek prywatny. W takich jednak sytuacjach ustawodawca wyłącza możliwość zapisu na sąd polubowny lub możliwość zawarcia umowy derogacyjnej.

W literaturze przedmiotu (m.in. Małgorzata Manowska, Komentarz do art. 7 k.p.c., Lex; M. Sychowicz w Komentarzu do art. 7 k.pc., w: Komentarz do KPC pod red. Z. Piaseckiego. Legalis) wyrażono pogląd, zgodnie z którym mimo braku wyraźnego wyłączenia ustawowego w niektórych sprawach, z uwagi na specyfikę postępowania, prokurator nie może go skutecznie wszcząć. Dotyczy to np. spraw, w których strony wiąże umowa arbitrażowa, umowa o jurysdykcję państwa obcego, umowa o zagraniczny sąd polubowny, postępowań, które wymagają od wnioskodawcy złożenia osobiście określonego oświadczenia (np. art. 117§1 k.r.o.), czy też postępowania grupowego, w którym udział wymaga oświadczenia o przystąpieniu do grupy.

Reasumując, stosunek prawny, co do którego strony dokonały zapisu na sąd polubownym, nie może być poddany ocenie sądu powszechnego, co też, wobec podniesienia zarzutu, w oparciu o przepis art. 1165§1 k.p.c., skutkowało odrzuceniem pozwu.

Na marginesie można wskazać, iż przedstawiony przez Sąd pogląd nie oznacza, że w żadnych okolicznościach prokurator nie może wszcząć postępowania w sprawie, w której strony dokonały zapisu na sąd polubowny. Prokurator będzie uprawniony do wniesienia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego, o której mowa w przepisie art. 1205§1 k.p.c. i w ten sposób może podjąć działania w celu ochrony praworządności i praw obywateli.

Jeśli chodzi o rozstrzygnięcie o kosztach procesu, z uwagi na wniesienie pozwu przez prokuratora w trybie art. 57 k.p.c., zgodnie z przepisem art. 106 k.p.c. brak jest podstaw do zasądzenia od Skarbu Państwa zwrotu kosztów procesu.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w postanowieniu.